Jonge Leeuwen: Julien Uyttendaele (26), (stief)zoon van Laurette Onkelinx en Marc Uyttendaele

Ooit was het een voorrecht om als (stief)zoon van toppleiter Marc Uyttendaele en PS-passionaria Laurette Onkelinx door het leven te gaan. Vandaag, na de schandalen in de Brusselse PS en de politieke crisis in Franstalig België, lijkt het eerder een handicap. ‘Onze families vormen een clan: kom aan één van ons, en je raakt ons allemaal.’

'Leerkrachten vlogen tegen mij uit om wat mijn stiefmoeder had gezegd of gedaan – eigenlijk is dat onvoorstelbaar'

Julien Uyttendaele kwam twee jaar geleden als 24-jarige in het Brusselse parlement terecht. Hij maakt deel uit van Groupons-nous et demain, een pas opgerichte groep PS’ers die komaf wil maken met de zeden en de gewoonten van de vorige generatie, en die genoemd is naar een regel uit het socialistische strijdlied ‘De Internationale’.

HUMO Vroeger was een bekende naam hebben een politiek voordeel. Ik begin te denken dat het u vandaag meer last bezorgt dan iets anders.

Julien Uyttendaele «De neiging van sommigen om je te herleiden tot je vader en je stiefmama is weleens ergerlijk. Ik heb ook mijn portie tegenslagen gekregen, die me tot een even complex mens als iedereen maken. Ik kan begrijpen dat er mensen zijn die me als het product van een systeem zien. Het heeft ongetwijfeld voordelen: dokterskinderen zullen meer van de medische wetenschap af weten, ik wist meer af van hoe de politiek in elkaar zit. Ik ken veel politici persoonlijk, omdat ze bij ons over de vloer kwamen. Die vertrouwdheid is een voordeel, maar tegelijk geeft het munitie aan tegenstanders, want alles wat je verwezenlijkt, zal wel dankzij de ouders zijn.

»Je kunt je daar moeilijk tegen verdedigen, tenzij door in de loop van je carrière een eigen voornaam te verwerven. Dat is mijn opdracht: Julien worden. Ik stond als 68ste op de lijst bij mijn eerste verkiezingen, ik was toen net 18 geworden. Vlak na de examens ging ik met mijn zusje folders bussen. Veel parachutage kwam daar niet bij kijken.»

HUMO In de Franstalige pers hebben anonieme PS’ers het steevast over nepotisme als uw naam valt.

Uyttendaele «Er is altijd jaloezie, en je neemt in de politiek per definitie altijd een plaats in waar niemand anders kan gaan zitten. Dat ik de enige verkozene jonger dan 30 ben in het Brusselse parlement, helpt ook niet. Het parlement is absoluut geen reflectie van de samenleving, waarin het percentage jongeren veel groter is. Zeker in Brussel, de jongste regio van het land. Ook daar moeten we dringend iets aan doen, bijvoorbeeld door de duur van een mandaat te beperken, zodat we geen carrièrepolitici krijgen die niet weten wat ze anders nog zouden kunnen doen in hun leven.

»Ik heb mij heel bewust eerst aan de balie ingeschreven voor ik politicus werd. Ik wil altijd kunnen terugvallen op mijn beroep als advocaat. Ik doe vandaag nog pro-Deozaken, en de verhalen die ik daar hoor, vaak van de zwaksten in de samenleving, herinneren me eraan waarom ik in de politiek ben gestapt. Niet om er alleen maar mijn boterham te verdienen, dat kan ik ook elders.»

HUMO Kinderen van politici raken ofwel ook gepassioneerd, ofwel willen ze absoluut níét in de politiek.

Uyttendaele «Ik heb mijn jeugd deels doorgebracht met Laurette, een heel integere en gepassioneerde vrouw. Ze is klein van gestalte, maar ze heeft de grootste mannen doen beven. Ik bewonder dat, ja. Ze gaf me de appetijt om zelf aan politiek te doen. Toen ik op mijn 16de eens met de school het federale parlement bezocht, was er net een debat over BHV bezig. Toen was dat erg belangrijk, nu weet niemand nog waarover het eigenlijk ging (lacht). Ik had een bijna onbedwingbare drang om de microfoon vast te grijpen en mee te beginnen debatteren.

