Leerkrachten over het lerarentekort: ‘Ik ben trots op mijn job, maar van de buitenwereld mag ik dat blijkbaar niet zijn’

Chocolade met een snuifje zout: het is een trend onder foodies, maar voor vele leerkrachten zal het vanavond ook gewoon hun televisiesnack zijn. Voor de klas bedolven onder het snoepgoed voor Dag van de Leerkracht, in de zetel zilte tranen latend na een alweer doodvermoeiende werkdag. Want in tijden van een steeds nijpender lerarentekort is het voor veel leraars is het een Dag van de Leerkracht in mineur. Humo sprak eerder met leerkrachten over de benarde situatie in scholen: ‘Ik heb het gevoel dat we niet meer aan het lesgeven maar aan het overleven zijn’.

(Origineel verschenen in mei 2022 op Humo.)

‘Sire, er zijn geen leerkrachten meer.’ Brenda Froyen schuwde de grote woorden niet toen ze onlangs in een open brief aankaartte wat er fout loopt in ons onderwijs. Ze is goed geplaatst: ze geeft les aan leerkrachten in spe aan de Arteveldehogeschool in Gent. Al jaren ziet ze het aantal eerstejaars afnemen.

HUMO Je legt de vinger op de wond in je open brief: studenten kiezen niet meer voor de leerkrachtenopleiding, omdat er wordt neergekeken op die studiekeuze.

BRENDA FROYEN «Mijn buurmeisje was de richting logopedie gaan volgen. Op een dag hoorde ik van haar moeder: ‘Ze is gestopt. Het was te moeilijk. Nu doet ze lager onderwijs.’ We zien dat als een gemakkelijke keuze: ‘Zou je niet hoger mikken?’ zeggen we tegen onze kinderen. Terwijl het echt wel een pittige opleiding is. Zo lopen wij én onze kinderen sterke leerkrachten mis.»

HUMO Het is een idee-fixe dat een leerkracht niet hard hoeft te werken, zeg je.

FROYEN «Ja. Altijd maar weer die venijnige steken over hoeveel vakantie wij hebben... Ik mag dan nog opwerpen dat mijn hogeschool pas op 15 juli sluit en op 15 augustus alweer de deuren opent, het haalt niks uit. De meeste leerkrachten gebruiken die vakantie ook om hun kennis bij te spijkeren. Maar waarom zou je jezelf blijven afjakkeren als iedereen blijft beweren: ‘Ach, dat is toch niet waar’? Misschien zullen die stemmen pas verstommen als we de vakantieweken van leerkrachten een extralegaal voordeel gaan noemen, zoals de bedrijfswagens in de privésector.

»Ik merk het bij mijn studenten: al die negativiteit doet hen onderuitgaan.»

HUMO Het onderwijs trekt niet meer de beste kandidaat-leerkrachten aan.

FROYEN «Ik heb al aan drie verschillende hogescholen lesgegeven. Van die drie heeft Artevelde het grootste aantal studenten uit het aso. Op mijn vorige werkplek was er een grote instroom uit het tso en bso. Ik heb parels van leerkrachten met een bso-achtergrond zien afstuderen, maar het is echt een uitdaging. Sommigen beginnen eraan met de verwachting: ze hebben ons toch nodig. Maar zo eenvoudig is het niet. Al onze studenten moeten met dezelfde vaardigheden afstuderen, ongeacht hun vooropleiding. Niemand wil toch dat we de lat lager leggen?»

HUMO Bij het driejaarlijkse PISA-onderzoek, dat de vaardigheden van leerlingen in verschillende landen vergelijkt, legt Finland steevast de beste resultaten voor: in dat land staan leerkrachten met een masterdiploma voor de klas.

FROYEN «Dat is volgens mij de sleutel niet. Masters zijn niet per definitie betere leerkrachten. In het lager onderwijs, bijvoorbeeld, hebben we geen grote theoretici maar doeners nodig. Leerkrachten die ook creatief en speels zijn.»

HUMO Terwijl het aantal generatiestudenten in de lerarenopleiding daalt, zijn er alsmaar meer zijinstromers.

