‘Je kunt Amerika niet opnieuw great maken, het is nooit great geweest’

Is er nog hoop in Amerika? Correspondent Karlijn van Houwelingen reist in de aanloop naar de verkiezingen dwars door het land, naar tien plaatsen die Hope heten. Vandaag deel 10: verhuisplannen op plantage Hope in North Carolina.

James Jones (33) houdt van filosofische citaten. Hij strooit ermee, als we hem ontmoeten om te praten over de film die hij maakt op plantage Hope in North Carolina. Een van zijn favorieten is van Tupac Shakur, de legendarische vermoorde rapper, die in 1994 in een interview zei: ‘Ik garandeer niet dat ik de wereld ga veranderen, maar ik garandeer dat ik de hersenen zal aanwakkeren die de wereld zullen veranderen.’

Dat, zegt amateurfilmaker Jones, probeert hij ook te doen met Freedom of North Carolina, een film over een tot slaaf gemaakte familie die na hun vlucht een magisch land van zwarte helden en koningen bereikt. James filmt het op het terrein dat ooit van de machtigste slavenhouder van North Carolina was. Of zoals historicus Allison Gupton het omschrijft: ‘helemaal het heertje’ in zijn tijd, een maatje van de grondleggers van de VS. Gouverneur David Stone bezat in deze omgeving, toen nog wildernis, bijna 1000 hectare grond en 136 slaven.

Gevoelig onderwerp

Dat laatste ligt gevoelig, zegt Gupton, historicus van de stichting die Hope beheert. In de golf aan protest tegen racisme en politiegeweld is veel aandacht voor wat de voorouders van zwarte Amerikanen is aangedaan en de achtergestelde positie die hun nageslacht nog altijd heeft. De beheerders van plantage Hope zorgden dit jaar voor extra beveiliging, uit vrees doelwit te worden. Niet van omwonenden overigens – die komen tegenwoordig graag wandelen en hardlopen op de eindeloze oprijlaan naar de historische plantersvilla, of ze nou wit, zwart of bruin zijn.

In dit gebied, zegt Gupton, zijn de lijnen tussen toen en nu heel duidelijk. Veel achternamen worden gedragen door zowel witte als zwarte inwoners, omdat vrijgemaakte slaven in de 19de eeuw geen familienaam hadden en voor het gemak die van hun voormalige ‘eigenaar’ in de boeken lieten zetten. De meesten mensen hier, vertelt ze, hebben gemengd bloed, of je dat nou aan hen ziet of niet. ‘Wij kennen de geschiedenis, want we léven hem.’

Gupton begint haar rondleidingen altijd in de kelder waar de levensomstandigheden van tot slaaf gemaakte bewoners van North Carolina zijn nagebootst. Ze laat de aparte ingang zien de ze moesten gebruiken, en legt uit hoe het land werd opgebouwd door de voorouders van zwarte Amerikanen - de economie van de vroege VS draaide op slavernij. ‘Dingen veranderen hier, we proberen om inclusiever te zijn’, legt ze uit. Als ze de achterdeur van de villa achter zich dicht trekt, wil ze weten of we hebben gemerkt dat ze nog een paar woorden sprak. ‘Ik zeg de geesten altijd even gedag.’

In de weekenden helpt ze James Jones met zijn film. Op draaidagen wandelen hier vrouwen rond in de schorten die huisslaven destijds droegen. Jones heeft geweren uit die tijd op de kop getikt, ouderwets gedroogde hammen geregeld en een paard geleend. Allison Gupton zorgt dat alles zoveel mogelijk historisch correct oogt. Het is soms confronterend, zegt Jones. Hij laat een eerste scène zien: een geboeide man probeert zichzelf te bevrijden. ‘Wij roepen ‘cut’ en dan is alles over. Dat kon toen niet.’

Het moet een film worden, vertelt Jones, over krachtige mensen. Dat hoopt hij zijn vier dochters te laten zien, om duidelijk te maken dat zwarte geschiedenis meer is dan wat ze op school leren. ‘We kennen al de tragische verhalen over slaven en onderdrukkers. Ik wilde dat niet wéér vertellen.’ Vandaar dat onder meer Zulu-koning Shaka Zulu een bijrol kreeg. ‘Onze geschiedenis begint niet met slavernij.’

Jones werkt er al twee jaar aan, en stuit plots op een perfect moment voor een film over vrijheid voor een slavenfamilie. Hij dacht dat het lastig zou zijn, om er op het relatief conservatieve platteland van North Carolina de handen voor op elkaar te krijgen. Maar er komt meer steun dan hij had gedacht. ‘Ook van mensen die er niet uitzien zoals ik’, zegt hij. Er is langzaam iets aan het veranderen, constateert Jones. Ook witte Amerikanen willen meer weten over de oorsprong van de raciale ongelijkheid in hun land.

