'Jonge boefjes kopen al een revolver voor 100 euro.' Illegale wapenhandel: de Belgische snoepwinkel doorgelicht
Van straatboefje tot terrorist: iedereen shopt op de groeiende markt van illegale wapens. Er duiken in ons land alsmaar meer verboden wapens op, én er wordt vaker mee geschoten. ‘Er is een toevloed van goedkope revolvers en pistolen van Turkse makelij die jonge boefjes al voor 100 euro op de kop kunnen tikken. Daarnaast heb je de niet-aflatende stroom van zware oorlogswapens, zoals het arsenaal dat onlangs in een garagebox in Anderlecht werd gevonden,’ zegt wapenexpert Nils Duquet.
'We komen in een spiraal van vuurwapengeweld terecht'
Een YouTubefilmpje voor wapenliefhebbers: op de lakens van een onopgemaakt bed ligt een zwart pistool van het merk Ekol. Made in Turkiye, staat op de korte loop. Een mannenstem buiten beeld vertelt dat hij het wapen via Amazon.com heeft gekocht en maakt de kijker attent op details waar je op moet letten bij de aankoop. Het wapen is in Turkije verkocht als een alarmwapen, geschikt om het startschot te geven bij een atletiek- of een wielerwedstrijd, niet om een overval mee te plegen. Twee dikkige handen – gouden horloge en zilveren ketting om de polsen – betasten het kleinood met liefde, halen het uit elkaar en tonen hoe je het in een handomdraai kunt omtoveren tot een dodelijk wapen. ‘Kijk maar,’ zegt de man, terwijl de mollige handen een rij blikjes en flessen kapotschieten voor de camera.
‘Dat soort handvuurwapens is tegenwoordig erg in trek bij kleine dealers in het drugsmilieu en bij straatboefjes,’ zegt Nils Duquet van het Vlaams Vredesinstituut, dat pas een rapport over de Belgische illegale vuurwapenmarkt heeft voorgesteld.
Nils Duquet «Het zijn momenteel de goedkoopste op de markt. Je hebt ze al voor 100 tot 200 euro. Het zijn alarm- en gaspistolen die in Turkije vrij verkocht worden, en die je heel makkelijk kunt ombouwen met behulp van één van de tientallen handleidingen op YouTube. In België kun je óók alarmpistolen kopen, maar die kun je in principe niet schietscherp maken. In Turkije heb je een heel gamma modellen van het merk Ekol en Zoraki, bestemd voor de export, en die ombouwen is een koud kunstje. Bendes kopen ze in bulk op en smokkelen ze naar Europa. Of de wapens worden via het internet verkocht en via de post in heel Europa geleverd.»
'De wapens die nu in Anderlecht gevonden zijn, komen wellicht uit dezelfde wapendepots in de Balkan als de kalasjnikovs van de aanslagen op de Bataclan en bij Charlie Hebdo'
HUMO Lopen boefjes in Borgerhout en Molenbeek tegenwoordig allemaal rond met omgebouwde Turkse alarmwapens?
Duquet «Er zijn geen harde cijfers, maar de politie merkt dat heel wat van die wapens bij de kleinere delinquenten zitten én dat die er vaker mee schieten. Het zijn natuurlijk niet de beste wapens: je loopt altijd het risico dat het ding blokkeert of dat het een terugslag geeft, zodat je je eigen hand eraf schiet. Daarom zijn ze ook zo goedkoop. Maar zo krijg je een gevaarlijke dynamiek: een Turks alarmpistool is goed voor een beginner, maar een crimineel die een reputatie wil opbouwen, koopt een écht pistool. Vroeger hadden alleen zware criminelen een aanvalsgeweer, nu doen ook kleine criminelen meer moeite om aan zware wapens te raken. Hoe onervarener een schutter, hoe sneller hij zal schieten. En als hij zo’n wapen heeft, willen zijn concurrenten het ook. Zo kom je in een spiraal van vuurwapengeweld terecht.»
'Ook kleine criminelen proberen nu aan zware wapens te raken. En hoe onervarener een schutter, hoe sneller hij zal schieten'
HUMO Nochtans zijn de prijzen voor kalasjnikovs en ander zwaar oorlogstuig op de zwarte markt gevoelig gestegen sinds de aanslagen in Parijs en Brussel.
