Kruispunt: Topsporters en depressie
'Je slecht in je vel en in je hoofd voelen is een teken van zwakheid. En zwakheid mág niet, in de sport.' Dat zegt sportpsycholoog Jef Brouwers, die psychologische bijstand levert aan werkelijk tientallen en tientallen topsporters met depressieklachten - wie allemaal, dat valt onder het beroepsgeheim.
Jef Brouwers «Sporters hebben niet noodzakelijk meer last van depressies dan andere mensen, en zeker niet meer dan mensen die in hun job onder druk staan. Ze kunnen het alleen minder gemakkelijk tónen, en dat is een belangrijke factor in het moeilijk kunnen omgaan met een depressie. 'Ik voel me niet goed': daar kan je als sporter niet mee naar buiten komen. Stapt een voetballer met een mentaal probleem naar zijn coach, dan wordt hij niet meer opgesteld. Dus zoeken ze andere oorzaken: blessures, vermoeidheid... Dat is een probleem: je niet goed voelen moet bespreekbaar kunnen zijn, zonder dat je daarom je plaats in het elftal dreigt kwijt te raken.»
HUMO Klopt deze redenering: wereldtoppers krijgen een depressie na hun carrière, sporters die net niet de top halen krijgen het tijdens hun carrière?
Brouwers «Dat denk ik wel, ja. Toppers die gewend zijn aan het podium, hebben het moeilijk als dat wegvalt. Ze missen de roem, allemaal. Justine Henin heeft na haar carrière ik-weet-niet-hoeveel projecten opgestart, maar nergens vond ze de voldoening die de overwinning in een grand slam je geeft. Plus: ze had voor geen enkel project - haar televisiewerk, bijvoorbeeld - de competentie. Ze wilden haar enkel voor haar naam. Ze zat daar op haar vijfentwintigste, en ze had niets meer te doen. Verschrikkelijk.»
HUMO Lance Armstrong is ook zo'n geval.
Brouwers «Armstrong kan niet zonder sport en succes. Daar haalt hij gigantisch veel kracht uit. Maar op een gegeven moment zal hij toch moeten aanvaarden dat zijn lichaam niet meer mee wil. Dat is voor hem het gevaar.
»Topsporters besteden over het algemeen veel te weinig aandacht aan de totaliteit van hun leven. Kijk naar Kim Clijsters. Ik wil hier niet beweren dat ze een depressie heeft, maar ze gaat de mist in op de Australian Open en wat zegt ze? 'Het evenwicht tussen topsport en gezin is lastig.' Dat speelde waarschijnlijk al een tijd onbewust in haar hoofd. Heel haar gezin is op haar sport afgestemd: haar man Brian Lynch zit in plaats van te basketten in Australië op de tribune. Daar word je depressief van, als je in de fleur van je leven bent en actief wilt zijn.»
HUMO U bedoelt: het is niet goed als sporters het middelpunt van hun wereldje zijn?
Brouwers «Inderdaad. Kim Gevaert en Tia Hellebaut hebben dat anders aangepakt. Zij hebben de sport perfect in hun leven geïntegreerd: ze leefden voor hun sport maar niet alléén voor hun sport. Wie geen leven buiten de sport heeft en ook nog eens de neiging heeft tot depressief gedrag, zit in de gevarenzone. Dimitri De Fauw bijvoorbeeld (de baanrenner die vorig jaar zelfmoord pleegde, red.): die jongen zag zichzelf sportief afglijden en had niets om op terug te vallen. Daar kwam nog bij dat hij midden in een oorlog tussen Jean-Marie Dedecker en Patrick Lefevere zat: verwerk dat maar eens. Het resultaat is helaas bekend.»
HUMO Faalangst is een ander veel voorkomend probleem. Kijk naar Filip Meirhaeghe, de mountainbiker.
Brouwers «Meirhaeghe is een filosoof, maar je kan zó ver filosoferen dat je jezelf uit het leven praat. Hij dacht permanent na over alles wat er in het leven gebeurde. En het ís al niet evident om als intellectueel in het lichaam van een wielrenner te zitten. Voor een wielrenner is nadenken alleen toegestaan als het over wedstrijdtactiek gaat.
»Faalangst is één van de belangrijkste factoren van mislukking. Ik ken topsporters die niet naar de start dúrven, hè. En zodra dat molentje begint te draaien, kan je niet meer presteren: wie denkt dat hij niet kán winnen, zál ook niet winnen. Kijk naar Kim Gevaert in de Olympische halve finale van de 100 meter: uitgeschakeld door een slechte start. Waarschijnlijk valt dat te verklaren doordat ze het in haar hoofd had geprent dat ze haar start niet mocht missen. Gelukkig is Gevaert zo straf dat ze zich daar meteen overheen kon zetten en nog zilver pakte met de aflossingsploeg. Helaas is dat alleen de echte winnaars gegeven. Echte toppers zijn werkelijk uitzonderlijke mensen - fysiek, maar vooral psychisch.
»Ik test sporters altijd op hun grondhouding. Dat werkt met een schaal van 1 tot 10. Scoor je een 10, dan bekijk je het leven door een knalroze bril; scoor je een 1, dan zie je het gitzwart in. Bij mij komen drie soorten sporters: gasten met een probleem dat buiten de sport ligt maar er wel een weerslag op heeft; mensen met sportgerelateerde problemen, zoals faalangst; en toppers die hun prestaties willen maximaliseren. Wel, die toppers scoren allemaal minstens een 7. En de anderen zitten gewoonlijk onder de 4: ze hebben veel meer neiging tot faalangst en hebben de reflex zichzelf te beschuldigen.»
HUMO De sport is per definitie prestatiegericht, want zonder prestaties geen contract meer. Dat moet wégen.
Brouwers «Een wielrenner die een contract van twee seizoenen krijgt, geeft een feestje! Twee jaar, dat is één jaar zonder zorgen. Maar als hij dat tweede jaar niet wint, riskeert hij daarna in plaats van zestigduizend euro per jaar nog de helft te verdienen. Terwijl hij, in de euforie van het contract, misschien een duur huis heeft gebouwd.
»Gisteren had ik nog een voetballer bij mij: hij heeft ernstige geldproblemen - als je zou weten wat hij verdient, vraag je je af waaraan hij al dat geld heeft opgedaan. Hij wordt nu bestookt door schuldeisers, en daar zit hij mee. Maar de hoofdreden dat hij mij kwam opzoeken was: 'Ik kan daar met niemand over spreken.' 't Is een complete vicieuze cirkel: hij moet spelen om geld te verdienen, hij moet geld verdienen om zijn schulden af te lossen, maar hij speelt niet goed omdat hij schulden heeft.»
HUMO Hoe verlost u topsporters van hun depressie?
Brouwers «Ik werk altijd op dezelfde manier. Ik ben niet tegen medicatie in het geval van depressie, maar ze moeten vooral op zoek naar een manier om hun sport in hun leven te integreren, en daar help ik hen bij. De oorzaak lokaliseren, die onder ogen zien en er dan een oplossing voor zoeken. Dat betekent in de praktijk altijd: hun leven reorganiseren.»
