Klimaatactiviste Kyra Gantois: 'Als pleegkind kan ik misschien een voorbeeld zijn'

Hobby’s had ze niet, wat ze wilde worden wist ze niet en plots was daar Youth for Climate. Kyra Gantois staat op een kantelpunt in haar leven. 'Mijn mama was verslaafd, mijn vader zit in de cel. Maar hij is trots op me.'

Lees meer over #Youthforclimate »

'Ben je bang voor honden?', polst Kyra Gantois wanneer ze bij haar thuis in Mortsel voorzichtig de voordeur opendoet. Nog voor we kunnen vragen hoe groot de hond des huizes dan wel mag zijn, dartelt er een speelse maltezer rond onze benen. In de tuin kwetteren tientallen parkieten en zebra­vinken erop los in een volière. Niet verwonderlijk, hier woont een klimaatactiviste. Toch?

Kyra «Dit is het huis van mijn opa en oma. De vogels zijn van mijn opa, die vijf jaar geleden is overleden. Alleen Bonnie (Kyra’s oma, red.) en ik wonen hier nog. De binnenkoer waar we nu zitten, was vroeger een garage – Bonnie had een carrosseriebedrijf. Hier ben ik opgegroeid.»

Voor ze haar bewogen familiegeschiedenis aansnijdt en ze de Belgische politici de mantel uitveegt – in beide gevallen op een opvallend nuchtere toon – vertelt Gantois dat ze nooit had durven dromen dat de klimaatmarsen van Youth for Climate zo groot zouden worden.

Kyra «We hadden wel verwacht dat er niet snel iets zou veranderen en dat we lang moesten doorgaan. Maar dat het op scholen leeft en dat er zoveel mensen op straat komen, ook op zondagen, dat blijft verbazingwekkend.»

undefined

Ook Greta Thunberg, de Zweedse activiste die de klimaatspijbelaars inspireerde door een dag per week post te vatten voor het Zweedse parlement met haar ‘Skolstrejk för klimatet’-protestbord, moest vorige week even met haar ogen knipperen toen ze met de duizenden jongeren in Brussel meeliep.

Kyra «Wij dachten dat Greta in Stockholm elke week omringd wordt door massa’s jongeren'. Maar blijkbaar staan ze er maar met een twintigtal. Greta vroeg aan ons hoe het komt dat Anuna (De Wever, die samen met Gantois Youth for Climate oprichtte, red.) en ik zoveel jongeren op de been kunnen brengen. Om eerlijk te zijn: dat weten wij niet.»

Gantois, nog altijd maar 20 jaar, kijkt verwachtingsvol in onze richting. Het idee van een interview lijkt haar niet ongemakkelijk te maken, integendeel. Maar daar is een reden voor, zo blijkt.

undefined

'Als ik afgestudeerd ben, kan ik mijn klimaat­actie misschien voortzetten in een job die ik nu leer' Kyra Gantois

- Je studeert Vastgoed aan de AP Hogeschool in Antwerpen. Opmerkelijk, voor een klimaat­activiste.

Kyra «Ik ben deze week veranderd van studierichting. Ik studeer nu media en entertainment business aan de Thomas More-hogeschool. Vastgoed sloot niet meer aan bij met wat ik nu bezig ben. We kregen wel les over ecologisch bouwen, maar dat was niet genoeg voor mij. Ik heb lang getwijfeld over mijn studiekeuze. Ik ken veel mensen die vastgoed studeren en die in de sector zitten, dus ben ik die richting uitgegaan. Maar communiceren en media liggen me beter, heb ik gemerkt. En als ik afgestudeerd ben, kan ik mijn klimaat­actie misschien voortzetten in een job die ik nu leer.»

- Je bent geen echte klimaat­spijbelaar: je kan een hogeschoolstudent moeilijk van brossen betichten.

Kyra «Ik mis evengoed mijn lessen op donderdag, die ik op eigen houtje moet inhalen, net zoals Anuna. Ik vind trouwens dat de focus op het spijbelen stilaan achterwege mag blijven. In het begin vond ik het logisch dat de media Anuna als beeld kozen: zij zit nog in het middelbaar. Als zij uit de les blijft, heeft dat gevolgen. Door die focus werd ik een beetje buitengesloten. Veel mensen hebben me al gevraagd of ik gestopt ben met Youth for Climate. Neen, dus: ik doe evenveel als Anuna.»

undefined

'In het begin was er wat wrijving: ik steek er evenveel energie in als Anuna en kreeg er niet de credits voor. Maar ruzie is er nooit geweest'

- Heeft de focus op Anuna voor frictie gezorgd tussen jullie?