Duquet «Dat is opvallend: een kalasjnikov die je een paar jaar geleden in Brussel voor 1.200 euro kon kopen, kost nu makkelijk 3.000 euro. Hetzelfde voor Glock-pistolen, de beste op de markt: daar betaal je vandaag ongeveer 3.000 euro voor, terwijl ze enkele jaren geleden 1.000 euro kostten.
»Waarschijnlijk komt dat door de verhoogde aandacht van de politie. Heel wat van de terreurwapens die bij de aanslagen in Parijs werden gebruikt, bleken een duidelijke link te hebben met België. Criminelen die wapens verkopen, zullen beter uitkijken aan wie ze het verpatsen, want als zo’n wapen bij een terreuraanslag wordt gebruikt, is de pakkans groter en zijn de straffen zwaarder. De politie merkt dat de wapenhandel daardoor ook naar andere steden verschuift.
»Het is niet zo dat je op elke Brusselse straathoek een kalasjnikov kunt kopen. We zijn niet de gun bazar van Europa, zoals we weleens in de buitenlandse media worden genoemd. Om wapens van enig kaliber te kunnen kopen, heb je connecties nodig in het criminele milieu en moet je het vertrouwen van de verkoper winnen. Heel veel jonge criminelen hebben die contacten niet, en dus moeten ze tevreden zijn met Turkse alarmpistolen. Alleen zware criminelen raken aan dat oorlogsmateriaal, dat al enkele jaren vanuit de Balkan naar onze contreien wordt gesmokkeld.»
Land van bricoleurs
België kwam twee weken geleden weer in het nieuws als snoepwinkel van verboden wapens toen de politie in een garagebox in Anderlecht een indrukwekkend arsenaal aantrof, met drie kalasjnikovs, vijftien kogelladers (300 kogels!), een riotgun, drie handvuurwapens met munitie en vier ontstekingsmechanismen. Genoeg om een bloedbad aan te richten zoals in de Bataclan in Parijs, al beweren de eigenaars van de box, Khalid en Akim Saouti, dat dat helemaal niet de bedoeling was. Zij waren meer geïnteresseerd in ‘gewoon banditisme’ dan in terreur, liet hun advocaat weten. Erg geloofwaardig klinkt dat niet: Akim Saouti onderhield volgens de politie intensieve contacten met een Franse jihadprediker. En hun jongere broer Said Saouti, een lid van de Brusselse motorbende Kamikaze Riders, zit een gevangenisstraf uit wegens terrorisme.
Duquet «We kennen nog geen details over de wapens in Anderlecht, maar de kans is groot dat ze uit dezelfde wapendepots in de Balkan afkomstig zijn als de kalasjnikovs die tijdens de aanslagen op de Bataclan en bij Charlie Hebdo zijn gebruikt. Dat waren aanvalsgeweren van het type Zastava M70, Joegoslavische kalasjnikovs die het leger tijdens de oorlog uit het oog heeft verloren. Vaak kwam het oorlogsmateriaal bij particulieren terecht, die hun wapens tijdens de financiële crisis verkochten om wat geld bijeen te schrapen. Sinds 2008 worden al die aanvalsgeweren in kleine hoeveelheden in autobanden, benzinetanks en sportzakken naar Europa gesmokkeld, waar ze in handen van criminelen terechtkomen, en soms ook van terroristen. Volgens IS hebben de Belgische broers El Bakraoui voor de wapens gezorgd bij de aanslagen in Parijs in november 2015, dankzij hun contacten in het milieu van het zware banditisme.
»Kalasjnikovs zijn het meest in trek bij terroristen omdat je daar de meeste slachtoffers mee kunt maken, maar ze kopen ook gewoon wat ze kunnen vinden. In Dabiq, het onlinetijdschrift van IS, wijzen ze hun lezers daarop: er is een grote illegale markt van vuurwapens in Europa, maak er gebruik van.
