Karel Sabbe, de tandarts die als eerste Belg de Barkley Marathons uitliep: ‘Na een microslaapje van een paar minuten kun je een paar uur verder’

Met minder dan 7 minuten op de klok haalde Karel Sabbe op de valreep de finish van de krankzinnige Barkley Marathons in Tennessee. Diep in de bossen van het Frozen Head State Park startten die deze week in het grootste geheim. Volgens de één de zwaarste loopwedstrijd ter wereld, volgens de ander een gestoord sociaal experiment. De ultralopers aan de start kregen zestig uur de tijd om vijf marathons af te leggen, met daarin 21.000 hoogtemeters – meer dan twee keer de Mount Everest. Veel deelnemers verdwalen of raken gewond. Voor deze editie haalden sinds 1986 slechts vijftien lopers de finish. Sabbe (33), in het gewone leven tandarts, mag zich nu nummer zeventien noemen.

HUMO De datum van de wedstrijd mag niet vooraf worden bekendgemaakt, inschrijven kan niet zomaar en toeschouwers zijn niet welkom. Vanwaar die geheimdoenerij?

KAREL SABBE «De organisator, Gary ‘Laz’ Cantrell, vindt het boeiend om te zien hoe deelnemers omgaan met een ultramarathon die nét binnen de grens ligt van wat menselijk mogelijk is, zowel fysiek als mentaal. Telkens als een loper finisht, maakt hij het parcours het jaar daarop uitdagender. Er mogen slechts veertig lopers deelnemen, die hij selecteert op basis van een essay dat ze moeten schrijven. En als je de selectie haalt, weet je niet op voorhand wanneer je precies zult starten: ergens tussen middernacht en twaalf uur ’s middags blaast Laz op een schelp, en één uur later steekt hij een sigaret op. Dat is dan het officiële startsein.

»De wedstrijd zelf bestaat uit vijf identieke lussen van ongeveer 42 kilometer, maar de route moet je zelf zoeken op basis van een kaart die je één dag op voorhand mag inkijken. Er zijn een paar paadjes, maar meestal loop je dwars door de bossen: je klautert over omgevallen bomen, klimt over rotsen en snijdt je aan doornstruiken. Vlakke stukken zijn er amper. Je stijgt of je daalt, op hellingen van gemiddeld 20 procent. Als het regent, voelt het alsof je een glijbaan beklimt met rolschaatsen en raak je bijna niet vooruit.

»Je krijgt maximaal twaalf uur voor iedere lus. Tussen de lussen door mag je je bevoorraden in het kamp, waar je begeleiders in een tentje op je wachten.

»Zodra je aan een lus begint, ben je op jezelf aangewezen. Controleposten zijn er niet. Om te bewijzen dat je het parcours correct hebt afgelegd, liggen er onderweg veertien boeken verstopt. Daar scheur je de pagina uit die overeenkomt met het rugnummer dat je bij elke lus krijgt.»

HUMO Je start nu voor de derde keer in de Barkley Marathons. Wie of wat is je grootste vijand?

SABBE «Fysiek kan ik de afstand aan. De grootste uitdaging zit hem in de navigatie. Gps, gsm en horloges zijn verboden, je krijgt alleen een kaart, een kompas en een horloge van tien dollar dat bij de start op 00:00 uur gezet wordt.

»Onderweg zijn er amper oriëntatiepunten. Je kunt het je niet permitteren om tien minuten met je verstand op nul te lopen, want dan weet je niet meer waar je bent. Die voortdurende alertheid kost bakken energie. Elk jaar verdwalen er mensen. In 2006 dook Dan Baglione, een ervaren ultraloper, pas 32 uur na de start weer op in het kamp. Hij had slechts 3 kilometer van het parcours afgelegd. Wie opgeeft, moet trouwens zelf zijn weg terug naar het kamp vinden.»

HUMO Is dat niet gevaarlijk?

SABBE «Bij mijn weten is er nog nooit een ernstig ongeluk gebeurd, maar spannend is het natuurlijk wel. Het doet iets met je als je op je eentje in een donker bos loopt, bij min 10 graden. Als je je been breekt, kan het twee dagen duren voor ze je komen zoeken.»

HUMO Je zou denken dat je knetter moet zijn om aan zo’n onderneming te beginnen, maar zowat alle Barkley-finishers zijn universitair geschoolden met een succesvolle carrière.

SABBE «De voorbereiding is ontzettend complex, je moet er maniakaal mee bezig zijn: boeken lezen, verslagen van andere finishers bestuderen, kaarten tekenen, materiaal testen. Je bedenkt vooraf zoveel mogelijk scenario’s, want naarmate de wedstrijd vordert en het slaaptekort toeneemt, word je steeds dommer. Je doet dan 20 minuten over de simpelste rekensom.»