Kyra «In het begin was er wat wrijving: ik steek er evenveel energie in als zij en kreeg er niet de credits voor. Maar ruzie is er nooit geweest. Ik ben ook niet media­geil. Het draait niet om mij of Anuna, het gaat over het klimaat.

»Mensen denken dat Anuna en ik al jarenlang bevriend zijn, terwijl we elkaar nog maar anderhalf jaar kennen, van op het atheneum in Mortsel. Zij zat in het vijfde en ik in het zesde toen we op een activiteit aan de praat zijn geraakt. Afgelopen zomer zijn we samen op vakantie geweest. Toen we in de bergen in Oostenrijk zaten, waar het lekker fris was, en we hoorden dat er thuis een hittegolf heerste, zijn we beginnen te praten over het klimaat.»

- Je zegt dat je niet weet waarom jullie zoveel jongeren op straat krijgen. Er moet toch iets zijn dat hen bindt?

Kyra (denkt na) «Veel jongeren weten dat er een probleem is met het klimaat, maar ze wisten niet goed wat ze eraan konden doen – als jongere heb je niet veel invloed. Toen Anuna en ik zagen wat Greta deed, hebben we een filmpje gemaakt waarin we oproepen om ook te betogen. Die oproep heeft mensen wakker geschud. Ze hebben een uitlaatklep gevonden.»

- Wat eisen jullie precies?

Kyra «Een sociaal rechtvaardig klimaatbeleid. Veel mensen zeggen dat het geld gaat kosten om tegemoet te komen aan de akkoorden die in 2015 op de klimaatconferentie in Parijs zijn gemaakt (waar een bovengrens van 2 graden opwarming tegenover het pre-industriële tijdperk is vastgelegd als juridisch instrument, red.). Maar wij vinden dat iedereen moet meekunnen, zowel armen als rijken. Een van onze concrete voorstellen is het openbaar vervoer goedkoper maken. Na de zevende klimaatmars in ons land zijn Anuna, Greta en ik naar Parijs gegaan voor een klimaatbetoging. Dat kostte 150 euro per ticket, terwijl je heen en terug met het vliegtuig maar 60 euro betaalt.»

undefined

'Het klimaatprobleem is zo groot geworden dat als je er als politicus nu iets aan doet, je net wél herverkozen wordt'

- Met dank aan onze overheid, die de fossielebrandstoflobby elk jaar 2,7 miljard euro subsidie toestopt.

Kyra «Dat is niet normaal. Het is perfect mogelijk om te stoppen met fossiele brandstoffen. Politici zeggen vaak dat ze niet herverkozen worden als ze klimaatmaatregelen invoeren. Maar het klimaatprobleem is zo groot geworden dat als je er nu iets aan doet, je net wél herverkozen wordt. Alleen hebben politici dat nog niet begrepen.»

- Wie vertegenwoordigen jullie met Youth for Climate?

Kyra «In de eerste plaats jongeren en studenten, maar ondertussen ook steeds meer volwassenen. In elk gezin wordt nu gepraat over het klimaat. Daarom hebben we een burgerplatform opgericht waar iedereen voorstellen kan posten die worden beoordeeld door een zestigtal experts, wier namen we binnenkort bekendmaken. Ook dat expertenpanel hebben we zelf opgericht. Met hen willen we een bundel maken met de belangrijkste actie­punten voor de overheid.»

- Volgens een steekproef bestaan de deel­nemers van de jongeren­klimaat­marsen voor­namelijk uit aso-jongeren die over­wegend op Groen zouden stemmen.

Kyra «In het begin was dat zo, maar het begint uit te breiden. Laatst kreeg ik een bericht van een leerkracht op een bso-school die met een klas wilde komen betogen, maar hij kreeg aan zijn leerlingen niet uitgelegd waarom het belangrijk was. Ik had aangeboden in zijn klas te komen spreken, maar de leerkracht heeft er zelf les over gegeven en de volgende betoging stonden ze er. In de scholen moet nog meer informatie gegeven worden. Er zijn nog heel wat leerkrachten die op donderdag, de dag van de jongerenklimaatmarsen, een toets geven. Wie er niet is, krijgt een nul. Dat vind ik jammer. Ook rechtse jongeren zijn trouwens welkom. Het is niet omdat je rechts bent, dat je niet om het klimaat geeft. Het klimaat heeft geen politieke kleur.»

undefined

'De vraag wanneer we stoppen mag nu wel eens ophouden. Mensen moeten de politici vragen: wanneer gaan jullie beginnen?'