FROYEN «Gelukkig maar. Tot die groep behoren ook de VDAB-studenten: zij krijgen een uitkering, omdat leerkracht een knelpuntberoep is. Maar zelfs hen raken we soms kwijt omdat de opleiding zo zwaar is. In het basisonderwijs kun je niet zeggen: ‘Ik ben een kei in wiskunde, dus ik focus me daarop.’ Nee, je moet óók een kei zijn in Frans, geschiedenis, aardrijkskunde…»

HUMO En niet onaardig kunnen knutselen.

FROYEN (lacht) «Een duizendpoot moet je zijn.»

HUMO Waarom kiezen die zijinstromers voor het onderwijs? Dan toch vanwege de vakantiedagen?

FROYEN «Dat heeft nog nooit één student tegen me gezegd. Op de studiekeuzebeurs opper ik soms lachend tegen 18-jarigen: ‘Wij krijgen een goed loon, veel vakantie en een goed pensioen.’ Dan gniffelen ze eens. Dat het jongeren daarom te doen zou zijn, is een boomergedachte: zij zijn niet bezig met hun pensioen.

»Als ik mijn eerstejaars de waarom-vraag stel, zeggen ze allemaal: ‘Omdat ik graag met kinderen werk.’ Vaak hebben ze – het blijven vooral meisjes – al wat ervaring met kinderen, bijvoorbeeld bij de jeugdbeweging.

»Laatst liep ik een oud-student tegen het lijf. Hij had zijn opleiding niet afgemaakt, zei hij. ‘Ik kon als verkoper aan de slag, mét een bedrijfswagen en allerlei voordelen.’ Het heeft zeker niet alleen met materialisme te maken: de jongeren van nu zijn gewoon meer gelukszoekers. Als ze ergens geen erkenning krijgen, zoeken ze die wel elders – jobs genoeg op dit moment.»

HUMO Het loon van onze leerkrachten kan anders best concurreren met dat van hun collega’s in andere landen.

FROYEN «Ons onderwijs biedt middelmatige leerkrachten een goed loon en leerkrachten die er met de pet naar gooien een héél goed loon. Uitstekende leerkrachten zijn stevig onderbetaald. Zij moeten hun motivatie elke dag uit zichzelf halen: ‘Ik doe het voor de kinderen.’ Maar diezelfde kinderen krijgen thuis dus te horen dat hun juf of meester een klaploper is. Meer nog dan een hoger loon hebben leerkrachten een schouderklopje nodig.

»Sommige ouders vertrekken vanuit een fundamenteel wantrouwen. Alsof leerkrachten opgeleid zijn om hun kroost te folteren – de school als een soort Guantanamo Bay. ‘En nu moet mijn kind ook nog de tafels van vermenigvuldiging leren!’ We onderwijzen die niet om je kind te pesten, hoor.

»Tegenwoordig heb je heel wat kinderen met labels. Het M-decreet – straks het Leersteundecreet – wil inclusief onderwijs promoten, en terecht, maar ouders vertalen dat te vaak naar: ‘De leerkracht moet zich te allen tijde aanpassen aan mijn kind.’ Als 8 van de 20 kinderen in een klas allemaal een ander label hebben, is dat simpelweg niet haalbaar.»

HUMO Zijn ouders te veeleisend geworden?

FROYEN «Ja. Ze denken vaak dat ze hun kind naar hun evenbeeld kunnen kneden, maar zo werkt opvoeden niet. Een beetje diversiteit qua input is helemaal niet zo erg. En uiteindelijk kan een kind heus zelf beslissen welke waarden het meeneemt en welke het overboord gooit.»

HUMO Heeft het onderwijs ook niet zelf de hand in zijn slechte imago? Als leerkrachten in het nieuws komen, is het vaak met één of andere klacht.

FROYEN «Je mag het niet hardop zeggen, maar in elke school heb je één of twee dwarsliggers. Vaak is het hún stem die je hoort, tot frustratie van de rest. Dan is het hele team bereid om met veel enthousiasme een paar Oekraïense vluchtelingenkinderen te ontvangen, maar zeggen die twee collega’s: ‘O nee! Als we dát er nog bij moeten nemen…’»

Het foute diploma

Dat de lerarenopleiding haar imago tegen heeft, daarvan kan Nikie Depraetere getuigen. En toch staat ze al vier jaar voor het eerste leerjaar in een volksbuurt in Gent.