HUMO Hoe bereid je je fysiek voor?

SABBE «Ik train twintig tot dertig uur per week, meestal voor of na mijn werk als tandarts. In de maanden voor de Barkley maak ik elke week drie voormiddagen vrij in mijn agenda, om hoogtemeters te maken. Dat doe ik in het Kluisbos, op enkele korte, steile hellingen die ik dan honderd keer op- en afloop. Ik loop enorm graag, maar trainen voor de Barkley stelt je liefde voor de sport wel op de proef, omdat het zo repetitief is.»

SNEEUWSTORM

HUMO In de documentaire ‘The Barkley Marathons: The Race That Eats Its Young’ zegt organisator Laz: ‘Je moet deelnemers de gelegenheid geven om iets te weten te komen over zichzelf.’ Wat hoop jij te leren in de Barkley?

SABBE «Bij mijn eerste deelname wilde ik weten hoe het zou voelen om te falen. Ik had toen al een aantal snelheidsrecords gelopen op lange afstandspaden. Dat was zwaar, maar je hebt wel een zekere controle. De Barkley is onverbiddelijk. Na één fout kan het al afgelopen zijn. De Fransman Guillaume Calmettes, met wie ik soms train, zag bovenop een klif één van zijn uitgescheurde boekpagina’s wegvliegen: einde wedstrijd.

»Na twee deelnames ben ik ervan overtuigd dat ik kan finishen. Ik heb de nodige ervaring en fysiek ben ik op mijn sterkst, maar ik weet dat ik boven mezelf zal moeten uitstijgen. Ook de weersomstandigheden moeten meezitten. Soms hangt er zo’n dikke mist dat je je eigen voeten niet kunt zien. Dan wordt navigeren zo goed als onmogelijk, al zal ik het wel altijd blijven proberen.»

HUMO In 2019 kwam je tijdens je eerste deelname in een sneeuwstorm terecht.

SABBE «Mijn echtgenote Emma zat in het kamp te wachten en was doodongerust, want er keerden lopers terug met wilde verhalen over afgeknakte bomen. Ik denk dat ze een manier zochten om hun opgave te verantwoorden. Zelf maak ik mij geen zorgen over een storm, want statistisch gezien is de kans klein dat er een boom op je valt.»

HUMO Dat jaar slaagde er niemand in om de wedstrijd vol te maken, maar jij werd wel the last man standing.

SABBE «Dat was verrassend, want bij je eerste deelname maak je niet zoveel kans, omdat je het parcours niet kent. Toen ik na drie lussen weer aankwam in het kamp, was ik erg moe. Ik zei: ‘Dat was het dan.’ Gelukkig was mijn schoonbroer Joren er, al jaren mijn vaste begeleider. Hij heeft toen een hotdog in mijn mond gepropt, me een donsjas aangetrokken en me weer op pad gestuurd. Uiteindelijk verloor ik in de vierde lus te veel tijd met het zoeken naar een boek, maar ik wist: op een dag keer ik terug.»

HUMO Je maakte de film ‘Out There’ over je deelname, en daarin valt op hoe jouw crew er alles aan doet om je concurrent Greig Hamilton verder te helpen.

SABBE «In de Barkley zijn we geen concurrenten van elkaar, we werken allemaal samen tegen het parcours en de wedstrijd. Als je elkaar fysiek waard bent, loont het om op het parcours samen te blijven en elkaar door zwakke momenten te helpen. Anderzijds zou ik de Barkley niet willen uitlopen door mijn wagonnetje vier lussen lang aan te haken bij iemand die het terrein beter kent dan ik. Voor mij is het belangrijker om de Barkley op mijn eigen manier te finishen.»

HUMO Bij je tweede deelname vorig jaar was je één van de kanshebbers om de finish te halen, maar na bijna vijftig uur wedstrijd werd je opgepikt door de lokale sheriff. Bezorgde automobilisten hadden gemeld dat er ‘een verwarde persoon’ op de weg liep. Wat was er gebeurd?

SABBE «Slaaptekort. In de vierde lus zat ik nog steeds op schema om te finishen, maar tijdens de beklimming van een berg sukkelde ik in een rivier. De twee hersencellen die op dat moment nog werkten, dachten dat ik al kilometers afgedwaald was. Ik raakte volledig in de war, en begon te hallucineren door het slaaptekort. Ik zag apen verschijnen en bleef urenlang doorstappen tot ik opeens een bekend oriëntatiepunt tegenkwam. Toen pas besefte ik dat de wedstrijd voorbij was.

»Ik begon een weggetje te volgen en rond drie uur ’s nachts kwam ik in een dorp. Nadat ik een dutje had gedaan in de hal van het postkantoor, probeerde ik op straat hulp te zoeken. Ik dacht dat ik een vrouw zag, maar toen ik tegen haar begon te praten, veranderde ze plots in een vuilnisbak (lacht). Even later arriveerde de politie. Ik zag er waarschijnlijk niet al te best uit op dat moment.»

