Klimaatactivist Thomas Goorden roert in de doofpotten van het PFOS-dossier: ‘De kabinetschef van Zuhal Demir is al vijf jaar op de hoogte van de vervuiling’

De conclusies van de PFOS-commissie waren zowel snoeihard als boterzacht. Ja, het Amerikaanse bedrijf 3M is de grote verantwoordelijke voor de vervuiling in Zwijndrecht en omgeving. En nee, de politiek heeft de Vlamingen niet genoeg beschermd – maar geen enkele politicus wordt bij naam genoemd. Tot grote frustratie van milieuactivist Thomas Goorden, die als eerste aan de PFOS-alarmbel trok. In ‘Alles komt goed’, zijn nieuwe boek, noemt hij man en paard.

Wie wist wat, en wanneer? In ‘Alles komt goed’ neemt Thomas Goorden de lezer mee op zijn zoektocht naar de waarheid in het PFOS-dossier. Vooral het hoofdstuk over de parlementaire onderzoekscommissie, die eind maart haar besluiten formuleerde, is vlijmscherp. ‘Zelfs na 22 zittingen in deze klucht werd niemand gevonden die politiek verantwoordelijk is,’ schrijft Goorden.

Thomas GOORDEN «Moeilijk is dat nochtans niet. Alle beslissingen over Oosterweel worden genomen door het politiek stuurcomité, waarin vertegenwoordigers zitten van de Vlaamse regering en het Antwerpse stadsbestuur, zoals Ben Weyts en Bart De Wever (beiden N-VA, red.). In 2008 meldt 3M terloops dat de bedrijfssite in Zwijndrecht vervuild is, maar pas in 2016 stellen deskundigen vast hoe ernstig de situatie is. Negen maanden later, op 18 september 2017, neemt het stuurcomité een onbegrijpelijke beslissing: het Oosterweelproject moet en zal zo snel mogelijk doorgaan. Ondanks de vergiftigde grond.»

HUMO In die vergadering vraagt het stuurcomité aan de betrokken overheidsinstellingen om ‘een voorstel van aanpak uit te werken dat de financiële risico’s beheersbaar houdt’. Dat kan toch betekenen dat ze de vervuiling moeten meten, en de grond laten saneren?

GOORDEN «Over gezondheids- of milieurisico’s wordt met geen woord gerept. ‘De financiële risico’s beheersbaar houden’ betekent: de vervuiling negeren, voortwerken en in alle talen zwijgen.

»Wil je de politieke verantwoordelijken voor dit schandaal vinden? Lees dan gewoon de notulen van die ene vergadering van het stuurcomité. Dat is geen verslag, maar een marsorder. Vanaf 18 september 2017 mag niet meer over de zaak worden gecommuniceerd, laat staan dat ze verder mag worden onderzocht.»

HUMO Veel politici beweren dat ze weinig of niets van de vervuiling afwisten.

GOORDEN «Dat is onmogelijk. Vorig jaar nog voerde Zuhal Demir een sterk staaltje theater op: ‘Ik krijg geen uitleg over dit dossier!’ Maar hoe kan dat als Andy Pieters, de toenmalige coördinator van het Oosterweel-stuurcomité, vandaag haar kabinetschef en woordvoerder is? Hij was van álles op de hoogte, ook van de vervuiling.

»Alles wat we de voorbije maanden naar boven hebben gespit, is beslist op die vergadering van 18 september 2017. Een onderzoeksbureau dat speciaal werd opgericht voor Lantis (bouwheer van het Oosterweel-project, red.), formuleert een advies dat is gebaseerd op PFOS-normen die totaal uit de lucht zijn gegrepen. Dat is niets minder dan milieufraude. Tegelijkertijd sluiten Lantis en 3M een geheime dading, waarbij volgens een anonieme bron politieke druk is uitgeoefend vanuit Antwerpen. Ook de Vlaamse regering was op de hoogte, dat staat letterlijk in het eindverslag van de onderzoekscommissie.

»De mensen die hebben besloten om het Oosterweel-project erdoor te duwen, willen hun eigen hachje redden. En dat lijkt hen nog te lukken ook. De advocaat die de dading tussen Lantis en 3M mee op touw heeft gezet, speelde ook een rol in de dading tussen 3M en de Vlaamse regering (waarin werd overeengekomen dat 3M een half miljard betaalt voor de sanering van de vervuilde gronden, red.).»

HUMO U schrijft dat dit dossier geen opeenvolging van misverstanden is, maar van belangenvermengingen.

GOORDEN «Een schrijnend voorbeeld is Wouter De Geest. Op het moment van de dading tussen 3M en Lantis draagt hij twee petjes. Hij is tegelijk voorzitter van Lantis, de overheidsinstelling die een tunnel graaft naast een petrochemisch bedrijf, én voorzitter van Essenscia, de belangenvereniging van petrochemische bedrijven in de haven. Dat is toch een krankzinnige belangenvermenging? Toch wordt zijn naam op geen enkel moment genoemd tijdens het onderzoek van de commissie.»

