Leendert Lambrecks, de broer van Eefje, spreekt voor het eerst
In de zomer van 1995 was Leendert Lambrecks een jongen van 12. Pas nu, twintig jaar na de verdwijning van zijn zus, wil hij spreken over hoe hij de verdwijning van Eefje heeft beleefd.
undefined
'Gelukkig zijn, meer vraag ik niet. En dat ik ooit de waarheid over Eefje te weten kom'
In de zomer van 1995 was ik bijna 19. Na een reality check aan de KU Leuven had ik me ingeschreven voor de opleiding journalistiek in Hasselt. Die nam een dramatische start: van de bijna tweehonderd Limburgse studenten die dat najaar ‘iets in de media’ wilden gaan doen, haalde één meisje het begin van het academiejaar niet. De Hasseltse Eefje Lambrecks, 19, werd pas een jaar na haar verdwijning teruggevonden in Jumet. Ze was samen met An Marchal begraven in de tuin van één van de huizen van Marc Dutroux.
In de zomer van 1995 was Leendert Lambrecks een jongen van 12. Hij groeide op in de schaduw van zijn zus, die hij nu al langer moet missen dan hij ze heeft gekend. En pas nu, twintig jaar later, wil hij spreken over hoe hij de verdwijning van Eefje heeft beleefd.
HUMO Wat herinner je je nog van die dagen?
Leendert Lambrecks «Weinig. Van de jaren vóór Eefjes verdwijning weet ik nog veel, maar daarna... (Schudt het hoofd) Nee, sorry. Er zitten wel flarden in mijn hoofd, maar ik heb het nooit op een rijtje kunnen zetten. Ik kon de verdwijning en alles wat daarna is gebeurd niet aan – ik heb al die jaren als een zombie geleefd. Geen idee ook hoe ik door mijn middelbare school ben geraakt. Ik heb het gevoel dat ik pas op mijn 18de weer wakker ben geworden.»
HUMO Je bent in een overlevingsmodus geschoten?
Lambrecks «Zo zou je het kunnen zeggen. Ik probeerde gewoon de dag door te komen. Ik ging naar school en legde examens af, maar het was alsof ik op automatische piloot leefde. Op de één of andere manier blééf ik maar doorgaan.
»Ik heb nooit over mijn zus kunnen praten. Zoals ik hier nu tegenover jou zit – dat kon ik tot een halfjaar geleden niet. Ik ben nu zes jaar samen met Sara, we zijn intussen een jaar getrouwd. Ook zij heeft nooit helemaal geweten wat er aan onverwerkte emoties in mij zat.»
HUMO Wat is er gebeurd waardoor je de klik hebt gemaakt?
Lambrecks «Op een avond zaten we naar ‘The Voice Kids’ te kijken en plots zag ik een deelneemster, Fiona, die me erg aan mijn zus deed denken (het meisje speelde gitaar en zong ‘Jolene’ van Dolly Parton, red.). Ik ben toen een paar weken totaal van de kaart geweest. Ik heb ook veel geweend – dat had ik voordien nooit gedaan, wenen kon ik gewoon niet. Ik ben Fiona daar heel dankbaar voor, ik heb haar zelfs een brief geschreven. Het was nodig dat zoiets gebeurde.»
HUMO Wat was er met Fiona dat ze je zo aan Eefje deed denken?
Lambrecks «Alles: het liedje dat ze zong, de manier waarop, haar uitstraling. Het klinkt misschien gek, maar toen ik Fiona zag, kreeg ik opnieuw het gevoel dat ik had toen ik bij Eefje was. Een warme, familiale band – iets wat ik na haar dood nooit meer gevoeld heb.
»Ik kon goed opschieten met Eefje – als oudere zus nam ze het altijd voor me op. Tijdens de scheiding van onze ouders hebben we veel aan elkaar gehad. We zaten samen op toneel – ik was ook lid van Harlekijn, de groep waarmee Eefje op kamp was toen ze verdween. Ze had een brommertje en als we naar het toneel vertrokken, fietste ik netjes naast haar. Maar zodra we de straat uit waren, hield ik me aan haar stuur vast. Later mocht ik achterop. Dat was fijn: als het regende, kon ik dicht tegen haar schuilen.»
HUMO Ze speelde ook saxofoon.
