Nobelprijzen
Krijgt Greta Thunberg straks de Nobelprijs voor de Vrede?
Wordt dit dan het jaar van Greta Thunberg? De Zweedse milieuactiviste lijkt de grote kanshebber voor de Nobelprijs voor de Vrede, die vrijdag wordt toegekend.
Alle seinen staan op groen voor de toekenning van de Nobelprijs voor de Vrede aan Greta Thunberg. De jonge klimaatactiviste staat drie jaar na haar eerste schoolstaking nog altijd volop in de belangstelling. En in november moet er op de klimaattop in Schotland echt voortgang gemaakt worden met maatregelen tegen de opwarming van de aarde.
Vorig jaar stond Thunberg al boven aan veel lijstjes. Maar heeft haar activisme eigenlijk wel iets opgeleverd? Een week geleden vatte Thunberg in Milaan kort samen wat de klimaatplannen van de wereldleiders tot nu toe inhouden: ‘blablabla’. In 2019 waste de destijds 16-jarige Zweedse de voltallige VN-vergadering in New York al de oren.
Buiten de schijnwerpers
Toch kan juist het gebrek aan voortgang een reden zijn om haar de prijs toe te kennen, zeker in de aanloop naar de top in Schotland. Het Noorse Nobelcomité geeft dan het signaal dat er nu echt iets moet gebeuren. Bovendien is Thunberg ontegenzeggelijk een voorbeeld geweest, zeker voor jongeren, om wereldwijd in actie te komen.
Maar het Nobelcomité heeft geheide kandidaten vaker genegeerd. De Indiase onafhankelijkheidsstrijder en voorman van het geweldloos verzet Mahatma Gandhi is vijf keer genomineerd, zonder resultaat. Het comité kiest ook geregeld voor organisaties die buiten de schijnwerpers en camera's goed werk verrichten. Weinigen zagen vorig jaar aankomen dat het Wereldvoedselprogramma WFP gelauwerd zou worden.
Dit jaar is de Wereldgezondheidsorganisatie WHO kandidaat, net als vorig jaar, vanwege de coronapandemie. Een variant kan zijn dat de prijs gaat naar Covax, het WHO-initiatief om arme landen van vaccins te voorzien. Bezwaar is dat dit nog niet echt op gang is gekomen, weinig mensen in die landen zijn ingeënt.
Er pleit meer tegen deze keuze: voor het tweede jaar op rij zou de prijs gaan naar een VN-organisatie, waar bovendien veel kritiek op is. De WHO zou te laat in actie zijn gekomen en te veel aan de hand van China lopen. Corona is bovendien de wereld nog niet uit, wat een toekenning lastig maakt. Als de vaccinatiecampagne in arme landen goed op gang komt, maken WHO en Covax volgend jaar weer een kans.
Erkenning is ook denkbaar voor organisaties die zich inzetten voor het recht op de vrije vergaring van informatie. Reporters Without Borders of het Committee to Protect Journalists lijken dan de logische winnaars. Als het om gelijkheid en antiracisme gaat, is de beweging Black Lives Matter kandidaat.
Een te politieke keuze is gewaagd
Mocht het Nobelcomité toch een persoon willen eren, dan kan dat de Nieuw-Zeelandse premier Jacinda Ardern zijn. Zij heeft lof gekregen voor haar verbindende reactie na een aanslag op een moskee in Christchurch in 2019. Haar corona-aanpak was lang succesvol, al lopen de cijfers inmiddels wel wat op.
Voor wereldkampioen corona-aanpak is er nog een kandidaat: de Taiwanese president Tsai Ing-wen. Met een prijs voor Tsai zou het Nobelcomité ook steun uitspreken voor Taiwan, een volwaardige democratie die onder toenemende Chinese druk staat. Maar die zeer politieke keuze, tegen het zere been van Peking, lijkt gewaagd.
Als het comité toch China tegen de haren in durft te strijken, zijn er meer opties. Zoals een prijs voor Ilham Tohti, de Oeigoerse activist die al meer dan zeven jaar gevangenzit in Xinjiang. Vele honderdduizenden Oeigoeren zitten opgesloten in kampen in die Chinese regio.
Voor een prijs voor vrijheid en mensenrechten worden meer namen genoemd. Zoals die van Svetlana Tichanovskaja, de Wit-Russische politica tegen wil en dank die is gevlucht naar Litouwen. Ook de Russische oppositieleider Aleksej Navalny, die inmiddels in de gevangenis zit, is kandidaat. Een prijs voor hem is vooral een signaal aan de Russische president Vladimir Poetin en andere autocratische leiders.