»Ik kan ook niet om met onrechtvaardigheid, waarschijnlijk omdat mijn vader altijd tegen onrecht heeft gevochten als advocaat.»

HUMO Hoe was het om in een nieuw samengesteld gezin terecht te komen?

Uyttendaele «Het was fantastisch, echt waar. Ik was enig kind, met alle problemen van dien, en plots zat ik tussen nieuwe broers en zussen, een nest waarin we samen kattenkwaad en onnozelheden hebben uitgehaald. Dat heeft mijn leven echt verrijkt.»

HUMO Uw vader zei ooit dat u geen jeugdtrauma’s hebt opgelopen.

Uyttendaele «Dat klopt. Hij heeft me gevormd door me voortdurend uit te dagen en aan te pakken in discussies. Ik ben ook gehard door leerkrachten die tegen mij als 7-jarige uitvlogen om wat mijn stiefmoeder had gezegd en gedaan – eigenlijk is dat onvoorstelbaar. Je krijgt op die manier een harnas van kevlar, geloof me. Men vergeet soms dat politieke figuren gewoon mensen zijn, die ook gevoelens hebben. Als je aan politiek doet, weet je dat er op jou geschoten zal worden, maar het is niet altijd even prettig geweest om het als kind te moeten meemaken. Ik ben het blijkbaar toch gewoon geworden. Littekens verharden de huid, zeker?»

HUMO Ze maken de huid ook ongevoelig.

Uyttendaele «Dat valt mee. Het leert je beter te incasseren. Te relativeren ook. Dat is nodig als de ene steekvlam na de andere door de media wordt gejaagd. Toen we Groupons-nous et demain oprichtten, zag je overal de speculaties opduiken: wil hij zijn stiefmoeder redden? Wil hij haar politiek vermoorden? Wel, ze heeft hier absoluut niets mee te maken. Of ze schreven dat ik de Brusselse Macron wilde worden, kom zeg.»

HUMO Uw vader en uw stiefmoeder hebben extreem drukke levens. Hebt u zich nooit verwaarloosd gevoeld?

Uyttendaele «Ik heb meer last gehad van een overvloed aan liefde dan van een gebrek aan aandacht. Ook mijn moeder, over wie minder wordt gesproken, heeft het druk als advocate, maar we hebben altijd tijd gevonden voor elkaar. En hoe druk mijn vader het ook had, hij heeft me altijd naar school gebracht of is me komen halen, en dan konden we bijpraten. Mijn ouders waren heel aanwezig, zelfs als ze er niet waren (lacht). Ze hebben me veel vrijheid gegeven, binnen vastgelegde grenzen. Ik was nog geen 10 toen ik in Brussel het openbaar vervoer nam naar om het even waar.»

HUMO Uw moeder was getuige bij het huwelijk van uw vader met Laurette Onkelinx. Haar ex-man was daar ook. Dat is eerder uitzonderlijk.

Uyttendaele «Dat komt niet veel voor naar het schijnt (lacht). We gaan ook geregeld allemaal samen op vakantie. Dat zegt veel over ons, zeker? We vormen een clan, ja: kom aan één van ons, en je raakt ons allemaal. Als men Laurette aanvalt, dan hoort dat erbij. Maar als andere leden van de familie worden aangevallen met onjuiste en vuile verhalen, dan bijten we terug. Ze mogen niet het slachtoffer worden van het politieke en publieke leven waarvoor wij gekozen hebben.»

HUMO Als kleine jongen was u bang om achtervolgd te worden, omdat uw vader op dat moment een moordenaar verdedigde.

Uyttendaele «Een vermeende moordenaar. Mijn vader heeft mensen verdedigd die van verschrikkelijke zaken werden beschuldigd, maar het is een kenmerk van onze democratische samenleving dat ook zij recht op verdediging hebben. Ik werd daar als kleine jongen over aangepakt, maar het heeft mijn rechtvaardigheidsgevoel nog sterker gemaakt.»

undefined

'Laurette is klein van gestalte, maar ze heeft de grootste mannen doen beven. Ze gaf me de appetijt om zelf aan politiek te doen'

HUMO Uw vader heeft u als 11-jarige meegenomen naar de gevangenis na de vrijspraak van zijn cliënt Olivier Pirson, een paracommando die onterecht was beschuldigd van de moord op zijn twee kinderen.