- Zogenoemde ecorealisten die voor kern­energie zijn, zijn die ook welkom?

Kyra «Ik durf me niet uit te spreken over kernenergie. Wij horen daar veel negatieve dingen over, maar je kan om het klimaat geven en voor kernenergie zijn, zoals enkele mensen bij de N-VA. Ik ben trouwens niet tegen de N-VA, ik ben politiek neutraal – misschien zelfs een beetje antipolitiek. Het is één groot theater. We volgen te veel onze politieke leiders, terwijl we onze eigen mening moeten vormen.»

- Hoelang gaan jullie door met betogen? Voor de Antwerpse sp.a-schepen van Onderwijs en Jeugd Jinnih Beels is het nu wel genoeg geweest.

Kyra «Jammer dat ze dat zegt, blijkbaar is de boodschap nog niet aangekomen bij haar. Wij gaan door tot we concrete oplossingen zien. Voor de volgende verkiezingen verwachten we dat alle politieke partijen duidelijk zeggen hoe ze het klimaatprobleem gaan aanpakken. Maar oplossingen voorstellen is niet genoeg. We zien zo vaak dat politici verkozen worden en vervolgens niets doen.

»De vraag wanneer we stoppen mag nu wel eens ophouden. Mensen moeten zich tot de politici richten en vragen: wanneer gaan jullie beginnen?»

- Je hebt geen hoge pet op van de politiek, hè?

Kyra «Nee. Wij komen voor de achtste keer op straat en het enige wat we te horen krijgen, is dat het wel vermoeiend moet zijn, zo vaak protesteren. Of er komt commentaar op ons spijbelgedrag. Toen Anuna en ik uitgenodigd waren in het Vlaams Parlement om een debat bij te wonen, hebben we alleen maar mensen op elkaar zien vitten. Het ging de hele tijd over of we de klimaatdoelstellingen van Parijs zouden halen of niet. Dat is geen punt van discussie meer, die akkoorden zijn bindend. (lacht) Spijtig dat we niet mochten tussenbeide komen.

»Ook bij Joke Schauvliege (CD&V) waren we uitgenodigd, maar het enige wat zij ons liet zien, was een powerpointpresentatie van wat de Vlaamse overheid doet. Dat weten we al en het is niet genoeg.

»Sommige politici zien er de ernst niet van in. Ze verslijten ons voor doemdenkers, terwijl wij alleen maar herhalen wat de wetenschappers zeggen. Koen Van den Heuvel (CD&V), de nieuwe Vlaamse klimaatminister, geeft wel de indruk dat hij de urgentie begrijpt, maar tijdens een gesprek liet hij ook verstaan dat zijn tijd beperkt is en dat hij zich binnenkort op de verkiezingscampagne moet focussen.»

- Op de klimaattop in Polen is België niet toegetreden tot een coalitie van landen met ambitieuzere klimaatplannen. Vooral de Vlaamse regering lag dwars, omdat het te veel geld zou kosten.

Kyra «Meer nog: tijdens de twee laatste dagen van de top in Katowice zijn onze politici naar huis gegaan. Liesbeth Homans (N-VA) en Joke Schauvliege ontkennen dat, maar onze bronnen zijn zeker. Toen we Homans en Schauvliege vroegen of ze de pacten van de laatste twee dagen getekend hadden, was het antwoord negatief: ‘Die akkoorden zijn te ambitieus, we weten dat we dat niet gaan halen.’»

- Maakt dat je nog bozer?

Kyra «Wij zijn niet boos. Wij zijn bang. En teleurgesteld: wij komen voor de achtste keer op straat en het boeit de politiek precies geen hol. Politici nodigen ons nochtans voortdurend uit. Fijn dat ze willen luisteren, maar waar zijn de klimaat­experts? Die worden nooit gevraagd.'

Wat ging er door je heen toen minister Schauvliege de laan uit vloog? Voelde je je schuldig?

'Niet echt. We waren wel onder de indruk toen we haar tranen zagen. Maar dat kwam niet door ons: zij zei dat de Staatsveiligheid haar had gemeld dat de klimaatmarsen een complot waren tegen haar. Dat is een leugen en het was niet haar eerste fout. Maar het sms-bombardement vonden wij wel erg. Wij worden op sociale media ook gepest en zelfs met de dood bedreigd. Het is niet leuk als je duizenden berichten krijgt.»

undefined

'Wij zijn niet boos. Wij zijn bang. En teleurgesteld: wij komen voor de achtste keer op straat en het boeit de politiek precies geen hol'

- Vind je dat jullie macht hebben?