Lambrecks (knikt) «Eefje was een artieste. Dat had ze van mijn mama, zij is ook kunstenares. Eefje schaamde zich niet: als ze zin had om te spelen, dan haalde ze haar saxofoon boven – zelfs als ze op het perron van Hasselt op de trein stond te wachten.»
HUMO Herinner je je de periode van de verdwijning nog? Er is toen overal gezocht, tot in Oostenrijk, het Verenigd Koninkrijk en Spanje toe.
Lambrecks «Dat weet ik nog goed, maar ik ben nooit meegegaan – iets wat ik mezelf vandaag nog altijd verwijt. Oké, ik was jong, maar toch: ik had erbij moeten zijn.»
HUMO Toen Eefje teruggevonden werd en het duidelijk werd dat ze het slachtoffer was geworden van Dutroux, wat stelde je je daar toen bij voor? Wie of wat was Dutroux voor jou, als 13-jarige?
Lambrecks «Een soort monster. Ik kon me niet voorstellen dat zoiets bestond. Het is erg goed tot me doorgedrongen wat ze heeft meegemaakt, maar ik heb het altijd verdrongen. Als er thuis over werd gepraat, liet ik het over me heen gaan.»
Straf uitzitten
HUMO Jouw eerste gerechtelijke stappen in het dossier dateren van niet zo lang geleden, februari 2013, toen Dutroux voor de strafuitvoeringsrechtbank verscheen nadat hij een enkelband had aangevraagd. Waarom toen pas?
Lambrecks «Toen pas begon het mij te dagen dat Dutroux op een dag weer gewoon over straat kan lopen. Daar heb ik het moeilijk mee. Net zoals ik het er moeilijk mee heb dat Michelle Martin voorwaardelijk vrij is. Het is niet omdat je plots het geloof vindt, dat je een brave mens wordt, hè. Wat is er geloofwaardig aan het feit dat Martin haar leven heeft verbeterd? Waarom zou ze nu anders zijn dan vroeger? Als ze toen tot zulke dingen in staat was, dan is ze dat nu nog. Er wordt altijd gezegd dat Martin handelde onder dwang van Dutroux. Maar als hij weg was of in de gevangenis zat, deed ze het toch ook? Ze is bovendien zelf veroordeeld voor kindermisbruik, en dat dateert van vóór de zaak-Dutroux. Ze heeft foto’s gemaakt en gefilmd. Voor mij is zij even schuldig.»
undefined
undefined
'Het hof van beroep heeft geoordeeld dat er geen oorzakelijk verband is tussen de begane fouten en de schade die onze familie lijdt. Ik word daar kwaad van'
HUMO En Dutroux? Denk je dat hij ooit zal begrijpen wat hij heeft aangericht, dat hij zijn aandeel in de schuld beseft?
Lambrecks «Of hij ooit wroeging zal hebben? Daar geloof ik niet in, nee. Kinderverkrachters, psychopaten: dat komt nooit meer goed. Dat is een geaardheid die je er nooit meer uit krijgt. Zulke mensen worden beter uit de maatschappij verwijderd. Er bestaan geen psychiaters of therapieën die dat gaan oplossen – toch niet bij mensen bij wie het zo diep zit.
»Wat ik niet begrijp en waar ik de grootste moeite mee heb, is hoe politie en justitie in dit dossier gehandeld hebben. Dutroux is voorwaardelijk vrijgekomen door een onbegrijpelijke beslissing van de toenmalige minister van Justitie Melchior Wathelet. Had de minister neen gezegd, dan was Dutroux in de gevangenis gebleven en zou mijn zus er nu nog zijn.
»De strafuitvoeringsrechtbank werkt ook niet optimaal. In het begin werden we zelfs niet uitgenodigd als er een zitting was. Wie veroordeeld wordt, moet zijn straf uitzitten, punt. Oké, misschien niet alle gevangenen, maar toch die van het kaliber van Dutroux.»
HUMO Na het verslag van de eerste parlementaire onderzoekscommissie-Dutroux in 1997, die tot de conclusie was gekomen dat politie en justitie aanzienlijk hadden geblunderd, hebben jullie de Belgische staat gedagvaard in een burgerlijke procedure. Pas twee jaar geleden was er een definitieve uitspraak – dat is je halve leven.