NIKIE DEPRAETERE «Ik heb een master in de pedagogische wetenschappen-onderwijskunde behaald. Eigenlijk zou ik met mijn diploma het onderwijs eerder vanaf de zijlijn moeten bestuderen en bijsturen, maar ik wilde liever tussen de kinderen staan.»

HUMO Waarom heb je dan niet voor de lerarenopleiding gekozen?

DEPRAETERE «Op het eind van de middelbare school ging ik met mijn mama, die zelf in het onderwijs staat, mogelijke studiekeuzes bespreken. ‘Ik wil graag de lerarenopleiding doen,’ zei ik. Waarop mijn leerkracht: ‘Maar jij kunt toch veel meer aan dan dat!’ Ik heb haar advies gevolgd, maar daar heb ik al veel spijt van gehad.

»Ik moet me nog vaak verantwoorden tegenover mijn omgeving: ‘Waarom ben jij eigenlijk leerkracht?’ Of ze gaan ervan uit dat ik het voor de vakantiedagen doe. Dan denk ik: komaan, je kent me zo goed, hoe kun je dat nu denken! Ik ben trots op mijn job, maar van de buitenwereld mag ik dat blijkbaar niet zijn. Ik moet constant opboksen tegen vooroordelen.»

HUMO En ondertussen sta je overgekwalificeerd voor de klas.

DEPRAETERE «En toch krijg ik minder betaald dan mijn collega’s én kan ik niet vastbenoemd worden. Als ik mijn loon gelijkgetrokken wil zien, moet ik nog een opleiding van twee jaar volgen. Ik heb dat even overwogen, maar het valt niet te combineren met voltijds werken. En deeltijds werken is voor mij financieel niet haalbaar.»

HUMO Als zomaar iedereen voor de klas zou kunnen staan, zouden we het beroep natuurlijk uithollen.

DEPRAETERE «Dat klopt. Maar zet mij naast iemand met een lerarenopleiding – ik met mijn theoretische kennis en zij met haar praktische opleiding – en er ontstaat vast een kruisbestuiving. Ik ben overtuigd dat er wel meer mensen zijn zoals ik, zonder het juiste diploma maar met veel goesting om les te geven. Zouden wij geen antwoord op het lerarentekort kunnen bieden?

»Vorig jaar heb ik een huis gekocht. Toen begon dat lagere loon – het gaat toch om een verschil van 70 à 100 euro per maand – pas echt te steken. Zozeer dat ik dacht: ik ga op zoek naar iets anders. Heel jammer, want ik doe mijn job graag. Omdat de directie me niet wilde zien vertrekken, mocht ik solliciteren voor een halftijdse beleidsfunctie. Ik kreeg de job: heel fijn, maar nu staat mijn collega in het eerste leerjaar – we doen aan co-teaching: twee klassen samenvoegen, met twee leerkrachten ervoor – wel de helft van de tijd alleen voor de klas.»

Ren-je-rot

De kwakkelende instroom van nieuwe leerkrachten veroorzaakt samen met de stijgende uitstroom – niet alleen gooien leerkrachten het bordkrijt over de haag, er is ook een enorme pensioneringsgolf – een perfect storm. In augustus 2020, toen elke school klaar behoorde te zijn om de poort open te zwieren, telde het basisonderwijs in Vlaanderen nog 360 openstaande vacatures. In augustus 2021 waren het er al 760.

Doorgaans laat het tekort zich het sterkst voelen in de grote steden, waar het aantal leerlingen het snelst stijgt, maar ook de dorpsscholen ontsnappen er niet meer aan. Chris Froyen, de zus van Brenda, is directrice in een basisschool met zo’n 200 kinderen onder een Limburgse kerktoren.

CHRIS FROYEN «Een paar weken na de krokusvakantie dacht ik: qua uitval hebben we eindelijk het ergste achter de rug. Dat was te vroeg gejuicht: drie van mijn zes vaste leerkrachten zitten nu langdurig thuis. Toen ook de juf van het vijfde leerjaar vorige week uitviel met buikgriep, moest ik zelf voor de klas gaan staan. De juf van het zesde zat die week thuis met corona: omdat het echt niet anders kon, stelde ze zelf voor om online les te geven. De twee lokalen liggen naast elkaar, dus heb ik een spelletje ren-je-rot gedaan: zodra ik de kans zag, liet ik het vijfde even in de steek om te kijken of het zesde nog flink aan het volgen was op het scherm.