'Coulibaly kocht de geweren voor zijn aanslag in januari 2015 in Parijs bij een Belgische wapenhandelaar'
»België wordt vaak voorgesteld als de draaischijf van illegale wapens in Europa, maar eigenlijk komt Slovakije veel meer in aanmerking voor die titel. Zo is er nog een tweede belangrijke bron voor de wapens die bij de Europese terreuraanslagen zijn gebruikt: de Slovaakse webwinkel AFG Security, die online onklaar gemaakte oorlogswapens uit de voormalige stocks van Oost-Europese landen verkocht. Omdat die alleen met losse flodders kunnen schieten, mogen ze legaal worden verkocht. Maar de Slovaakse bedrijven die de wapens neutraliseren, doen dat niet altijd even zorgvuldig: het blijkt niet zo moeilijk om ze na een paar ingrepen opnieuw met scherp te laten schieten.
»Dat is precies wat er is gebeurd met de wapens waarmee Amédy Coulibaly vier mensen doodschoot in een Joodse supermarkt in Parijs, terwijl zijn kompanen een aanslag pleegden op de redactie van Charlie Hebdo. Bij Coulibaly werden twee VZ58-aanvalsgeweren en zes Tokarev-pistolen gevonden die allemaal bij AFG Security waren gekocht en later gereactiveerd.»
HUMO Ook Coulibaly passeerde via België om zijn wapens te kopen.
Duquet «Minstens één van de wapens zou via een Belgische tussenpersoon zijn gekocht, een zekere Patrick H. uit Marcinelle.
»In Europa zijn zo tienduizenden geneutraliseerde wapens uit de Slovaakse wapenwinkels in criminele handen gevallen en opnieuw schietklaar gemaakt. Sinds 2014 is dat aantal enorm toegenomen, zegt Europol.»
HUMO Daar speelt ons land weer een prominente rol, want het reactiveren van onklaar gemaakte vuurwapens is naar verluidt een Belgische specialiteit.
Duquet «We zijn een land dat al honderden jaren vuurwapens maakt en hier zijn behoorlijk wat bricoleurs met genoeg technische expertise en materiaal. Zij kunnen bijvoorbeeld een geblokkeerd Joegoslavisch of Servisch aanvalsgeweer opnieuw gebruiksklaar maken, dat is vaak wat moeilijker dan het ombouwen van een Turks alarmpistool.»
HUMO Wie zijn die bricoleurs?
Duquet «Wapenliefhebbers die goed kunnen frezen en boren, mensen die in de vuurwapensector hebben gewerkt… In 2015 zijn er bijvoorbeeld vier gepensioneerde ex-werknemers van FN Herstal opgepakt: de politie had bij hen thuis zo’n vijftig vuurwapens en granaten gevonden, verstopt achter valse plafonds en plinten. Ze kochten volledig legaal gedeactiveerde wapens aan, gebruikten hun professionele kennis om ze weer aan de praat te krijgen en verkochten ze dan in het criminele milieu om hun pensioen aan te vullen. Zo zijn er de voorbije jaren wel meer doe-het-zelvers opgepakt, met soms voorraden van honderden gereactiveerde wapens.»
De beruchtste bricoleur in België was Nordine Amrani, de man die in 2011 op de kerstmarkt in Luik in het rond begon te schieten en vijf mensen vermoordde, onder wie een peuter van anderhalf jaar. Na de dodelijke schietpartij pleegde Amrani zelfmoord, en ontdekte de politie wie hij was.
Duquet «Amrani was in 2007 al eens opgepakt in een drugsonderzoek. Naast een grote cannabisplantage vond de politie in zijn hangar 9.500 vuurwapenonderdelen en een tiental gebruiksklare wapens. Hij werd ervan verdacht zelf in elkaar gestoken wapens te leveren aan het criminele milieu, maar hij is er nooit voor veroordeeld omdat de amnestieperiode na de wapenwet van 2006 nog liep. Zijn hele voorraad is toen in beslag genomen, maar een paar jaar later had hij opnieuw genoeg wapens om een bloedbad aan te richten. Het FN FAL-geweer dat hij had gebruikt, bleek samengesteld uit onderdelen van verschillende FAL-geweren, onder meer uit het Israëlische leger. Typisch was ook dat Amrani in een wijk in Luik woonde waar vroeger veel kleine vuurwapenfabrieken waren gevestigd, ook in zijn eigen atelier.»