Lambrecks «Dat is verschrikkelijk lang, maar ook wel begrijpelijk: de burgerlijke procedure kon niet verder behandeld worden zolang het strafrechtelijke luik niet afgehandeld was. Aan de strafprocedure kwam pas een einde met de arresten van 22 en 23 juni 2004. Pas daarna kon het burgerlijke luik opnieuw voortgezet worden. Het hof van beroep heeft geoordeeld dat er geen oorzakelijk verband is tussen de begane fouten en de schade die onze familie lijdt. Ik word daar kwaad van.
undefined
'Voor mijn gevoel is Dutroux geen geïsoleerde pervert. Ik denk dat er meer achter zit'
»Het is al begonnen onmiddellijk na de verdwijning, aan zee. Dat is nooit goed onderzocht, zodat we niet weten welk traject An en Eefje precies hebben afgelegd. Dutroux en Michel Lelièvre spreken elkaar daarover tegen, er is op geen enkel vlak helderheid. In het hele dossier-Dutroux is zelfs sprake van dertig dode getuigen! Hoe kan zoiets? Wat zit daarachter? Hoever reikt het allemaal? Voor mijn gevoel is Dutroux geen geïsoleerde pervert. Ik denk dat er meer achter zit. Ik hoop dat ik ooit zeker weet wat er met mijn zus is gebeurd en waarom.»
HUMO Ondertussen is Michel Nihoul vrijgesproken, is Michelle Martin voorwaardelijk vrij en heeft Michel Lelièvre al verschillende keren een dossier ingediend bij de strafuitvoeringsrechtbank. Het was te verwachten dat zij ooit zouden vrijkomen, maar nu het zover is, lijkt het alsof er een ander tijdperk is aangebroken.
Lambrecks «Voor mij is het nog alsof het gisteren was. In mijn hoofd is er helemaal geen tijd verstreken – die twintig jaar voelen voor mij niet als twintig jaar.»
HUMO Dutroux en Martin hebben drie kinderen. Denk je soms aan hen?
Lambrecks (voorzichtig) «Ik probeer daar niet over na te denken, dat is te zwaar. Ik ga me niet inleven in mensen die... Nee, dat kan ik niet.»
Eefjes kamer
HUMO Heb je ooit professionele hulp gezocht?
Lambrecks «Sorry, daar wil ik het niet over hebben.»
HUMO Je vader is altijd sereen gebleven, terwijl hij het met niet veel zaken eens was. Is hij thuis ook zo rustig?
Lambrecks «Hij heeft het moeilijk gehad. Hij is een binnenvetter, net zoals ik.»
HUMO Klopt de indruk dat je vader zo wordt opgeslorpt door het dossier dat hij nooit rust zal vinden?
Lambrecks «Hij heeft het nodig om daarmee bezig te kunnen zijn, ’t is zijn manier om het te verwerken. Ooit wil hij de waarheid achterhalen.»
HUMO Je moeder ging er heel anders mee om. Zij had van in het begin al het gevoel dat Eefje dood was.
Lambrecks «Ik wil het niet over mijn moeder hebben, zij blijft liever uit de pers.»
HUMO Hoe was het voor jou om op te groeien als de ‘broer van’?
Lambrecks «Confronterende vraag... Héél confronterend (zwijgt).»
HUMO Is het nog iets geworden met het toneel?
Lambrecks «Nee, daar ben ik mee gestopt. Dat ging niet meer na de ontvoering van mijn zus.»
HUMO Je woont intussen terug op de plek waar je opgroeide: samen met je vrouw heb je het huis van je vader gekocht.
Lambrecks «Dat is een beslissing waar ik lang over heb nagedacht. We wonen hier nu sinds december. De eerste weken was het raar, maar ondertussen voelt het vertrouwd aan. Het roept ook herinneringen op.»
HUMO Eefje haar kamer is hier nog.
Lambrecks (knikt)
HUMO Stel je je soms voor hoe het zou zijn als ze er nog was? Eefje had zich ingeschreven voor de opleiding journalistiek in Hasselt.
Lambrecks «Dat zou echt iets voor haar geweest zijn: Eefje was heel sociaal. Ze kon ook goed schrijven. En saxofoon spelen – misschien had ze daarmee verder kunnen gaan. (Ferm) Alle kansen zijn haar ontnomen.
»Ik denk wel dat ze kinderen gehad zou hebben. Bij ons is dat ook het plan – daar heeft het verleden geen invloed op. Het slechtste wat je kunt doen, is je leven daardoor laten leiden. Ik wil niet in angst leven, al vind ik uiteraard wel dat onze maatschappij veilig moet zijn voor kinderen. Daarom hoop ik dat alles ooit uitgeklaard wordt. Dat alle betrokkenen bij de ontvoering van mijn zus ooit achter de tralies komen.»