»Op een gegeven moment dacht ik: zo kunnen we geen kwaliteit meer bieden. We houden de kinderen bezig, proberen op oude leerstof terug te vallen, maar nieuwe leerstof gaat er op die manier niet in. Dit jaar heb ik voor het eerst het gevoel dat we niet meer aan het lesgeven maar aan het overleven zijn.»

HUMO Kun je op zo’n moment geen pool van vervangleerkrachten aanspreken?

FROYEN «Niet meer, nee. Mijn collega op onze zusterschool heeft onlangs zestig telefoontjes gedaan om een vervanger te zoeken, zonder resultaat. In het verleden was er een pool van kleuterleerkrachten waaruit we desnoods konden putten, maar ook die zijn nu allemaal aan de slag.

»In november belde ik zo’n kleuterjuf voor een vervanging. Ze kon niet: ze geeft nu godsdienst en algemene vakken in het eerste jaar van de middelbare school.»

HUMO Kan dat zomaar?

FROYEN «In het onderwijs kun je, in tijden van nood, mensen in dienst nemen met een ‘voldoende geacht diploma’. Alle respect voor de kleuterjuffen, maar ze zijn niet geschoold om in het middelbaar onderwijs te staan.

»Uit noodzaak schakelen we nu ook leerkrachten in die hun opleiding nog niet hebben voltooid. Zo iemand wordt natuurlijk echt voor de leeuwen geworpen.»

HUMO Een juf uit Molenbeek vertelde ons dat haar school dit jaar al een actrice en een fotograaf heeft ingeschakeld. De fotograaf hield het na een paar weken voor bekeken: de staartdelingen zaten toch érg ver weg. Ook een sommelier kwam solliciteren, maar met twee taalfouten in zijn cv werd hij niet aangenomen.

FROYEN «We zijn zo wanhopig op zoek dat we iederéén voor de klas zetten. Dat voedt dan weer de perceptie dat een leerkracht geen respect verdient: iedereen kan die job toch doen? Daarom heb ik het er ook moeilijk mee dat men overweegt om leerkrachten sneller vast te benoemen. Daarmee zullen we niet de juiste mensen aantrekken, vrees ik. Ik kan alleen maar hopen dat je in het onderwijs stapt vanuit passie en niet om vastbenoemd te worden. Voor uitgebluste leerkrachten is dat een gouden kooi.

»Eén van mijn juffen wil over twee weken graag een dag op bijscholing. ‘Sorry, dat gaat nu even niet,’ heb ik tegen haar gezegd. Dit jaar hebben mijn collega’s de meeste van hun vrije uren moeten afgeven om noodopvang te verzekeren. Ze doen hun uiterste best voor de kinderen, maar op een keer zal het elastiek knappen.»

HUMO Voel je je nog gewaardeerd als leerkracht?

FROYEN «Jawel. Ik sta in een dorpsschool en we zijn nog een hechte gemeenschap.

»Ik voel wel dat ouders kritischer worden. Als wij aangeven: ‘De A-stroom is geen haalbare kaart voor dit kind,’ trekken ze dat bijna per definitie in twijfel. Sommigen wimpelen ons advies al op voorhand af: ‘Je hoeft er niet mee af te komen, ze gaat toch Latijn doen.’ Dan neem je vanzelf gas terug. Eén mama zei: ‘Ik ken mijn kind het best, ik zal daar wel over oordelen.’ Ja, maar zou het kunnen dat wij beter zien hoe dat kind leerstof verwerkt?

»Mijn leerkracht lichamelijke opvoeding durft geen kinderen meer apart te zetten of even uit het spel te halen. Ouders komen dan algauw discussiëren: ‘Heeft dat andere kind het mijne niet expres geduwd?’ Als zij ons oordeel al niet serieus nemen, hoe kunnen we dat dan van hun kinderen verwachten?»