HUMO Die dubbele petjes lijken wel normaal in Vlaanderen.

GOORDEN «In het buitenland kijken ze met grote ogen naar wat wij in Vlaanderen uitspoken. Het hoeft niet te verwonderen dat we een tijdje geleden een ferme tik op de vingers hebben gekregen in een Europees anticorruptierapport.

»Toch doen we koppig voort. Wie wordt de nieuwe baas van afvalstoffenmaatschappij OVAM? Werner Annaert, het voormalige hoofd van de belangenvereniging voor afvalverwerkers. Hij schijnt een heel bekwaam man te zijn, maar daar gaat het niet om: als OVAM-baas zal hij de Oosterweel- en PFOS-knopen moeten ontwarren. Als hij kort geleden nog directeur was van een lobbygroep voor de afvalindustrie, hoe kunnen wij er dan in ’s hemelsnaam zeker van zijn dat hij correct zal handelen?

»Het hele PFOS-dossier krioelt van zulke belangenvermengingen. Hoe kan iemand als Willem-Frederik Schiltz (lid van de PFOS-onderzoekscommissie, red.) een integer onderzoek voeren naar het Antwerpse schepencollege, als hij tegelijkertijd een zitje in datzelfde college probeert te veroveren?»

DE KEIZER EN DE MIER

HUMO Bent u als klokkenluider eigenlijk soms bang geweest?

GOORDEN «Ik ben altijd het bangst geweest voor de advocaten. Op een bepaald moment bezorgde iemand uit de entourage van Lantis me honderden vertrouwelijke documenten waaruit bleek dat de bouwheer door advocaten en juristen werd geholpen om milieumisdaden te plegen. Ze zochten manieren om van bermen stortplaatsen te maken: milieufraude, dus. Maar als ik die informatie openbaar maak, dreig ik in de problemen te komen.»

HUMO Het is een heftig verhaal, maar uw boek lijkt wel een luchtige fabel: u bent De Kat, Bart De Wever is De Keizer en Demir is… De Mier.

GOORDEN «Het PFOS-verhaal is kommer en kwel, maar humor is de beste manier om zware drama’s te verteren. Dit boek was ook een vorm van therapie voor mij. Ik heb het dossier van zo dichtbij gevolgd dat ik weleens dacht: word ik nu gek? Alles neerpennen en dubbelchecken heeft klaarheid in mijn hoofd gebracht. Ik denk dat dit boek veel mensen zal helpen om te begrijpen hoe het verhaal in elkaar zit. In dit dossier is de voorbije jaren zo veel en zo verwarrend gecommuniceerd dat veel mensen de ware toedracht uit het oog zijn verloren.»

HUMO Is de titel ‘Alles komt goed’ cynisch bedoeld?

GOORDEN «Nee: uiteindelijk is alles aan het licht gekomen. En ik blijf geloven in een normaal milieubeleid, als we ons protest maar lang genoeg volhouden.

»Over Oosterweel ben ik minder optimistisch. Samen met Greenpeace heb ik besloten om niet langer te onderhandelen met minister Demir. De overblijvers – Bond Beter Leefmilieu, Natuurpunt en de gemeente Zwijndrecht – zullen geen contracten krijgen, maar slechts een vage ontwerptekst vol loze beloftes. Die onderhandelingen zullen nergens toe leiden, want sinds 18 september 2017 is er niets veranderd: dezelfde mensen die de vervuiling hebben geheimgehouden om koste wat het kost het Oosterweel-project te realiseren, zitten vandaag nog steeds aan de knoppen. Ze staan op het punt om de milieuwetgeving te verkrachten, want anders kán Oosterweel er gewoon niet komen.»

***

Andy Pieters, kabinetschef en woordvoerder van minister Demir, reageert kort.

ANDY PIETERS «Tijdens de werkzaamheden van de onderzoekscommissie is de vraag gesteld welke taken ik had op het toenmalige kabinet-Bourgeois. Die taken bestonden niet uit de inhoudelijke opvolging van de OVAM, noch van de vervuilingssituatie in Zwijndrecht. Mocht dat wel zo zijn, dan had de parlementaire onderzoekscommissie dat ongetwijfeld aangekaart in haar eindverslag, wat niet is gebeurd.»

HUMO De claims van Thomas Goorden gaan niet over uw inhoudelijke betrokkenheid bij de vervuiling, maar over wat u in 2017 wist: u stuurde documenten en informatie over de PFOS-vervuiling naar de leden van het stuurcomité, en ging daarna aan de slag op het kabinet van minister Demir.

PIETERS «Ook dat is aan bod gekomen in de onderzoekscommissie, zonder vermelding in het eindverslag. Ik verwijs dus naar mijn vorige reactie.»

Thomas Goorden, ‘Alles komt goed’, EPO