Uyttendaele «Dat was een moment van loutering, na een periode waarin hij permanent was aangevallen. En ik ook, in mindere mate, op school. Dat vergeet je nooit. Maar zo leerde ik heel jong dat een individu dat durft op te staan, het verschil kan maken. Dat je het leven kunt redden van iemand die anders levenslang gekregen zou hebben. Als je als 11-jarige die man ziet buitenkomen en je vader de hand ziet schudden… (stil) Dat maakt het beroep van advocaat misschien wel het mooiste van de wereld. En het heeft mij in ieder geval gemaakt tot wie ik ben.»

Potjes gedekt

HUMO Hoe hebt u de Samusocial-affaire beleefd?

Uyttendaele «Als een onwaarschijnlijke schok, waar ik nog van aan het bekomen ben. Maar het is ook een kans om eindelijk werk te maken van structurele veranderingen, in plaats van op een steekvlam te reageren en daarna niets te doen. Alle partijen moeten de moed hebben om de hand in eigen boezem te steken.»

HUMO Het advocatenkantoor van uw vader probeerde te verhinderen dat de Brusselse regering inzage kreeg in de boeken van Samusocial. Is hij geen voorstander van transparantie?

Uyttendaele «Ik ben de advocaat van mijn vader niet, maar hij had vooral een juridisch punt. Samusocial is een private vzw, en de uitvoerende macht mag daar niet zomaar binnenvallen.»

HUMO Een private vzw die wel voor 98 procent met overheidsgeld werkt.

Uyttendaele «We moeten de rechtsregels volgen, ofwel moeten we ze veranderen. Natuurlijk moet er opgetreden worden tegen Samusocial en moet dat onderzocht worden, daar is geen discussie over. Maar dat moet wel gebeuren door het gerecht, een onderzoeksrechter of een parlementaire onderzoekscommissie met de bevoegdheid van een onderzoeksrechter. We willen toch niet in een systeem terechtkomen waarin om het even welke regering kan gaan neuzen in de boeken van om het even welke privé-organisatie? (Glimlacht) Excuus, maar ik blijf natuurlijk ook jurist.»

HUMO Ik zie het punt, maar in de publieke opinie komt dat wel over als het gedekt houden van potjes.

Uyttendaele «De wereld zit soms complexer in elkaar dan journalisten willen: het is niet altijd wit of zwart, en er zijn maar weinig volledig goede en volledig slechte mensen.»

HUMO Het is geen cadeau om vandaag een jonge socialist te zijn.

Uyttendaele «Nee, maar ik geloof in de helende kracht van crisissen. Op zulke momenten is er ruimte voor verandering. Pas na een grote institutionele crisis kreeg je akkoorden over de staatshervorming, pas na Dutroux een politiehervorming. In alle partijen zie ik nu dat de jongeren aan invloed winnen. Ik ben al actief in de PS sinds mijn 16de, en ik heb altijd militanten, beroepspolitici en ministers rondom mij gezien die zich oprecht voor hun partij en de samenleving inzetten, zonder daar rijk van te willen worden. Die mensen worden nu al meer dan een decennium overschaduwd door arrivisten en graaiers, die alles behalve socialistisch zijn.»

HUMO U hebt Yvan Mayeur ooit als politiek voorbeeld genoemd.

Uyttendaele «Dat maakt het nog erger: het besef dat je je zo in iemand hebt kunnen vergissen. (Stil) Het is onbegrijpelijk, maar tegelijk moet je ook durven te zeggen dat Yvan Mayeur wel Samusocial heeft opgericht, en dat het vandaag nog steeds de meest performante opvangorganisatie voor de allerarmsten is. Je mag een mens ook niet herleiden tot zijn ene grote stommiteit.»

HUMO Wat mij nog het meest verbaasde, was dat Mayeur absoluut niet begreep waarom er zoveel verontwaardiging was.