HUMO Kon je tussendoor niet even slapen?

SABBE «Soms slaap ik wel op het parcours. Na een microslaapje van enkele minuten kun je een paar uur verder. Het gevaarlijke is wel dat je geen wekker kunt zetten, maar dat los ik op door boven op een berg te gaan liggen, zodat ik weer wakker word van de kou.

»Sommige deelnemers proberen te slapen in het kamp, maar voor mij werkt dat niet. Je moet dat kamp zo snel mogelijk weer uit, want het is daar dat je zwak wordt. De bevoorrading in het kamp duurt idealiter 10 minuten. Ik trek verse kousen en schoenen aan, prik eventueel nog een blaar door en probeer zoveel mogelijk calorieën binnen te spelen: cola, fanta, soep, een hamburger. Gewone kost. Dat moet allemaal mechanisch verlopen, met zo weinig mogelijk emotie, want emoties kosten energie.»

HUMO Er is amper live verslaggeving van de Barkley Marathons. Vind je het niet jammer dat niemand jouw exploten kan volgen?

SABBE «Niet echt. Ik ben daar niet voor de buitenwereld, ik doe het voor mezelf. Als ik de Barkley uitloop, zal er ook niets veranderen in mijn leven.»

LOOPGRAVENVOET

HUMO Jij was in je jeugd een verdienstelijk voetballer. Hoe ben je in het ultralopen terecht gekomen?

SABBE «Ik ben altijd al een groot liefhebber geweest van de natuur en wandelen. Toen ik nog studeerde, maakte ik iedere zomer lange tochten, zoals de GR20 in Corsica, en ik werkte als vrijwilliger aan wandelpaden, onder meer in de Grand Canyon. Tijdens een reis in Nieuw-Zeeland hoorde ik over de Coast To Coast: een soort triatlon die bestond uit 42 kilometer lopen over een bergpas, 67 kilometer kajakken en 140 kilometer fietsen. Ik schreef me in en ontdekte dat het lopen mij goed afging.

»Enkele dagen later wandelde ik in 24 uur 75 kilometer door de bergen, en ’s anderendaags had ik geen zware benen. Zo ontdekte ik dat mijn lichaam erg geschikt is om ver te lopen, weliswaar tegen een traag tempo. Plots ging er een wereld voor mij open. Ik begon net te werken als tandarts: een job waarbij je urenlang geconcentreerd bezig bent, zonder veel te bewegen. Lopen bleek de ideale manier om mijn energie kwijt te raken.»

HUMO Amper een jaar later vestigde je een snelheidsrecord op de Pacific Crest Trail, een wandelpad van 4.286 kilometer tussen de Mojave-woestijn in Mexico en de Amerikaans-Canadese grens. Hikers doen er gemiddeld een half jaar over, maar jij klaarde de klus in 52 dagen, 8 uur en 25 minuten. Iedere dag moest je twee marathons afwerken. Het werd – in jouw eigen woorden – ‘een lange en gedetailleerde exploratie van de pijngrot’.

SABBE «Ik was nogal naïef en optimistisch in dat avontuur gestapt, samen met mijn schoonbroer Joren, die me als kinesist zou begeleiden. Ons plan leek simpel: ik zou elke dag 80 kilometer lopen, terwijl Joren me onderweg op de trail opwachtte met een tentje en eten. Omdat we krap bij kas zaten, kochten we geen satelliettelefoons, maar dat bleek levensgevaarlijk. In de eerste twaalf dagen moest ik 1.000 kilometer door de woestijn lopen bij temperaturen van 50 graden. Eén keer lukte het Joren niet om met al zijn materiaal op de trail te raken. Ik viel zonder water en moest de hele nacht doorlopen.

»Na twee weken kreeg ik problemen met mijn voeten. De vijf paar sokken die ik had meegenomen waren keihard en volledig aangekoekt. Hygiëne was een probleem: in 52 dagen heb ik mij vier keer kunnen douchen. Het eelt op mijn voeten werd zo dik dat het niet meer mogelijk was om de blaren door te prikken, wat bij het lopen tot helse pijnen leidde. Toen begon het te regenen en kreeg ik er een soort van trench feet bovenop: de huid wordt helemaal wit en infecteert. Het heeft vier maanden geduurd voor ik weer gevoel kreeg in mijn voeten. De zenuwuiteinden waren volledig afgestorven.

»Die ervaring heeft me wel sterker gemaakt. Bij alle uitdagingen die volgden, zeiden Joren en ik tegen elkaar: ‘Het is gelukkig niet zo erg als de Pacific Crest Trail.’»