Abaaoud (links), één van de breinen achter de aanslagen van november 2015 in Parijs, had zijn Browning-pistool zelf in elkaar gestoken: speurders vonden binnenin een vingerafdruk van hem
Ook de terroristen van Parijs en Brussel kenden iets van vuurwapens. Zo hebben tussenpersonen voor Khalid El Bakraoui in de zomer van 2015 legaal laders gekocht voor aanvalswapens zoals het Joegoslavische M70-geweer, in een wapenwinkel in Waals-Brabant.
HUMO Was de Molenbeekse Abdelhamid Abaaoud, die mee de aanslagen van 13 november in Parijs heeft aangestuurd, ook zo’n bricoleur?
Duquet «Hij wist in ieder geval genoeg van wapens af om zoiets te doen, wellicht door zijn ervaring in Syrië. In het Parijse appartement waar hij een paar dagen later is doodgeschoten door de Franse politie, hebben ze een leeggeschoten Browning-pistool gevonden. Binnen in het wapen zat een vingerafdruk van Abaaoud. Dat betekent dat hij het wellicht zelf in elkaar heeft gestoken.
»Ook een aantal van de vuurwapens van de terroristen van 22 maart zijn wellicht gereactiveerde wapens. Op de laptop die de daders in een vuilnisbak in Schaarbeek hadden gedumpt, heeft de politie foto’s van die wapens teruggevonden: drie VZ58-aanvalsgeweren, een kalasjnikov en een riotgun – een wapen dat vooral bekend is door de Bende van Nijvel. Die drie VZ58-aanvalsgeweren zijn Tsjechische wapens van het merk CZ, die waarschijnlijk in Slovakije werden gedeactiveerd en via die beruchte Slovaakse webwinkel legaal werden verkocht.»
HUMO Zo’n gereactiveerd wapen blijft soms haperen: zo is in augustus 2015 een bloedbad op de Thalys tussen Brussel en Parijs vermeden omdat de kalasjnikov van terreurverdachte Ayoub El Khazzani blokkeerde.
Duquet «Het had kunnen uitdraaien om een grote ramp: de man had zich op het toilet verschanst en stond klaar met een kalasjnikov en een zak vol laders – hij had 270 kogels mee. De tgv reed net op een stuk spoor waar tientallen minuten lang geen stops zijn. Hij had gewoon door de treinstellen kunnen lopen en de passagiers één voor één kunnen neerknallen. Gelukkig blokkeerde zijn wapen en is hij overmeesterd door enkele Amerikaanse passagiers. Dat is een aanwijzing dat het mogelijk een gereactiveerd wapen was. Een Oost-Duitse kalasjnikov, zei de Franse politie, die ooit was gedemonteerd en met nieuwe onderdelen opnieuw in elkaar geknutseld.»
HUMO El Khazzani had het wapen op de Brusselse Zuidmarkt gekocht, zei de Franse politie ook.
Duquet «Daar ben ik minder zeker van, omdat je daarvoor, zoals ik al zei, connecties in het criminele milieu nodig hebt. We weten alleen dat hij in het Zuidstation op de trein is gestapt. Van Mehdi Nemmouche, de dader van de aanslag in het Joods Museum, dacht men ook dat hij zijn wapens in Brussel had gekocht, maar achteraf is gebleken dat hij ze bij zijn criminele connecties in Marseille heeft gekocht.»
Wapen uit de printer
HUMO Waarom wordt België zo achtervolgd door zijn reputatie als draaischijf voor de illegale wapenhandel?
Duquet «België is een draaischijf, niet de draaischijf: een belangrijke nuance. We danken die reputatie vooral aan onze wapenwetgeving, die heel lang bijzonder laks is geweest. Na de schietpartij van Hans Van Themsche is de wapenwetgeving in 2006 een stuk strenger geworden, maar er bleven nog allerlei achterpoortjes open. Onder meer voor bepaalde historische wapens: in alle ons omringende landen moest je daar een vergunning voor hebben, behalve bij ons. Het werd uitgelegd als een geste voor de verzamelaars. De modellen waren toch zeldzaam en er was al lang geen munitie meer voorhanden. Maar de lijst van historische modellen die in 2007 werd opgesteld, bleek veel te lang. Er stonden modellen op waar wél nog munitie voor was. Bergen munitie zelfs.