Uyttendaele «Ik werd er haast onnozel van. Het ging hier niet over de armsten, maar over de aller-, állerarmsten. Als je dan beweert de pleitbezorger te zijn van de herverdeling en gelijke kansen voor iedereen, dat je opkomt voor de belangen van de zwaksten terwijl je er zelf grof aan verdient...»

undefined

undefined

'Ik heb meer last gehad van een overvloed aan liefde dan van een gebrek aan aandacht.'

HUMO Hoe komt het dat hij de verontwaardiging niet begreep?

Uyttendaele «Misschien omdat er in de loop der jaren een politieke cultuur is geïnstalleerd die zulke dingen normaal heeft doen lijken? Een cultuur van machtsconcentratie, van ons kent ons, waarin niet langer afdoende controle of een tegenmacht aanwezig is? Wat mij stoort in de cumuls, is niet zozeer het geld – er zijn ook mandaten waar je 30 euro bruto per vergadering krijgt –, maar wel de machtsconcentratie: enkelingen zitten echt overal in. Je moet integendeel aan zoveel mogelijk mensen zoveel mogelijk kansen geven om zich maatschappelijk te engageren. En daarnaast moet je een maximale transparantie en openheid mogelijk maken, en al die geheimdoenerij afschaffen.»

HUMO Gaat het over een paar rotte appels, of is het systeem de oorzaak?

Uyttendaele «Het is een structureel probleem, anders zou het simpel zijn: haal die rotte appels eruit. Gelukkig wordt het hele kluwen van mandaten nu blootgelegd, dat zou moeten helpen om de structuren te veranderen.

»Mijn generatie vindt politiek een missie, een project. Wij zijn ook een mobiele generatie, we kunnen ons bijna niet voorstellen dat we ons hele leven alleen met politiek bezig zouden zijn. Je hebt politici die niet zonder de inkomsten van hun politieke mandaten kunnen, en die dat normaal zijn gaan vinden. Ik wil de dingen in beweging krijgen. Lukt me dat niet in de politiek, dan kan ik nog als advocaat of ontwikkelingshelper aan de slag. Ik heb al in vluchtelingenkampen in Libanon gewerkt, en in verwoestijnde dorpen in Burkina Faso.»

HUMO Het gaat verder dan Samusocial. In heel Europa worden socialistische partijen van de politieke kaart geveegd.

Uyttendaele «Ze hebben dan ook veel fouten gemaakt. Vooral in de compromissen die ze hebben gesloten. Compromissen zijn nodig en eerbaar in een democratie, iets wat veel partijen weigeren nog te begrijpen, maar het mag er niet toe leiden dat je je eigen waarden en principes verloochent.»

HUMO Zo heeft Elio Di Rupo als premier onder Europese druk maatregelen genomen die regelrecht tegen de belangen van zijn eigen kiespubliek in gingen.

Uyttendaele «Dat is weer een ander probleem: hoe Europa meegaat in de blinde logica van liberalisering en deregularisatie. Met de huidige rentevoeten is er geen beter moment voor de overheid om te investeren, waardoor ze de economie een kickstart zou kunnen geven. Maar de Europese boekhoudregels verbieden dat.»

HUMO Ik herinner me nog de tijd waarin de Europese Raad van eerste ministers een vergadering van de Socialistische Internationale leek: er zat haast niemand anders in.

Uyttendaele «Ik was toen nog niet geboren (lacht). Maar toen hadden ze een Europese fiscaliteit en een Europese sociale zekerheid moeten doordrukken, in plaats van toe te laten dat hun achterban Europa de volgende decennia steeds meer als een vijand is gaan zien. Ze hebben hun kans verkeken. Omdat ze zich toen niet konden voorstellen dat de machtsverhoudingen konden kantelen? Omdat ze dachten dat ze daar voor eeuwig zouden zitten? Omdat ze er geen idee van hadden dat het populisme voor de deur stond? Hoe dan ook, die generatie heeft een historische kans gemist.»

HUMO Het waren de hoogdagen van de derde weg, het geloof van Tony Blair dat een zeer vrije markt kon samengaan met een sociale welvaartsstaat.

