Coolkast, tracker, snoop. Basisschoolleraren doen tijdens recente spellingtoetsen opmerkelijke bevindingen: een deel van de leerlingen geeft een Engelse draai aan Nederlandse woorden. Waar komt dat vandaan?
Juf Monique van der Houdt van basisschool De Parel in Rotterdam schoot even in de lach toen ze de spellingtoets nakeek. Een leerling had koelkast verbasterd tot coolkast. ‘Ja, ik moest heel hard lachen’, bekent ze. De laatste jaren komt deze leerkracht wel vaker bijzondere spelling tegen. Toen ze het tijdens een les aardrijkskunde over eb en vloed had, schreef een leerling bijvoorbeeld app in het schrift. En baai werd bye. ‘Kinderen zijn kunstenaars met woorden hoor’, zegt ze lachend.
Volgens Van der Houdt heeft het alles te maken met de filmpjes die ze op YouTube en sociale media in het Engels kijken, maar ook de Engelstalige games die ze doen. ‘In vlogs horen ze dan iemand zeggen: dat is zo satisfying. Dus dat hoor ik in de klas terug. Maar als ik vraag wat dat betekent, is er niemand die het weet.’
Crash
Online-oefenprogramma Squla ziet de verengelste woorden terugkomen in de statistieken. In de afgelopen honderd dagen schreven kinderen in de dictees woorden als family (familie), coffee (koffie), title (titel), final (finale). Ook kwamen de woorden ocean (oceaan), tracker (trekker) en crash (crèche) in de dictees langs.
Navraag van oefenprogramma Gynzy onder leerkrachten bevestigt het beeld eveneens. Kinderen schreven kill in plaats van kil, snoep werd snoop en in groep 3 stond er geen bom maar bomb. Een andere veelgemaakte fout is dat kinderen continue met een -e aan het einde schrijven, net als in games.
Wie leest, leert spellen
Volgens Marc van Oostendorp, hoogleraar Nederlands aan de Radboud Universiteit, is verkeerd spellen op zich niet zo’n probleem.
VAN OOSTENDORP «Het is logisch dat leerlingen op de basisschool zich nog vergissen en bijvoorbeeld creative in plaats van creatief schrijven. Bovendien is zo’n woord als app natuurlijk niet verkeerd gespeld. Ook app is een Nederlands woord.»
Toch maakt hij zich wel zorgen over deze fouten.
VAN OOSTENDORP «Dat kinderen een woord als comfortabel als comfortable schrijven, zie ik als symptoom van een onderliggend ernstiger probleem. Het toont aan dat kinderen via games of apps vaker Engelse woorden zien dan Nederlandse. En dat drukt ons weer met de neus op het akelige feit dat Nederlandse kinderen relatief weinig lezen én, zo laat internationaal onderzoek zien, er ook minder plezier aan beleven.»
Wie leest, leert immers spellen, benadrukt hij.
VAN OOSTENDORP «Dat de meeste volwassenen precies weten waar je een ‘ij’ of een ‘ei’ gebruikt, heeft alles te maken met het zogeheten woordbeeld. Je hebt een woord zo vaak zwart op wit gezien dat je precies weet hoe je het schrijft. Als kinderen weinig tot niet lezen, missen ze zo’n woordbeeld.’’ Daarbij: lezen is cruciaal voor het vergroten van de woordenschat. ,,Als je niet bij de zee woont, weet je misschien niet wat getijden zijn. Als je leest is de kans groot dat je het woord eb wel tegenkomt.»
Meer lezen
De oplossing voor het probleem is volgens hem dan ook simpel: kinderen moeten meer lezen.
VAN OOSTENDORP «Dat moet een belangrijk onderdeel van de taalles op school zijn. Juist omdat het klaslokaal een omgeving is zonder prikkels als apps. En ouders moeten er thuis werk van maken. Lees je kind voor. Dan leert het hoe leuk een boek is en gaat het vaak uit zichzelf meelezen. En lees zelf. Kinderen die hun ouders met een boek zien, gaan zelf ook lezen.»
Volgens Hedi Kwakkel, promovendus op tweetalig onderwijs en lerares op de tweetalige afdeling van een Jenaplanschool, is het niet zo vreemd dat jonge kinderen Engelse en Nederlandse woorden door elkaar halen.
HEDI KWAKKEL «Anders dan bijvoorbeeld Turks en Nederlands liggen Engels en Nederlands als taal vrij dicht bij elkaar en dan heb je ook nog eens woorden als family en familie of koel en cool die hetzelfde of bijna hetzelfde betekenen. En, ja, dat een kind eb tegenwoordig als app spelt, is ook niet gek. Ze hebben immers dagelijks te maken met apps.»
Het is volgens Kwakkel goed mogelijk om taalverwarring zoals ‘vernederengelsing’ stap voor stap weg te nemen.
KWAKKEL «Zo beginnen wij op onze school juist met het leren van die Engelse klanken die niet of nauwelijks in de Nederlandse taal voorkomen, zoals de ‘th’ in woorden als bath, father en think. De klanken die in beide talen voorkomen maar anders geschreven worden zoals de oe in genoeg en through volgen pas later. Die zijn lastig om tegelijk te leren.»
Fouten door gamen
Leerlingen in de bovenbouw kunnen, onderstreept ze, prima van de ene naar de andere taal switchen.
KWAKKEL «Kinderen in de bovenbouw hebben al verder ontwikkelde executieve vaardigheden en zijn dus beter in staat de ene taal ‘aan’ en de ander ‘uit’ te zetten. Dus, nee, ik vind het niet zorgelijk dat Nederlandse kinderen al jong veel Engels oppikken. Ik denk juist dat het in het voordeel van Nederlandse kinderen werkt. Zij krijgen een steeds grotere Engelse woordenschat. Waarbij ik natuurlijk wel wil benadrukken dat we het Nederlands van scholieren dan wel op peil moeten houden. En daar is absoluut nog werk aan de winkel.»
Dat ziet juf Louise Schrander van De Vlier in Helmond ook in haar klas.
LOUISE SCHRANDER «Bij de Engelse lessen verbaast het me hoe goed het niveau van sommige leerlingen is. In mijn groep 8 gaat een deel van de leerlingen naar een tweetalige middelbare school. Toch baren de fouten tijdens de dictees mij wél zorgen. Het valt me dit jaar echt op dat een groepje van vijf of zes leerlingen Engelse fouten in de Nederlandse spelling maakt. Dat zijn vooral jongens die veel gamen.»
Deze leerkracht merkt in haar klas dat kinderen minder lezen.
SCHRANDER «We zijn elke dag bezig om het leesplezier van kinderen te vergroten, want dat is er bij velen gewoon niet. Waar ze eerst nog wel eens een tijdschrift pakten, zijn dat nu veelal vlogs geworden bijvoorbeeld, die ze bekijken. Maar ik denk dat leerlingen ook Engelse fouten maken tijdens dictees, doordat ze minder schrijven. We doen heel veel op de computer, waardoor de spelling volgens mij minder beklijft. Ik ben van plan om veel meer met ze te gaan schrijven.»