We zijn in een uithoek in het noordoosten van North Carolina, niet ver van de kust. Dit is een electorale frontlinie – North Carolina is een van de cruciale staten op 3 november. Trump won hier in 2016, maar Biden gaat nu nipt aan kop in de peilingen. Allebei komen ze geregeld naar deze staat om stemmen te winnen, en steken ze miljoenen in spotjes en advertenties. Maar in dit stuk platteland met veel zwarte inwoners komen ze nooit. Republikeinen weten dat ze hier niet populair zijn, en Democraten, zegt Allison Gupton, ‘gaan er automatisch vanuit dat ze onze stemmen wel krijgen’.

Andere keuze

Niemand, denkt ze, is tevreden over de staat van het land. ‘Natuurlijk, je hebt hier ook mensen voor wie Trump boven alles gaat. Ik denk dan: wat heeft ie nou echt voor je gedaan?’ Over Biden is ze evenmin enthousiast. ‘Ik zal wel moeten’, verzucht Gupton op de vraag of ze op de voormalige vicepresident stemt. ‘Ik zou willen dat ik een andere keuze had.’

James Jones stemt niet. Nooit eigenlijk, en bij deze verkiezingen die de belangrijkste in de levens van elke Amerikaan zijn genoemd is hij dat ook niet van plan. Eén keer ging hij wel naar het stembureau: toen Barack Obama op het stembiljet stond, in 2008. ‘Maakte geen verschil’, vindt hij. ‘Ze doen toch wat ze willen’, zegt hij over politici. ‘De verandering komt niet van hen, die komt van ons.’

Als je verbeteringen wilt zien, vindt James Jones, moet je bij jezelf beginnen – hier citeert hij ‘Man in the Mirror’ van Michael Jackson. Je moet in de spiegel kijken en aan de slag gaan. Een film maken, zonder budget? Gewoon doen, denkt Jones dan. ‘Zo werkt de wereld, het gaat allemaal om bloed, zweet en tranen en wat je ergens instopt.’

Hij deed niet mee aan de protesten in de afgelopen maanden. ‘We hebben lang genoeg gedemonstreerd’, zegt hij. ‘Je kunt niet blijven doen wat je al zestig jaar doet en dan een ander resultaat verwachten.’ Jones zou het over een heel andere boeg gooien. Niet smeken en roepen om rechten die je allang hoort te hebben – zo ziet hij dat. Hij brainstormt hardop, en ziet wel iets in land kopen, vastgoed kopen, hele buurten, zodat je zélf controle krijgt over de politie.

Eigenlijk heeft hij Amerika al opgegeven. De enige manier waarop er echt iets kan veranderen, denkt hij, is als geweld met geweld beantwoord wordt. ‘Ik haat het om dat te zeggen, ik wil niet dat mensen denken dat ik een radicaal ben, maar zo voel ik dat gewoon.’

Slogan

James Jones is keihard in zijn oordeel ‘Je kunt Amerika niet opnieuw great maken, het is nooit great geweest’, zegt hij over de beroemde slogan van president Trump. ‘Alles wat Amerika is, is gestolen. Land van de indianen, arbeidskracht, alles. Uit de mond van die twee kandidaten voor het presidentschap komt ook onzin. Ze vertellen je gewoon wat je wil horen, als ze maar gekozen worden.’

Het liefst wil hij weg. Hier heeft hij weer een citaat paraat, nu van Marcus Garvey, een zwarte Jamaicaanse activist die in de jaren 20 van de vorige eeuw predikte dat gelijkheid voor zwarte Amerikanen een illusie was. ‘Garvey zei: omdat wij zwarte mensen weggehaald zijn van onze wortels, moeten we terugkeren om het respect en het gezag te krijgen dat we verdienen.’ Jones had zijn ticket naar Ghana al gekocht, maar vanwege de pandemie moest hij zijn reis opschorten.

Hij wil kennismaken met Afrika, het continent van zijn voorouders, en misschien uiteindelijk verhuizen met zijn gezin. Meer zwarte Amerikanen geven de gelijkheidsstrijd in eigen land op, en verhuizen naar landen waar hun huidskleur geen reden voor discriminatie is. Ghana ontvangt hen met open armen. Het jaar 2019 werd het Jaar van de Terugkeer genoemd, waarin mensen met voorouders die aan de Ghanese kust op slavenschepen werden geladen weer ‘thuis’ welkom geheten werden. ‘Ze hebben daar vast andere problemen, het is niet perfect’, dat weet James Jones ook wel. ‘Maar ze hebben er in ieder geval geen racisme.’

(AD)