Jeremie Vaneeckhout: ‘Als een premier wetenschappelijke nonsens verkondigt, dan trekken wij de grens’

Nationale boegbeelden die op de vlucht slaan, een federale regeringsdeelname die weegt als lood en peilingen die met de kiesdrempel flirten. Groen-covoorzitter Jeremie Vaneeckhout moet van alle kanten puin ruimen. ‘Deze week heeft nochtans weer bewezen: dit land heeft nood aan een groene partij.’

Eerlijk is eerlijk. Dit zou normaal een gesprek worden over het federale getalm rond de Europese klimaatplannen. Maar enkele uren voordien maakte Groen-boegbeeld Kristof Calvo bekend dat hij in 2024 de deur van de nationale politiek achter zich toe trekt. Daarmee voegt hij zich bij het groeiende lijstje van groene afscheidnemers, na de parlementsleden An Moerenhout, Björn Rzoska, Elisabeth Meuleman, Juan Benjumea en Barbara Creemers.

- En, hoe zwaar is de kater?

JEREMIE VANEECKHOUT «Dat valt mee, want ik wist dat dit eraan zat te komen. De voorbije weken hadden Kristof en ik lange gesprekken over een aantal fundamentele vragen. Waarom zijn we ooit in deze stiel gestapt? Waar staan we? Ik wist dat hij de stap naar het lokale niveau overwoog. Covoorzitter Nadia Naji en ik hebben hem duidelijk gemaakt dat hij heel erg welkom was om te blijven, maar ieder maakt zijn eigen keuzes. We kunnen alleen maar aanmoedigen dat mensen geen veertig jaar op hetzelfde stoeltje willen blijven zitten.»

- Hoe hard komt het vertrek van Calvo aan? U begon ooit als zijn parlementair medewerker.

VANEECKHOUT «Het is het einde van een hoofdstuk. Na mijn werk voor hem was ik ondervoorzitter onder Meyrem Almaci. Ik heb de kiescampagne van 2019 (die tegenviel, red.) mee met hen beleefd. Nu hebben ze allebei een andere rol. Maar dit is voor alle duidelijkheid niet het einde van onze samenwerking. Misschien komt er nu wel weer ruimte om elkaar te inspireren.»

- Als een coach de ene speler na de andere ziet vertrekken, dan schort er iets aan de aanpak.

VANEECKHOUT «Die indruk heb ik niet. De sfeer en de strijdlust binnen Groen zijn nog altijd bijzonder groot. Aanvankelijk kwam er wel wat kritiek op het feit dat Nadia en ik te weinig van ons lieten horen, maar de reden was dat we intern heel wat zaken op poten aan het zetten waren. Wij hebben ons voorgenomen om de partij klaar te stomen voor de komende tien jaar. Met een nieuwe branding, nieuwe inhoud en een vernieuwde ploeg. Dat heeft een aantal mensen aangezet om na te denken over hun rol. De mensen die in 2024 aan de kar zullen trekken, worden ook de komende tien jaar de voortrekkers van ons politiek project.»

- Gedaan met de oude, witte mannen bij Groen, zoals de groene jongeren vragen?

VANEECKHOUT «Er zullen altijd oude, witte mannen op onze lijsten blijven staan. Of ik daar al bij hoor, is vatbaar voor discussie (lacht). In alle ernst, eigenlijk is dat een non-debat. De essentie is dat het parlement meer dan vandaag een afspiegeling moet worden van de bevolking.»

- Moeten de strenge decumulregels binnen Groen niet op de schop? Politiek is hard: zonder boegbeelden volgen er ook geen stemmen.

VANEECKHOUT «Alles hangt af van de manier waarop je naar politiek kijkt. Wil je enkel de volgende verkiezingen winnen, of wil je ook het best mogelijke beleid voeren? Wij zijn ervan overtuigd dat je maar één voltijdse job goed kunt doen, of dat nu als schepen of parlementslid is.

»Dat is het grote verschil tussen Groen en andere partijen: wij hebben sterke ideeën en durven daar ook naar handelen. Anderen hebben zich de voorbije twintig jaar vastgeklonken aan kopstukken en zijn daar nu volledig van afhankelijk, zoals de N-VA van Bart De Wever. Of ze hebben nog steeds dezelfde ministers als in 1999, zoals Vooruit met Frank Vandenbroucke. Dat is geen goede zaak voor het politieke systeem. Als niemand ooit van zijn zitje afwijkt, zal de politieke cultuur nooit veranderen.»

- U kunt moeilijk beweren dat de leegloop losstaat van de sombere vooruitzichten voor Groen. Uw partij flirt met de kiesdrempel.

VANEECKHOUT «Ik maak me geen zorgen over peilingen. Nadia en ik hebben altijd gezegd dat we het beter willen doen dan bij de vorige verkiezingen (10,1 procent, red.) en dat gaat lukken. Het is deze week nog maar eens bewezen: dit land heeft nood heeft aan een sterke, groene partij. Want als puntje bij paaltje komt, trekken alle andere partijen hun staart in.»

- U bent niet bang dat het trauma van 2003 zich zal herhalen? Toen eindigde de groene regeringsdeelname in een electorale catastrofe.

VANEECKHOUT «Van een trauma heb ik geen last. De context is ook helemaal anders. Mensen vragen nu om een sterke, groene stem. Ze weten ook dat wij het verschil maken. Kijk naar steden als Gent, Mechelen of Brussel, die we in een andere plooi hebben gelegd. Of naar Tinne Van der Straeten, die over twintig jaar herinnerd zal worden als de minister die de windenergie op zee verviervoudigde.»