»Het bekendste voorbeeld is de Nagant M1895, een wapentype dat in 1895 ontwikkeld is door Nagant, een Belg, maar dat decennialang op grote schaal is geproduceerd in Rusland, nog vóór de Tweede Wereldoorlog. In 2007 lagen er nog grote stocks van in Oost-Europa: wapens die tachtig jaar oud waren en nog nooit gebruikt waren, en hopen munitie. Zodra dat bekend raakte in het wereldje, zijn die wapens massaal door wapenhandelaars naar België geïmporteerd en hier op volstrekt legale wijze verkocht. Buitenlanders kwamen van heinde en verre naar wapenbeurzen en kochten er tien of twintig Nagant-revolvers in één keer. Op den duur zakte de prijs van zo’n revolver naar 100 euro omdat het wapen in zulke grote hoeveelheden te krijgen was. Niemand weet hoeveel revolvers er zo zijn verkocht en waar ze naartoe zijn gegaan.»
HUMO Eentje is alvast bij een terrorist terechtgekomen: op het appartement van Coulibaly hebben ze zo’n Nagant uit 1932 teruggevonden.
Duquet «En ze worden nog váák teruggevonden in het criminele milieu, ook in Nederland bijvoorbeeld. Zes jaar lang heeft dat spelletje geduurd. Na de schietpartij van Amrani hebben minister Turtelboom en minister Milquet besloten om de volledige lijst van de historische wapens af te schaffen – wat ik een overdreven reactie vond.
'De vraag naar illegale wapens is altijd het grootst in het drugsmilieu, en dat is in België sterk aanwezig'
»Er zijn vandaag nog steeds militariabeurzen in België waarvoor wapenliefhebbers vele kilometers afleggen. Je kunt er attributen van vuurwapens kopen, volledig legaal, en daar is niks mis mee. Maar de politie vermoedt dat er op die beurzen ook nog altijd deals worden gesloten voor illegale wapens die pakweg 50 kilometer verder op een parking van eigenaar wisselen.
»Dat soort praktijken zorgt ervoor dat ons imago als wapenland standhoudt, net als onze centrale ligging en het feit dat we een klein land zijn: in een uur ben je binnen en buiten. Er is ook de drugswereld: de vraag naar illegale wapens is altijd het grootst in het drugsmilieu, en dat is in België sterk aanwezig. Volgens Europol zijn we één van de belangrijkste productielanden van cannabis en synthetische drugs, zeker in het grensgebied met Nederland. Daarnaast is er ook de trafiek van harddrugs via de haven van Antwerpen. Dat is vruchtbare grond voor de illegale wapenhandel.»
HUMO De politie vreest een mogelijke nieuwe instroom van illegale wapens via terugkerende Syriëstrijders.
Duquet «Waarschijnlijk zullen die terugkeerders zelf geen wapens meebrengen, maar de politie is wel bezorgd omdat ze hier hun contacten in de regio kunnen gebruiken om wapens in te voeren en een wapenarsenaal uit te bouwen, waarmee ze dan radicale netwerken kunnen bevoorraden. Gefrustreerde mannen, gehard door de strijd, met veel schietervaring en een crimineel netwerk dat hen aan wapens helpt, dat is een gevaarlijke cocktail.
»Dat is het verschil met de lone wolves, kerels die op eigen houtje een aanslag plegen in hun land, geïnspireerd door IS: meestal raken die niet aan het zware materiaal – gelukkig maar. Als je ziet dat drie daders in Londen met enkele messen en een bestelwagen al zeven doden en 48 gewonden maken in een paar minuten tijd, kun je je voorstellen wat de ravage zou zijn als er een vuurwapen aan te pas zou komen. En als de kerel die onlangs in het Brusselse Centraal Station een mislukte bom liet ontploffen een vuurwapen had gehad, dan waren er misschien wél dodelijke slachtoffers gevallen.»
HUMO Voor de lone wolves zonder criminele vrienden bestaat er één grote speeltuin om wapens te zoeken: het internet.