Uyttendaele «Dat stond toen in marmer gehouwen, ja. En men heeft niet willen of kunnen zien dat het evenwicht volledig verstoord is. Er waren net basisregels nodig om iedereen in de groeiende welvaart te laten delen, die nu – lees er Thomas Piketty op na – steeds ongelijker wordt verdeeld. De gelijkheid van kansen is nooit gerealiseerd. Iedereen is nu blij dat Macron en Merkel het lijken te halen van de populisten van rechts, maar als zij Europa nu niet socialer en rechtvaardiger maken, zou het helemaal fout kunnen lopen.»

HUMO U bent nog geen Macronist geworden, zoals inmiddels zowat iedereen in de Belgische politiek?

Uyttendaele (lacht) «Nog niet, nee. Wat is zijn programma? Hij wil ‘zoeken naar een constructieve consensus om reële problemen aan te pakken’. Blablabla. Veel wolligheid en holle frasen, maar weinig concrete punten. Enfin, we zullen zien. Het is te hopen dat ook hij niet gegrepen wordt door de cultus van de macht. Hij zal zijn best moeten doen om in de toekomst meer en beter naar zijn militanten te luisteren, net zoals wij overigens, want dat is het echte kapitaal van een partij. Met Groupons-nous et demain, waarin PS-mandatarissen en militanten zitten die willen dat er iets verandert, hebben we al discussies gehad die van de verrijkendste waren die ik al heb meegemaakt.»

Ecosocialist

HUMO Zijn er nog wel militanten? De geschoolde arbeiders, ooit de basis van de partij, zijn bijna verdwenen: hun kinderen zijn bedienden en universitairen geworden. In hun plaats kwamen werklozen en steuntrekkers.

Uyttendaele «De industrie is aan het verdwijnen, ja. Niet alleen door de delokalisatie naar de lagelonenlanden. Ook de technologische vooruitgang, de innovatie en de robotica bedreigen de arbeiders. Daar wacht ook een nieuwe uitdaging. Wat als er geen werk meer is? Niet alleen voor arbeiders, maar ook voor boeren, middenstanders, bedienden, boekhouders, tolken – noem alle met uitsterven bedreigde jobs maar op. Moeten we dan niet inzetten op zinvolle emancipatie via andere methodes dan werk? Moeten we niet anders gaan denken over deeltijdse arbeid? Er wordt nu gesproken over een basisinkomen voor iedereen, maar dat vind ik niet herverdelend genoeg: mensen die het écht nodig hebben, zullen evenveel krijgen als diegenen voor wie het maar een extraatje is.»

HUMO Hebt u nog wel tijd? Het voormalige bolwerk van de PS in Frankrijk, Nord-Pas-de-Calais, is vandaag Marine Le Pen-gebied.

Uyttendaele «Als je niet aan de verwachtingen beantwoordt, vallen mensen makkelijk voor een populistisch verhaal. Maar je kunt ook niet verwachten dat we mirakels voor elkaar krijgen. Als bedrijven probleemloos kunnen delokaliseren, kunnen we daar weinig aan doen. Als mensen de schuld geven aan wie vaak nog minder heeft dan zij, wat doe je daar dan aan? Door een tegenmacht tegen de al te vrije markt op te bouwen. Door te laten zien dat er ook iemand kan en wil opkomen voor de belangen van de slachtoffers van die markt, de mensen die er niet op zijn vooruitgegaan, maar er de prijs voor hebben moeten betalen. Er komen steeds meer mensen in een precaire situatie terecht, de ongelijkheid blijft toenemen.

»In Portugal slaagt links er al in, en in Engeland zie je dat Jeremy Corbyn, die nochtans werd uitgespuwd door het oude Labour-apparaat, heel wat heeft kunnen losmaken bij de jongeren.»

HUMO Walter Zinzen, nestor van de Vlaamse tv-journalistiek en zeer volmondig links, schreef onlangs: ‘Ik vrees dat het definitief afgelopen is met de Europese sociaaldemocratie.’

Uyttendaele «Misschien wel met de sociaaldemocratie, maar daarom nog niet met het socialisme (lacht). Ik zou mezelf eerder een ecosocialist dan een sociaaldemocraat noemen.»

undefined

'Wat Mayeur heeft gedaan, is onbegrijpelijk. Maar je moet ook durven te zeggen dat hij Samusocial heeft opgericht. Je mag een mens niet herleiden tot zijn ene grote stommiteit'

HUMO Dan zou u logischerwijze bij Ecolo of bij de PTB van Raoul Hedebouw moeten aansluiten, nee?

