Jan Swerts - Schaduwland
Twee jaar geleden werden bij de zoon van Jan Swerts zware neurologische aandoeningen vastgesteld, die de jongen zeer impulsief maken, tot schreeuwen en schelden toe. Swerts zelf kampt met een hooggevoelig zenuwstelsel. De twee mensen lieten zich moeilijk met elkaar verbinden. De artiest moest een gelukkig gezin verlaten, belandde met zijn piano in de jongenskamer van het ouderlijke huis, daarbovenop stierf zijn moeder aan kanker. In de Bijbel staat: ‘tel je zegeningen’, en dat hebben wij meer dan eens gedaan tijdens het luisteren naar ‘Schaduwland’, Swerts’ derde.
Voor het gesamtkunstwerk dat ‘Schaduwland’ óók is, waren de vier dikke sterren snel uitgedeeld. De schilderijen die bij de plaat horen, lijken dit verhaal te vertellen: de man die van zombiefilms houdt – Swerts is een liefhebber – is zelf een zombie geworden. Toen het over iets donkers en vreselijks ging, leek het aantrekkelijk. Nu hij er zelf middenin zit, wil hij koste wat het kost opnieuw een plek onder de zon.
De eerste song heet ‘Rustig, Martha, het is allemaal voorbij. Er is geen enkel gevaar meer.’ De tweede titel is iets korter. De drie laatste songs heten ‘Waar, Marie?’, ‘Jef.’ en ‘.’ De songs zelf gaan ook decrescendo, worden steeds kaler, leger, meer uitgebeend. ‘.’ is bijna niets meer, en dat dik zeven minuten lang.
Het heeft even geduurd voor we de soundtrack bij dit horrorjaar konden vatten. Wij hoorden eerst minimal music binnen de lijntjes blijven en egaal geproducete klanken iets té subtiel invallen. Er zat nergens iets schots of scheef, het was een makkie om er licht administratief werk bij af te handelen.
De tweede dag is deze nergens echt dreigende, hartverscheurende, adembenemende of verontrustende plaat toch onder de huid gekropen. Eerst via ‘Breng me thuis, Raf. Red me. Red me’: drie pianonoten die makkelijk naar de donkerte van Nick Cave of Bill Callahan hadden kunnen leiden, in plaats daarvan valt een hoge, androgyne stem in – Swerts’ Nederlands klinkt hier overigens even impressionistisch als zijn Engels. Waar de omgeving in ons luisterproces eerst vijf keer is verWimMertenst, verJanSwertst ze nu volledig. Daarna volgt al de rest vanzelf: ‘Daniela, er is niemand’ doet aan het zachtste van John Cale denken. In ‘.’ schrijft Swerts het natuurlijk wél allemaal van zich af, zij het anders dan in de wereld van punk of tegentonen.
Vader: het syndroom van Asperger. Zoon: Gilles de la Tourette. Een heel mooie, warm klinkende masterclass in empathie? Zeer zeker. Maar ‘Snif-kuch-Jezus-fuck, dees is straf,’ dat moet er ook bij.