Duquet «En daar is de politie heel bezorgd over, want het is ontzettend moeilijk te controleren. De 19-jarige dader van de schietpartij in München vorige zomer had zijn wapen op het dark Web gekocht. Vorig jaar is er in ons land een ingenieur tegen de lamp gelopen die daar een kalasjnikov had gekocht ‘om zijn gezin te beschermen tegen terroristen’. Alleen was hij zo dom geweest om zijn eigen woning als leveringsadres op te geven, en zo is hij gepakt. Op het ‘gewone’ internet worden soms ook wapens te koop aangeboden op zoekertjessites of fora voor wapenliefhebbers. Maar dat gaat razendsnel: een aanbieding wordt er twee uur later alweer afgehaald. Die wapens worden in postpakketjes of via DHL opgestuurd, en de kans dat de zending onderweg wordt gecontroleerd, is bijna nihil. Europol wil daarom voluit inzetten op de controle van de verkoop via het internet.»
HUMO Ze kijken ook bezorgd naar de 3D-printer.
Duquet «Een goeie 3D-printer waar je metaal mee kunt printen, is vandaag nog heel duur, het is goedkoper om de wapens gewoon te kopen. Er zijn nog geen ‘geprinte’ wapens in België gevonden. Maar de technologie evolueert snel en de prijzen van die printers zullen zeker zakken. Dan is de vraag hoe we dat gaan controleren. Een 3D-printer kan bovendien ook plastic wapens printen.»
HUMO De politie tast op vele vlakken in het duister, zo lijkt het.
Duquet «Onderzoeken naar wapens hebben jarenlang te weinig aandacht gekregen. Als er een overval gebeurde, zocht men alles over het misdrijf en de overvaller uit, maar niemand vroeg zich af waar het wapen vandaan kwam. Dat wreekt zich. We hebben er bijvoorbeeld geen flauw idee van hoeveel illegale wapens er in Europa circuleren. Er is ooit een schatting geweest in een rapport voor de Europese Commissie: ze kwamen uit op een cijfer tussen de 81.000 en 67 miljoen vuurwapens. Maar in België leidt de politie uit concrete dossiers af dat er steeds maar wapens bij komen. Oude worden gereactiveerd, nieuwe worden gemaakt. Er is de toevloed van de zware oorlogswapens uit de Balkan en die van de goedkope Turkse revolvers en pistolen. Het is belangrijk dat we daar zo snel mogelijk op reageren, en gelukkig groeit dat besef ook bij de politiediensten.
»Na de aanslagen in Parijs heeft men het gat van de Slovaakse webwinkels proberen te dichten: wapens mogen ook daar niet meer via het internet worden verkocht. Binnen Europa heeft men de regels om wapens te deactiveren nu ook geharmoniseerd, want te lang deed ieder land dat op zijn eigen manier. Maar we weten nu al dat we het probleem van die Slovaakse wapens bij ons nog tientallen jaren zullen blijven voelen. Ze zijn hier nu eenmaal, en het zijn heel duurzame producten die decennia kunnen meegaan – de wapens die in Parijs werden gebruikt, waren bijna allemaal minstens dertig jaar oud. Zolang er niet mee geschoten wordt, blijven ze circuleren. Pas als een wapen echt gebruikt wordt, zal een crimineel het dumpen, omdat de politie hem via het wapen kan linken aan een schietpartij.
»Ook de toevloed van Turkse alarmwapens moet gestopt worden, we moeten die wapens uit onze samenleving krijgen. We moeten een beter zicht krijgen op die duistere markt van illegale wapens, zodat we sneller kunnen inspelen op nieuwe wapenstromen. Europol waarschuwt nu al dat vuurwapens van de gewelddadige conflicten in de landen rond Europa via smokkelroutes hun weg zullen vinden naar de illegale markt in de EU. Dat is nu al in beperkte mate het geval voor vuurwapens uit Syrië, Libië en Mali.»
HUMO Dat klinkt behoorlijk pessimistisch.
Duquet «Er gebeuren ook dingen die me hoopvol stemmen. Zo heeft het beleid beduidend meer aandacht dan vroeger voor het probleem. We hebben in België bovendien een aantal gemotiveerde politieagenten met veel expertise op het vlak van vuurwapens, en de onderzoeken lopen door. In april zijn er een heleboel huiszoekingen geweest in België en Frankrijk en zijn verschillende mensen opgepakt in het onderzoek naar de wapens van Coulibaly, twee jaar na de aanslag. Ze zijn bezig met de weg die de wapens van de aanslagen in Parijs hebben afgelegd in kaart te brengen. Dat gebeurde vroeger te weinig. Dat ze het nu wel doen in terreurdossiers, is geruststellend.»