HUMO Twee jaar later riep Outside Magazine je uit tot ‘verlegger van de menselijke grenzen’, nadat je het snelheidsrecord op de Appalachian Trail had gebroken. In iets meer dan 41 dagen liep je 3.500 kilometer.

SABBE «Dat was nog steeds afzien, maar samen met mijn crew had ik mijn routine intussen geperfectioneerd. Zo begon ik elke dag om drie uur ’s ochtends te lopen. Bij een recordpoging ben je veertien tot zestien uur per dag onderweg, dus je legt sowieso een stuk af in het donker. Mentaal is het beter om die donkere kilometers meteen ’s morgens af te werken.»

HUMO Bij de meeste nieuwe snelheidsrecords weten lopers er enkele uren af te schrapen. Op de Appalachian Trail verpulverde jij het record met vier dagen, en op de Via Alpina, dwars door de Alpen, was je zelfs twee wéken sneller dan de vorige recordhouder. Wat is je geheim?

SABBE «Ik bekijk elke dag hoeveel afstand ik wil afleggen, en dat deel ik voor mezelf op in kleine, behapbare stukken. Met tijden of schema’s van andere recordhouders hou ik me nooit bezig. Als je je spiegelt aan anderen, ga je denken dat dat het hoogst haalbare is. Het is interessanter om te vertrekken van je eigen mogelijkheden.»

ZO SNEL ALS REMCO

HUMO Tijdens je uitdagingen ga je telkens tot op het randje van wat menselijk mogelijk is. Zoek jij een speciaal plekje op in je hoofd om zo diep te gaan?

SABBE «Het belangrijkste is dat je op voorhand beslist: ik ga het doen. Je mag je op geen enkel moment afvragen waar je eigenlijk mee bezig bent, want dan stop je. Moeilijke beslissingen neem ik zoveel mogelijk op voorhand, als ik nog uitgeslapen ben. Een goed voorbeeld daarvan was de Backyard Ultra, een afvallingswedstrijd waarbij je ieder uur een rondje van 6,7 kilometer moet lopen tot één iemand overblijft. Ik had me voorgenomen: ik ga door tot ik de laatste ben, en ik stop alleen bij scherpe pijn die wijst op een blessure. Al de rest onderga ik gewoon. Uiteindelijk liep ik in 75 uur ruim 500 kilometer.

»Ik geloof sterk in de ‘central governor’-theorie uit de neurowetenschap. Die stelt dat je hersenen je proberen te beschermen tegen lichamelijke schade door je mentaal af te remmen als je over een fysieke grens gaat. Die rem moet je met ratio doorbreken.»

HUMO Ben je nooit bang dat je je lichaam op die manier onherroepelijk beschadigt?

SABBE «Ik heb respect voor mijn lichaam, en ik zal nooit het gevaar opzoeken. Gemiddeld onderneem ik één grote uitdaging per jaar, daarna bouw ik rust in om fysiek en mentaal te recupereren. Ik heb nog nooit een blessure gehad.»

HUMO Dat is toch onwaarschijnlijk?

SABBE «Het allerbelangrijkste is mijn aanleg: ik heb een sterk gestel. Trainen doe ik consistent en berekend, op zeer afwisselend terrein. En ik loop niet snel. Als ik tijdens mijn recordpogingen gemiddeld zeven per uur haal, ben ik goed bezig. Het zou voor mij ongezonder zijn om te trainen voor een snelle marathon, op harde ondergrond.»

HUMO Hoe snel zou jij zo’n reguliere marathon lopen?

SABBE «Misschien zou ik een sterke tijd kunnen neerzetten, maar dat is mijn ambitie niet. Een marathon is te kort, te competitief ook. Ik spreek liever over uitdagingen dan over wedstrijden. Het boeit me meer om te ontdekken of ik iets kan, dan dat ik sneller ben dan iemand anders. Ik loop vooral tegen mezelf.»

HUMO In ‘De Container Cup’ zette je de negende tijd aller tijden neer en fietste je even snel als Remco Evenepoel. Ben jij een topsporter, of toch vooral een avonturier?

SABBE «Avontuur is in elk geval de drijfveer achter alles wat ik doe. Tijdens mijn lange tochten staan al mijn zintuigen op scherp en word ik één met de natuur. Na vijftig uur in de Barkley val je terug op je primitieve zelf. Je krijgt iets dierlijks, iets instinctiefs. Je gaat terug naar de essentie: ‘Ik heb kou, ik heb honger, ik ben moe.’ Dat werkt zuiverend, alsof er een frisse wind door je hoofd waait.»

HUMO We wensen je een beestachtig zware Barkley toe.

De Barkley Marathons zijn vanaf dinsdag 14 maart te volgen via updates op het Twitteraccount van Keith Dunn (@keithdunn).