Uyttendaele «Nee, dank u. Ik heb liever een partij die wél verantwoordelijkheid neemt, en niet alleen vanaf de zijlijn staat te roepen hoe het allemaal zou moeten. Geen partij die weigert het compromis, en dus ook de democratische logica, te aanvaarden. Staan roepen op het balkon is iets te makkelijk, je moet ook je handen durven vuil te maken om iets te verwezenlijken. Maar toegegeven, met wat de laatste weken bij de PS gebeurt, geef je de PTB wel munitie en kan ze groeien, en dat is heel jammer. Ik zie ze bezig in het Brusselse parlement, en om nu te zeggen dat ze bijzonder veel en hard werken… Het links-populisme lijkt me meer een gevaar dan een troef voor links.»

HUMO Béatrice Delvaux van Le Soir vindt dat uw partij bezig is ‘met navelstaarderij, alleen bekommerd om de macht die ze als hun eigendom beschouwen, blind voor de realiteit, en zonder geloofwaardig alternatief’.

Uyttendaele «Dat is toch een grove veralgemening. Er is een probleem met de uitoefening van de macht, ook bij de andere partijen. Daarom is er een ethische en deontologische revolutie nodig. Waarom zouden bijvoorbeeld mensen van de oppositie geen correct betaalde plaats mogen krijgen in de beheerraden van intercommunales of gemeentelijke vzw’s, om erop toe te zien dat alles gebeurt zoals het hoort?»

HUMO Kan de PS die omslag maken onder voorzitter Elio Di Rupo? Volgens Bart De Wever is hij als politicus ‘een levende dode’.

Uyttendaele «De Wever heeft ook Angela Merkel eens politiek doodverklaard, nee? Haar partijgenoten zouden haar naar buiten dragen, zei hij ooit, en kijk wat er nu gebeurt.»

HUMO Oké, maar Angela Merkel heeft nooit gezegd dat ze het wel had gehad met de parvenu’s in haar partij, en dat al in...

Uyttendaele «…2005. Iedereen bij ons kent die uitspraak en het jaartal, dank u. Maar ik voel me niet geroepen om individuen te verdedigen of af te branden. Ik vind het belangrijker om structuren te hervormen en dergelijke toestanden in de toekomst te vermijden. Met Groupons-nous et demain willen we geen koppen doen rollen, we willen over de grond van de zaak praten. Di Rupo heeft een mandaat tot 2019, daarna zien we wel.»

undefined

undefined

'Dat Mayeur een politiek voorbeeld was voor mij, maakt het nog erger: het besef dat je je zo in iemand hebt kunnen vergissen.'

HUMO Yvan Mayeur had een burgemeestersmandaat tot oktober 2018, maar hij heeft wel ontslag moeten nemen.

Uyttendaele «Di Rupo heeft het systeem niet bedacht, hij moet het ook ondergaan. Misschien is hij niet waakzaam genoeg geweest, maar er zijn nu zoveel alarmbellen afgegaan dat er wel verandering moet komen. Het ogenblik waarop de PS-militanten tegen het voorstel van de partijleiding stemden omdat de decumul-voorstellen niet ver genoeg gingen, was echt een kantelmoment. Het was de machtsovername door de militanten, waar nog steeds de grootste liefde voor de partij te vinden is.»

HUMO Maar de oude krokodillen, onder wie Di Rupo en uw stiefmama, blijven wel aan: hoe kunnen zij ooit geloofwaardig die verandering belichamen, zelfs als ze die oprecht willen?

Uyttendaele «Omdat ook zij in hun denken evolueren. Ze zeggen vandaag iets heel anders dan twee jaar geleden over de decumul, bijvoorbeeld. Volgend weekend is er een congres, en er zijn nooit eerder zoveel militanten opgedaagd om dat voor te bereiden, net omdat er een revolte aan de gang is. Het is de mentaliteit die moet veranderen, niet zozeer het politieke personeel.»