War for talent

‘Leerkrachten zouden wat meer waardering moeten krijgen, dat is waar,’ zegt Brian Rotsaert. Hij leidt al vijf jaar een school pal in het centrum van Brussel.

BRIAN ROTSAERT «Als ik zeg dat ik directeur ben van een lagere school, krijg ik lauwe reacties: ‘Met al die vakanties, zeker?’ Zeg ik erbij dat het een Brusselse school is, dan klinkt er al meer waardering: ‘Amai! Vliegen de bommen daar niet rond je oren?’

»Toen ik 16 jaar geleden afstudeerde, stonden kandidaat-leerkrachten bij bosjes te trappelen om aan de slag te gaan. Ik ben in Brussel begonnen omdat er in Brugge gewoon geen vacatures waren.»

HUMO Hoeveel staan er op dit moment open op jouw school?

ROTSAERT «Twee voltijdse en één halftijdse vacature voor een OKAN-leerkracht, om onthaalonderwijs te geven aan anderstalige nieuwkomers. Nu ja, ik stel die vacatures wel open, maar eigenlijk verwacht ik geen kandidaten. Als er dan toch iemand komt solliciteren, moet ik bijna smeken: ‘Alsjeblieft, kies voor mijn school!’ Het is de wereld op z’n kop.»

HUMO Er is een war for talent aan de gang?

ROTSAERT «Absoluut. Mijn leerkrachten worden weggeplukt door andere directeurs. Ik vind dat niet correct: we zitten allemaal in hetzelfde schuitje. Het bezorgt me slapeloze nachten. Elk jaar zijn er leerkrachten die midden in het schooljaar afhaken: ‘Ik heb een aanbieding gekregen dichter bij huis.’ Zo heb ik er dit jaar vijf gehad. Als er eentje vertrekt, krijg je vaak een domino-effect. Meestal zijn het de jonge mensen, niet de anciens.»

HUMO Heb je begrip voor zo’n plots vertrek?

ROTSAERT (denkt na) «Leerkrachten moeten beschermd worden en de vaste benoeming is heilig, ik begrijp dat wel. Maar als directeur denk ik ook: als een leerkracht midden in het jaar opstapt, heeft hij een opzeggingstermijn van 7 tot 15 dagen; wil ik iemand aan de deur zetten omdat ik hem niet capabel vind, dan moet ik hemel en aarde bewegen. Het raakt er bij mij moeilijk in dat je als leerkracht je schooljaar niet afmaakt, ook al ben je ontevreden. Wat voor signaal geef je daarmee aan de kinderen?»

HUMO Terwijl de meeste leerkrachten net voor die kinderen in het vak stappen.

ROTSAERT «Ja. Om rijk te worden of vaak promotie te maken hoef je het niet te doen. Ik ben nu 36 en ik weet: ik zit aan de limiet van mijn doorgroeimogelijkheden. Ook qua loon.»

HUMO Moet dat loon dan toch omhoog?

ROTSAERT «Niet noodzakelijk. Veel meer mensen zullen we niet aantrekken met een hoger loon. Misschien wel met meer waardering, maar daar moet dan ook iets tegenover staan. Een opleiding van drie jaar volgen en dan enorm veel verdienen, dat vind ik moeilijk liggen.»

HUMO Zou de lerarenopleiding vier jaar moeten duren?

ROTSAERT «Voor mijn part mag het een universitaire opleiding worden. Voor een klas staan is zo complex geworden: vier jaar om je daarop voor te bereiden is geen overbodige luxe. Het beroep van leraar moet weer status krijgen.»

HUMO In Nederland kennen ze leerkrachten een ‘grotestedentoeslag’ van 1.000 tot 2.500 euro extra per jaar toe. Zou zo’n premie in Brussel kunnen werken?

ROTSAERT «We moeten een beloningssysteem vinden om de bekwaamste leerkrachten naar de scholen met de kwetsbaarste kinderen te halen. Of je het nu met geld of met extralegale voordelen doet: dat maakt niet uit.»

Moed in de schoenen

HUMO Tot het zover is: hoe zorg je ervoor dat leerlingen tot leren komen, als leerkrachten midden in het jaar afhaken?

