'Trans Europa Express'Lieven Vandenhaute & André Vermeulen
‘Laat maar komen, die swingende Polen en die Oostenrijkse hoempapa!’
Op Radio 1 is Lieven Vandenhaute sinds jaar en dag een autoriteit op vlak van kunst en cultuur, en op Eén is André Vermeulen dé specialist inzake het Eurovisiesongfestival. Nu kruipen ze samen de studio in om, dixit de VRT, 'te focussen op het enorme archief van Europese liedkunst dat door de Vlaamse radio al te vaak vergeten wordt'. Hun 'Trans Europa Express' rijdt elk zomerweekend uit, met een eerste halte in Humo. 'Vooralsnog is enkel Griekenland een probleem, want dat is echt wel héél Grieks.'
HUMO Van wie kwam het idee om jullie samen te zetten?
ANDRÉ VERMEULEN «Dat is volledig de schuld van Lieven.»
LIEVEN VANDENHAUTE «Ik beken. Het oorspronkelijke idee was om te weten te komen naar wat de rest van Europa luistert. Wat draaien mijn collega's in Warschau, Zagreb en Lissabon? Wat ik een klein beetje ken, als zwedofiel, is typisch Zweedse muziek. Maar als je dat Scandinavische taaltje even wegdenkt, kan zoiets perfect gedijen in de rest van Europa, en misschien zelfs de rest van de wereld. Is het dan geen zonde dat wij van toeten noch blazen weten? En als de muziekscene in Scandinavië zo boeiend is, waarom zou dat elders dan niet het geval zijn? Laat maar komen, die swingende Polen! Zo ben ik al de hele dag Tsjechische muziek aan het omploegen, en heb ik enkele niet te versmaden Oostenrijkers ontdekt. Daar maken ze nog altijd erg heftige hoempamuziek. Vooralsnog is enkel Griekenland een probleem, want dat is echt wel héél Grieks. Zwitserland is wel boeiend. Heb je al van James Gruntz gehoord?»
HUMO Vast een begenadigd pornoacteur.
VANDENHAUTE «Dat niet, wel een songwriter die geestige popmuziek maakt. De uit Iran afkomstige Laleh is ook fantastisch: in Scandinavië is ze een ster die ieder jaar een tournee langs alle grote podia onderneemt, maar bij ons kent niemand haar.»
VERMEULEN «Lieven kent veel van het noorden, ik heb meer met Zuid-Europa: Spanje, Italië, Frankrijk... Niet toevallig landen waar de Vlaming graag op vakantie gaat, want dat was ook een uitgangspunt voor 'Trans Europa Express': de meesten onder ons zullen deze zomer alleen in hun verbeelding kunnen reizen. En hoe kunnen we die verbeelding beter stimuleren dan door muziek van vroeger en nu te draaien afkomstig uit die landen?»
VANDENHAUTE «Er hoort ook een stukje nostalgie bij, natuurlijk. En zo kwam ik bij André terecht, die platen uit alle hoeken van Europa heeft bijeengespaard. Naar verluidt dríé kamers vol.»
VERMEULEN «Elke keer dat jij het vertelt, worden het er meer: binnenkort leg je mijn collectie in een havenloods (lacht). Nee, officieel verzamel ik mijn platen in één kamer, maar daaruit durven ze weleens te ontsnappen.»
HUMO Over hoeveel stuks spreken we?
VERMEULEN «Ik tel ze allang niet meer, maar het zijn er toch tienduizenden. Het is een soort virus, hè? Je blijft er maar mee bezig.
»Weet je wat mij nogal dwarszit? Je hoort hier in Vlaanderen op de radio alleen nog maar muziek in het Engels en in het Nederlands. Vrij zelden sluipt er nog een liedje van ergens anders de hitlijsten binnen. Dat was in mijn kindertijd - we spreken over de jaren 60, 70 - helemaal anders: toen hoorde je naast Franse chansons ook Spaanse, Italiaanse, Duitse en zelfs Portugese liederen. Franse en Italiaanse artiesten waren toen zelfs nog echte wereldsterren, tot in Latijns-Amerika en Japan toe. Denk maar aan onze eigen Salvatore Adamo.
»Midden jaren 70 is dat gestopt: vanaf toen zijn radiostations zich gaan beperken. Ik vind dat een verschraling. Humo bezondigt zich daar overigens ook aan. Ik lees in Humo al heel lang uitsluitend over Engels- dan wel Nederlandstalige muziek, of er moet eens een Waalse artiest de Vlaamse grens oversteken. Zelf ben ik breder geïnteresseerd, en ik denk veel mensen met mij. Ik ijver voor meer diversiteit. 'Trans Europa Express' heeft zestig jaar Europese muziek om juweeltjes uit op te vissen: dat moet dus moeiteloos een hele zomer lang voor grote ontdekkingen zorgen.»