Kyra «Macht is een groot woord, maar Anuna en ik hebben wel een draagvlak gecreëerd waardoor we onze stem kunnen laten horen. Wat ik niet snap, is dat mensen daar een groot links complot achter zoeken. Of dat de Russen er iets mee te maken zouden hebben, nog zoiets.» (kijkt bedenkelijk)

- Katrien Van der Heyden, de mama van Anuna, heeft als consultant voor Groen gewerkt. Plots verscheen op sociale media een bijeen­geharkt schema met haar als spin in het web, met pijlen naar allerlei linkse en extreem­linkse activisten.

Kyra «Dat was compleet belachelijk. Wij zijn dit met twee jongeren begonnen, geen enkele ouder heeft ons gestuurd. Wij hebben ook geen media­training gekregen van Greenpeace, zoals her en der beweerd wordt. Ja, wij krijgen informatie van Greenpeace, net zoals wij informatie krijgen van ouders, vrienden, experten en journalisten.»

- Je woont bij je oma, zei je daarstraks. Hoe komt dat?

Kyra «Bonnie is niet mijn echte oma, ze is de nieuwe vriendin van mijn intussen overleden opa. Tussen Bonnie en mij is er geen bloedband. Ik ben een pleegkind, ik woon hier omdat mijn ouders niet voor mij kunnen zorgen. Mijn mama had twee kinderen, mijn broer en ik, maar omdat ze verslaafd was aan alcohol en drugs werd ze uit de ouderlijke macht ontzet. Onze papa was er niet, dus ging mijn broer naar een pleeg­gezin. Ik heb tot mijn vijfde bij opa en Bonnie gewoond. Daarna zijn mijn broer en ik een jaar bij mijn papa in Gent gaan wonen, maar dat ging niet goed. Van mijn zevende tot mijn twaalfde heb ik in een instelling gezeten in Oostakker. Toen de jeugd­rechter mij op mijn twaalfde vroeg bij wie ik wilde wonen, heb ik voor opa en Bonnie gekozen. Zij zijn mijn ouders – ik heb hun karakter.»

undefined

'Het is erg om dat te zeggen over je eigen mama, maar een band hadden we niet. Ze was een slechte moeder'

- Hoor of zie je je biologische ouders nog?

Kyra «Mijn mama is vorig jaar gestorven. We hadden toen al vier jaar geen contact meer. Ze had een nieuwe vriend die nogal agressief was – hij dronk veel. Ik was bang van hem. Op mijn elfde ging ik vaak op bezoek bij mijn mama in Gent. Tegen Bonnie heb ik toen gezegd dat ik me daar niet veilig voelde. Dat was mijn mama ter ore gekomen: plots hoefde ik niet meer te komen. Ik ben wel naar haar begrafenis geweest. De politie was in het midden van de nacht komen aanbellen om te zeggen dat ze was gestorven. Ze had ruzie met haar vriend, is weggelopen en op straat in elkaar gezakt. Ze was een slechte moeder. Het is erg om dat te zeggen over je eigen mama, maar een band hadden we niet. Al heb ik altijd gehoopt dat het goed zou komen tussen ons.

»Mijn papa zit in de strafinrichting van Wortel. Vroeger, voor ik geboren werd, heeft hij foute dingen gedaan. Meer dan met elkaar bellen doen we niet. Eén keer per jaar ga ik hem bezoeken. Hij is trots op mij en mijn acties.»

- Weet je wat hij mispeuterd heeft?

Kyra «Nee, en ik ga daar ook niet naar op zoek. Het enige wat ik weet, is dat hij een drugsprobleem heeft, zoals zoveel mensen. Als hij begeleid wordt, gaat alles goed, maar zodra hij terug in de maatschappij komt, begint hij opnieuw te gebruiken.»

- Hoe is het contact met je broer?

Kyra «Moeilijk. Hij heeft zijn leven in Gent, waar hij begeleid zelfstandig woont. Hij is twee jaar ouder dan ik en omdat we anders zijn opgevoed, verschillen onze interesses nogal. Zijn middelbare school heeft hij nooit afgemaakt. Hij is hetzelfde pad als mijn ouders aan het opgaan, maar als kleine zus kan ik hem moeilijk helpen.»

- Wat een heftig verhaal. En toch blijf je er rustig onder.