ROTSAERT «Een paar jaar geleden hebben we co-teaching ingevoerd om gedifferentieerd te kunnen werken in de klas. Het gevolg is nu wel: als één leerkracht uitvalt en ik geen vervanging vind, komt de andere alleen voor een klas van dertig kinderen te staan.»

HUMO En dan spring jij zelf in?

ROTSAERT «Ja. Ik was opeens mijn twee juffen van het vierde leerjaar kwijt. Ik heb toen de OKAN-leerkracht voor die klas gezet en had de keuze: ofwel laat ik haar daar alleen staan en verdrinkt ze, ofwel spring ik zelf in. Dat doe ik nu halftijds. Ik geef graag les, maar als ik na de schooldag in mijn bureau mijn mailbox open, zakt de moed me in de schoenen.

»We hebben hier ook witte raven. Sinds corona zien we dat wel vaker: mensen die zich vragen hebben gesteld over hun carrière – ‘Wat zit ik hier eigenlijk te doen?’ – en nu een verschil willen maken in het onderwijs. Zo hebben we iemand die vroeger een vzw voor fietsers had en nu de kinderen komt helpen met lezen. Maar die zijinstromers alleen zullen het tekort niet oplossen.»

HUMO Een ander spoor: gepensioneerde leerkrachten terughalen uit hun pensioen.

ROTSAERT «Zo’n hebben we er hier ook één: juf Christine is vijf jaar geleden met pensioen gegaan, maar staat sinds september weer voltijds in het tweede leerjaar. Ik sprong een gat in de lucht toen ze zei dat ze het thuiszitten beu was. Ik kan haar blindelings vertrouwen.»

HUMO Wat ook weleens wordt geopperd: het lerarenkorps – dat nu overwegend vrouwelijk en wit is – moet diverser worden.

ROTSAERT «Ons korps is geen afspiegeling van onze schoolpopulatie, maar qua diversiteit en mannelijkheid in het team mag ik niet klagen. Ik heb een turnleerkracht uit Peru en juf Leila staat in het eerste leerjaar, mét hoofddoek. We moeten eerlijk zijn: een hoofddoekenverbod, zoals in het gemeenschapsonderwijs, sluit een hele groep potentiële leerkrachten uit.»

HUMO In de katholieke koepel kunnen ze wel probleemloos terecht?

ROTSAERT «Ik kan niet voor de koepel spreken, maar binnen mijn schoolbestuur is er wel een discussie tussen voor- en tegenstanders geweest. En dat is goed. Leila is een fantastische leerkracht, ik wilde haar absoluut voor de klas houden. In de toekomst zouden we daar een duidelijke lijn in moeten vinden.

»Ik heb nu twee leerkrachten in het team die zelf het product zijn van het Brusselse onderwijs: het is opmerkelijk wat voor verschil dat maakt. Zij begrijpen als geen ander tegen welke drempels onze kinderen aanlopen, en de kinderen dragen hen op handen. Maar ook zij vormen niet dé oplossing voor het lerarentekort. Zo’n wonderoplossing bestaat niet. We zullen veel verschillende dingen moeten proberen. De waardering voor een beroep verander je ook niet van vandaag op morgen.»

HUMO Minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) wil dat leerkrachten zich opnieuw op hun kerntaken focussen: meer voor de klas staan, minder vergaderen en papierwerk doen. Zou dat helpen?

ROTSAERT «Zeker, maar ik zie het niet snel gebeuren. We hebben onze handen vol met administratie en alles wat daarbij komt kijken. Elke maand hebben we een vergadering. Met alles wat we moeten doen, kruipt daar toch veel tijd in.»

HUMO En toch zullen we er snel iets op moeten vinden.

ROTSAERT «Natuurlijk. De leerkrachten die overblijven, kunnen hun werk niet doen zoals ze willen. We zijn nu bezig met een groot project rond lezen: ik zou een heel plan moeten uitwerken, maar kom er amper aan toe. In deze omstandigheden kan ik mijn hoge ambities voor de school niet waarmaken.

»Je moet het je voorstellen: we leven in een samenleving waarin het alsmaar belangrijker wordt om een diploma te behalen. Als we nu geen leerkrachten vinden, zal straks een nog veel grotere groep jongeren de school verlaten zonder diploma. Hoe zullen zij ooit aan de bak komen? Mensen beseffen niet hoe groot dat probleem is.»