- Zijn mensen niet vooral bezig met hun portemonnee? Groen heeft het imago om mensen op kosten te jagen.

VANEECKHOUT «Die zorg is begrijpelijk. In plaats van mensen individueel te culpabiliseren, vinden wij dan ook dat we hen moeten ondersteunen om ecologische stappen te zetten. Geef de 40 procent van de Vlaamse gezinnen die geen geld hebben voor een energierenovatie bijvoorbeeld een prefinanciering in plaats van hen in de steek te laten, zoals deze Vlaamse regering doet.

»We moeten wel eerlijk zijn: niets doen zal nog veel meer kosten. De overstroming van de Vesder kostte meer dan 2 miljard euro. Als boeren in Spanje door de droogte geen tomaten meer kunnen kweken, gaat de prijs in onze winkel omhoog. En als de bijen uitgestorven zijn, valt de landbouw stil. Dan gaan we naar toestanden zoals in China, waar ze planten met penseeltjes moeten bevruchten.»

- We kunnen niet tegelijk bijen redden en CO₂-uitstoot terugdringen, zei premier De Croo deze week. Daarmee stelde hij de Europese natuurherstelwet in vraag.

VANEECKHOUT «Dat is quatsch. Als we de klimaatcrisis willen opvangen, dan hebben we net een robuuste natuur nodig. Bomen en planten helpen bij het opvangen van overstromingen, droogte en vervuiling. De helft van de CO₂ die wereldwijd wordt uitgestoten, zit opgeslagen in de natuur. Als we die morgen verliezen, dan zitten we met een gigantisch probleem.»

- Zijn jullie bereid hier een regeringscrisis van te maken?

VANEECKHOUT «Die vraag ergert mij. Voor ons is biodiversiteit geen politiek spel. Als een premier wetenschappelijke nonsens verkondigt, die bovendien niet eens gedragen is door een meerderheid van zijn regering, dan trekken wij de grens. Met Groen in de federale regering zal het nooit gebeuren dat we tegen de natuurherstelwet pleiten, laat staan een pauze vragen. Nooit.»

- Welk standpunt zal ons land dan innemen op de Europese top van 20 juni?

VANEECKHOUT «Wij hopen dat N-VA, cd&v en Open Vld alsnog het licht zien, maar wellicht zullen we doen wat we al jaren doen als Europa over belangrijke klimaatzaken beslist: ons onthouden. Geen ambitie, geen mening. Tragisch.»

- U bent duidelijk teleurgesteld.

VANEECKHOUT «Ik begrijp oprecht niet wat De Croo probeert te bereiken. Dat Zuhal Demir (N-VA) Europa van alles de schuld geeft, zien we al jaren. Dat is de electorale strategie van N-VA. Intussen ontkent cd&v alle uitdagingen voor het klimaat en de natuur. Blijkbaar proberen de liberalen zich daar nu ergens electoraal tussen te wringen, terwijl er al geen plaats meer is. Hoe kan Open Vld trouwens nog geloofwaardig blijven verkondigen dat ze wakker ligt van onze economische toekomst, terwijl de klimaat- en biodiversiteitscrisis de grootste bedreiging van onze welvaart is?

»De burger heeft nu op z’n minst wel duidelijkheid. Alle partijen die al jaren beweren dat er geen groene partij meer nodig is omdat ze de groene thema’s hebben overgenomen, ontkennen nu het zonlicht. Dat zullen wij nooit toestaan.»

- Terwijl jullie van leer trekken, houden de Vlaamse socialisten zich wat op de vlakte.

VANEECKHOUT «Ik wil niemand aanvallen, maar dat valt me wel vaker op. Zodra de progressieve ideeën onder druk komen is er weinig enthousiasme bij sommigen om die te verdedigen. Ik heb daar bedenkingen bij. Het toont aan dat Groen de enige progressieve optie is in Vlaanderen, zeker als het over klimaat en natuur gaat.»

- Is dat niet het probleem van Groen, dat jullie niemand willen aanvallen? ‘We missen een meedogenloos instinct’, zei een anonieme bron onlangs in deze krant.

VANEECKHOUT «Tja. Voor sommigen zijn we te dogmatisch, voor anderen te braaf. De essentie is dat wij strijd voeren en onze punten binnenhalen, ook in deze regering. Kijk naar de uitbreiding van de windenergie, de toekomstplannen voor het spoor en de manier waarop we de energiecrisis hebben aangepakt. Geen enkel land in Europa heeft de kwetsbare groepen tijdens de energiecrisis zo goed beschermd als België. Daar ben ik fier op.»

- Intussen kampen jullie wel met de schandalen bij Bpost en de aanslepende onderhandelingen met Engie over de kernuitstap.

VANEECKHOUT «De Fransen hebben veertig jaar lang winst gemaakt op onze nucleaire energie. Minister Van der Straeten en de premier doen er alles aan om te vermijden dat ze de kosten van de afvalberging afwentelen op de burger. Die onderhandelingen verlopen op het scherp van de snee. Ik hoop dat ze snel rond geraken. Als we alles op tijd rond willen krijgen, moeten we voor de zomer een akkoord hebben.»

- Denkt u nooit: waar ben ik in godsnaam aan begonnen?

VANEECKHOUT «Ik ben zielsgelukkig in wat ik doe. De enige uitdaging blijft de combinatie van mijn werk en mijn gezin. Ik wil dat mijn kinderen de vader krijgen op wie ze recht hebben. Zij zijn het enige dat ik nooit zal opgeven voor de partij. Hopelijk kan ik hen binnen twintig jaar zeggen dat ik ook in moeilijke omstandigheden een paar stenen heb verlegd.»

_(DM)