HUMO Je denkt niet dat alle schuldigen in de gevangenis zitten?
Lambrecks «Daar ben ik van overtuigd. Alleen weten we niet wie – of toch niet met zekerheid.»
Geen toeval
HUMO Je bent niet op het assisenproces in Aarlen geweest. Ben je er bewust weggebleven?
Lambrecks «Dat zou ik niet aangekund hebben.»
HUMO Hoe heb je die periode beleefd? Het ging er elke dag over op tv, de kranten stonden er vol van.
Lambrecks «Het kwam niet binnen, ik leefde in een bubbel. Onbewust blokte ik alles af.»
HUMO Je moeder heeft zich ook niet laten zien op het proces. Hadden jullie elkaar daarin gevonden?
Lambrecks «Ik zit voor een stuk op de lijn van mijn moeder, ja.
»Ik geloof in iets – of ik dat nu God moet noemen of iets anders. Ik geloof dat er karma is, dat er ooit gerechtigheid zal komen voor iedereen – door ons rechtssysteem zal het alleszins niet gebeuren. Er is meer dan we weten, dan we hier kunnen waarnemen. Bekijk het alleen al wetenschappelijk: het universum, de oneindigheid, dat kun je toch niet bevatten? Hoe dan ook: ik geloof níét in het toeval, maar wel in de goedheid van het leven, en dat alles ooit in orde komt. Alles gebeurt om een reden.»
undefined
'Ik ben niet kunnen opgroeien als een normale puber. Na de verdwijning van Eefje wist ik: het gewone leven is gedaan'
HUMO De verdwijning van je zus heeft alleszins veel veranderd: de politie is hervormd, justitie ziet er helemaal anders uit dan twintig jaar geleden. Is dat een troost?
Lambrecks «Ik ben blij dat het iets heeft teweeggebracht, maar het gaat niet ver genoeg.
»Ik besef heel goed dat we in het leven niet alles kunnen controleren. Dingen gebeuren nu eenmaal, er zijn slechte mensen op de wereld, dat moeten we aanvaarden. Het enige wat we kunnen doen, is de schade die ze berokkenen, tot een minimum herleiden. De hele wetgeving over de voorwaardelijke invrijheidstelling mag wat mij betreft op de schop. Als het vaststaat dat iemand psychisch zo verknipt is als Dutroux, dan mag er geen twijfel over bestaan dat die nooit nog op straat zal rondlopen. Dutroux en zijn kompanen hebben kinderen ontvoerd, verkracht, mishandeld en gedood. De schade die ze berokkend hebben is zó groot, daar moet streng tegen worden opgetreden. De onderzoeken tegen zulke mensen moeten ook veel gerichter zijn, men moet dieper op alles kunnen ingaan.»
HUMO Heb je meegelopen met de Witte Mars?
Lambrecks «Nee, dat ging niet. Ik heb al die dingen vermeden.»
HUMO Ik meen enige spijt in je stem te horen.
Lambrecks «Ik verwijt mezelf dat ik niet mee ben gaan zoeken, daar heb ik nu spijt van. Maar voorts wil ik niet dat de ontvoering van mijn zus mijn leven domineert – dat heeft het vroeger gedaan, maar nu kan ik er anders tegenaan kijken, volwassener.
»Kijk: ik heb als kind héél veel gemist. Mijn hele jeugd, tot mijn 18de, is één grote waas. Ik ben niet kunnen opgroeien als een normale puber. Na de verdwijning van Eefje wist ik: het gewone leven is gedaan.»
HUMO Voor je ouders was dat al het geval: Eefje was het tweede kind dat ze verloren, na jullie broer Arjaan.
Lambrecks (knikt)
HUMO Wat verwacht je nog van het leven?
Lambrecks «Het klinkt misschien raar, maar: heel veel positiviteit. Zo probeer ik ook in het leven te staan. Eigenlijk ben ik van nature een opgewekte, blije persoon. Ik kan goed met problemen omgaan – gewone problemen dan. Ik ben niet snel opgejaagd, ik zal altijd een oplossing zoeken.
»Gelukkig zijn, meer vraag ik niet. Met Sara, met mijn vrienden, met het gezin dat ik wil stichten. En dat ik ooit de waarheid over Eefje te weten kom.»