STOELEN DOOR DE KLAS

Raakt het lerarentekort niet opgelost, dan zullen we mensen als Carine Goossens blijven verliezen. Zij stond 36 jaar in het onderwijs – 21 jaar als kleuterjuf, 15 jaar als directrice in het lager onderwijs – tot in 2019 het licht uitging.

CARINE GOOSSENS «In 2018 zijn we in Anderlecht een nieuwe freinetschool begonnen. Zo’n opstart is loodzwaar. Op den duur werkte ik zeven dagen per week. Dat wreekt zich, natuurlijk. Ik ging emotioneel reageren, merkte ik. Bij het zoveelste probleem begon ik te huilen: ‘Ik weet het ook niet meer.’ Voortdurend vielen er leerkrachten uit, waardoor ik klassen moest herverdelen onder de overblijvende leerkrachten – waarop zij natuurlijk óók uitvielen. In de kleuterklassen hebben we zelfs de hulp van de ouders moeten inschakelen.»

HUMO Heb je de verwachtingen van ouders in die 36 jaar zien veranderen?

GOOSSENS «Ja. Ze stellen nu veel sneller vragen bij de capaciteiten van een leerkracht. Zeker als die nog jong is: ‘Kan ze het wel?’

»In het eerste jaar van de freinetschool kregen we een meisje met veel bijzondere behoeften. Een lief kind, maar eigenlijk was ze niet op haar plaats in het gewone onderwijs. Als ze een agressieve bui had, vlogen de stoelen door de klas. Andere ouders kwamen klagen: ‘Haar gedrag beïnvloedt mijn kind!’ Haar ouders zagen het probleem niet: ‘Het komt door de school.’ Pas in april, toen we na een incident een keer de ambulance hadden gebeld, zijn ze een andere school gaan zoeken. Waar het hele verhaal wellicht opnieuw begonnen is.»

HUMO Krijgt een school daar geen hulp bij?

GOOSSENS «Ik voelde me wel ondersteund door mijn team en het schoolbestuur. De inspectie zei achteraf: ‘Jullie hadden dat meisje al veel vroeger naar het buitengewoon onderwijs moeten doorverwijzen.’ Ze weten goed genoeg dat dat niet kan: daarvoor heb je tegenwoordig een lijvig dossier nodig. Voor elke stap moet je verantwoording afleggen, en de ouders hebben altijd het laatste woord.

»Nadien is het snel bergaf gegaan. Ik vertrok ’s ochtends niet meer met dezelfde goesting naar school. Ik voelde me weemoedig, het werd zwaarder en zwaarder. Niet één ding heeft tot mijn uitval geleid, het was alles bij elkaar: een doorlichting van de school, mijn moeder die ziek werd… Toen ben ik uitgevallen. Mijn huisarts had me al vaak gewaarschuwd: ‘Zou je niet wat tijd nemen voor jezelf?’ Ik was altijd stellig: ‘Dat gaat niet.’ Tot het te laat was. Het heeft veel tijd gekost om er weer bovenop te raken.»

HUMO Dacht je nog aan terugkeren?

GOOSSENS «Niet meer als directeur, wel als zorgcoördinator. Maar van die gedachte alleen raakte ik alweer in paniek: wat als de druk me weer te veel wordt? Toen heb ik de knoop doorgehakt: ik ga niet meer terug.

»Het steekt dat ik na al die jaren niet op een mooie manier afscheid heb kunnen nemen. Ik ben nog één keer teruggekeerd naar school, om mijn materiaal op te halen. Dat voelde raar: ik hoorde er niet meer bij.»

HUMO Weet je nog waarom je destijds voor het onderwijs hebt gekozen?

GOOSSENS «Omdat ik iets wilde doen met kinderen, fijne herinneringen aan mijn eigen schooltijd had en nogal creatief aangelegd ben. Maar de druk is zo sterk toegenomen... Toen ik begon, had je ook kinderen met bijzondere behoeften, maar dat ging niet gepaard met lijvige dossiers. Van lerarenuitval was amper sprake. En toch heb ik geen spijt van mijn keuze.

»Alleen die exit in mineur, dat vind ik jammer.»