Kyra «Ik ben vooral blij dat het goed is gekomen met mij. Opa en Bonnie hebben me een goede, zelfs vrij strenge opvoeding gegeven. Mijn opa, de papa van mijn mama, heeft mij altijd voorgehouden: word niet zoals zij. Toen ik op mijn twaalfde koos voor Antwerpen in plaats van Gent, heb ik in mijn hoofd resoluut de knop omgedraaid. Dat is mijn redding geweest.

»Mensen hebben mij afgeraden om in interviews over mijn verleden te praten, maar ik vind dat het gezegd mag worden. Als pleegkind kan ik misschien een voorbeeld zijn: je kan ook goed terechtkomen.»

undefined

'Anuna en ik zeggen soms tegen elkaar dat het uit de hand begint te lopen. Maar we laten het niet naar ons hoofd stijgen'

- Waren je opa en Bonnie bezig met het klimaat?

Kyra «Nee, maar omdat ik er op school les over kreeg en veel naar natuurdocumentaires keek, is die interesse vanzelf gekomen. Toen de bosbranden in het nieuws kwamen, keek ik daar op een andere manier naar: dat was pure klimaathorror.»

- De ouders van Anuna mogen onder meer de Vlaamse bouwmeester Leo Van Broeck tot hun kennissen rekenen, waardoor hij mee aan boord is. Haar moeder heeft connecties bij de Verenigde Naties. Jij lijkt het in je eentje te doen.

Kyra «Anuna doet ook alles op eigen kracht, hoor. Bonnie steunt me enorm, maar ze zegt ook: ‘Je bent twintig en zelfstandig, dit is jouw ding.’ Als kind wilde ik de wereld al veranderen. In het middelbaar ben ik zwaar gepest omdat ik in een instelling had gezeten en een pleegkind ben. Dat heb ik nooit begrepen. Ik heb me vaak afgevraagd waarom mijn pesters het op mij gemunt hadden. Nu denk ik: dat was omdat ze niets anders te doen hadden. In de toekomst wil ik mensen helpen. Met strijden tegen pesten, maar ook tegen racisme en door me in te zetten voor het klimaat.»

- Wat doe je als je geen klimaatmarsen organiseert? Heb je hobby’s?

Kyra «Ik had een studentenjob bij een kledingketen, maar daar ben ik mee gestopt, ik had er geen tijd meer voor. Hobby’s heb ik nooit gehad, tenzij zoals veel tieners: elk jaar iets anders. Tot voor kort had ik een fitnessabonnement, maar ik ging vaker niet dan wel. Het klimaat is nu mijn hobby.

»Een festivalganger ben ik niet, deze zomer ga ik een maand met de trein door Europa reizen. Vliegen doe ik bewust niet – ik heb in mijn hele leven nog maar drie keer het vliegtuig genomen. Afgelopen zomer was ik in Zuid-Afrika, waar er weinig water is en we maar kort konden douchen. Dat doe ik nu thuis ook. Ik let er ook op dat ik niet te veel vlees en vis eet, maar een veganistisch dieet mag ik van de dokter niet volgen.»

- Delen je vrienden je ongerustheid over het klimaat?

Kyra «Sommigen wel, anderen niet. Maar wie niet begrijpt waarmee ik bezig ben, kan ik zo iemand nog een vriend noemen? Door mijn acties leer ik nieuwe mensen kennen, zoals Nel, een fotografe die de coverfoto heeft gemaakt voor Wij zijn het klimaat, het boek dat Anuna en ik geschreven hebben.»

- Een boek, een burgerplatform, een experten­panel, op de koffie bij ministers: het gaat wel snel voor jullie.

Kyra «Het is waanzinnig. Toen Greta, Anuna en ik naar Parijs gingen voor de klimaatbetoging, waren we achteraf uitgenodigd door Emmanuel Macron. Pas toen ik die avond in bed lag, was ik daarover aan het nadenken. Ik ben opgestaan en naar Bonnie gelopen: ‘Zo gek dat wij vandaag bij de president van Frankrijk zaten!’ Anuna en ik zeggen soms tegen elkaar dat het uit de hand begint te lopen. Maar we laten het niet naar ons hoofd stijgen. We zeggen wat we te zeggen hebben, doen elke week onze actie en laten ons door niemand recupereren.»

- En straks? Gewoon examens afleggen?

Kyra «Eerst gaan we door met actievoeren tot de verkiezingen. Voor de examentijd zijn we nog aan het overleggen wat we gaan doen. Er zijn al ouders die aangeboden hebben om dan zelf de straat op te gaan, zodat wij kunnen studeren. Maar als ik op donderdag geen examen heb, ga ik mee betogen. Het is nog lang niet gedaan.»

© De Morgen