HUMO Een quote van Lieven van niet zo lang geleden: 'Ik voel tot in mijn botten een onweerstaanbare drang om mensen iets te laten zien en horen wat ze nog niet kennen. En dus niet om ze op basis van hun zoekgeschiedenis nog meer te geven van wat ze al gehad hebben.'
VANDENHAUTE «Ah, voilà! Meteen een, al zeg ik het zelf, treffende samenvatting van de taak die de openbare omroep op zich hoort te nemen. De markt zal je altijd meer van hetzelfde willen voorschotelen, maar de openbare omroep wordt net gedefinieerd door de drang om mensen iets te laten horen dat ze nog niet kennen, maar misschien óók leuk vinden.»
HUMO Is de taak die de openbare omroep heeft meegekregen van de overheid tegenwoordig niet om alleen de Vlaamse identiteit te versterken?
VANDENHAUTE «Dat doen wij sowieso. Wat definieert Vlaanderen méér dan 'De collega's', Martine Tanghe of 'F.C. De Kampioenen'? Ga naar de BBC en je zal zien wat Englishness is. Zap naar de NPO en je kent de Nederlanders. Ik zie niet in waarom dat bij de VRT anders zou zijn: die is door en door Vlaams, óók in de weerspiegeling van onze nieuwsgierigheid naar wat er zich buiten onze grenzen afspeelt.»
VERMEULEN «Ik herinner mij een uitspraak van August Vermeylen, een Vlaamsgezinde politicus van lang geleden, die zei dat je Vlaming moest zijn om Europeaan te kunnen worden. Dat is dus toch te verzoenen met elkaar?»
VANDENHAUTE «Goed gezegd, André. Ik vind het trouwens een leuk idee om op het einde van onze uitzendingen terug in eigen land te komen, en Belgische muziek te spelen.»
HUMO De aardverschuivingen rond de VRT - van besparingen tot de aanstelling van een nieuwe CEO - hebben jullie niet al te zeer getroffen?
VANDENHAUTE «Op de vloer voelen wij dat voorlopig niet.»
VERMEULEN «Op de VRT is nu wel genoeg bespaard, denk ik. Ik ben helaas ook bezig aan mijn laatste maanden vooraleer mijn pensioen onherroepelijk begint. Nu, ik kijk daar niet naar uit.»
HUMO Het laatste Eurovisiesongfestival in vaste loondienst - net met Hooverphonic, dat je al twintig jaar had proberen te overtuigen om mee te doen - is je door de coronacrisis door de neus geboord.
VERMEULEN «Helaas, maar ik maak me sterk dat ik er volgend jaar toch ook gewoon bij zal zijn, op welke manier ook.»
HUMO Zal het Eurovisiesongfestival een grote rol spelen in 'Trans Europa Express'?
VERMEULEN «Ik word er natuurlijk mee geassocieerd, maar mijn belangstelling voor het Songfestival is maar een klein deel van mijn muzikale interesse. Mijn Songfestival-fixatie situeert zich overigens vooral op de tijd dat iedereen nog in de eigen taal zong. Dat heeft mij doen beseffen dat er overal muziek gemaakt wordt, in de meest diverse talen en omstandigheden. Sindsdien ben ik een beetje militant geworden voor diversiteit in muziek.»
HUMO Wat vind jij, Lieven, als kenner van all things kunst en cultuur, van het Eurovisiesongfestival?
VANDENHAUTE «Euh... er is niets tegen kitsch zolang Gods zegen erop rust. Zoiets heeft Gerard Reve ooit gezegd en wie ben ik om hem tegen te spreken?»
VERMEULEN «Ik ben voor alle duidelijkheid ook niet de grootste liefhebber van kitsch op het Songfestival. De nummers die we er in 'Trans Europa Express' uitlichten zijn dat net niet: aan bod komen wel jazzy liedjes uit Scandinavië, zoals het fantastische 'Dansevise', waarmee Denemarken in 1963 bij monde van Grethe en Jørgen Ingmann het Eurovisiesongfestival won. We vissen enkel de pareltjes op.»
VANDENHAUTE «We gaan niet voor het platte, wel voor de mooie dingen.»
VERMEULEN «We gaan vooral bréder dan Radio 1 doorgaans gaat. (Op dreef) Ken je de Italiaanse songschrijver Lucio Battisti? Die naam is ons helemaal niet meer bekend, maar tóch kennen we hem. Eén van zijn liedjes, 'Il paradiso', is namelijk in het Nederlands vertaald als 'Vakantiedromen', voor de zeer ondergewaardeerde Vlaamse zangeres Samantha. En zo zijn er nóg heel wat voorbeelden. Neem nu Patty Pravo, een ongelofelijke ster in Italië. Ze had een hit gescoord met 'Pazza idea', over een vrouw die in de armen van haar minnaar aan nog een ándere man denkt. Dat liedje is bij ons bekend geworden als 'Laat me alleen'. Eerst zong Rita Hovink het in de jaren 70 en daarna Mama's Jasje. Maar het origineel blijft ongeveer duizend keer mooier - zo is het vaak. Sorry, Mama's Jasje!»
