Leven en live na de Bataclan: 'Als je kunstenaars monddood gaat maken, zet je als beschaving niet één maar tien stappen achteruit'

Het Stade de France is na de aanslagen van 13 november het Stade de France gebleven, de Bataclan is sindsdien veel meer dan alleen maar een concertzaal. Wij vroegen aan vier artistiek directeuren van Vlaamse muziekhuizen wat de moordende raid tijdens het concert van Eagles Of Death Metal voor hen betekend heeft.

'Als ik wereldwijd, waar dan ook, een concertzaal binnenstap, dan bevind ik mij tussen gelijkgestemde zielen. Als die familie wordt aangevallen, komt dat heel hard aan.' Kurt Overbergh

HUMO Waar was je toen het nieuws binnensijpelde?

Wim Smets «We hadden die avond een show van Uncle Acid & The Deadbeats in Trix. Op weg naar huis kreeg ik een sms van een collega waar ik niks van begreep. Toen ik de tv aanzette, werd het mij allemaal snel duidelijk. Heel bizar om daarmee geconfronteerd te worden als je zelf van een concert komt.»

Patrick Smagghe «Wat ik de avond zelf heb meegekregen, ging nog vooral over de aanslagen op de terrasjes en aan het Stade de France, pas toen ik op zaterdagochtend de radio aanzette – ik moest naar de Muzikantendag in de AB – werd mij duidelijk welke gruwelijke dingen er in de Bataclan gebeurd waren. Ik hoefde ineens ook niet meer naar Brussel, want de Muzikantendag was afgelast.»

Kurt Overbergh «Ik zat in Luxemburg op een showcasefestival, en omdat het niet zo’n heel opwindende bedoening was, was ik tegen mijn gewoonte rond elf uur gaan slapen. Het is mij pas ’s ochtends ter ore gekomen. Ik zag het op tv, en gek genoeg kwam het niet echt binnen. Het leek een ver-van-mijn-bedshow. In de auto op weg naar huis heb ik toch maar afgestemd op Radio 1, en het duurt even voor je die vanuit Luxemburg helder doorkrijgt, maar tegen dat ik via Brussel in Antwerpen was, waar ik woon, was ik compleet overdonderd door wat er gebeurd was. Ik ben uit de auto gestapt en in huilen uitgebarsten. Terreur was ineens wel heel dichtbij, en niet alleen wat fysieke afstand betreft: de Bataclan is een zaal die je heel goed met de AB kunt vergelijken. En Eagles Of Death Metal, daarvan heb ik de eerste show in de AB Club nog georganiseerd, met Tim Vanhamel op gitaar en Josh Homme op drums. Het klinkt heel hippieachtig, maar toen ik eind jaren 80 voor het eerst in de AB kwam, voelde dat meteen alsof ik tussen familieleden stond. En ik heb dat tot op de dag van vandaag: als ik wereldwijd, waar dan ook, een concertzaal binnenstap, dan bevind ik mij tussen gelijkgestemde zielen. Een veilige thuishaven waar geen problemen zijn. Als die familie wordt aangevallen, komt dat heel hard aan.»

Raf Coenen «Het toont vooral aan hoe kwetsbaar we zijn, omdat je er relatief weinig tegen kunt doen. Ik had tickets voor Eagles Of Death Metal op zondag in de Botanique, twee dagen na de Bataclan.»

Overbergh «We zijn in de AB nog een week lang gewoon doorgegaan, met onder andere optredens van Slayer en Marilyn Manson, niet de meest – hoe moet ik het zeggen? – onschuldige namen, zeker als je bedenkt dat nog steeds heel veel mensen denken dat Eagles Of Death Metal ook effectief deathmetal spelen.»

HUMO Wat waren de meest directe gevolgen?

Smagghe «De politie of de overheid heeft nooit contact met ons opgenomen, en er was geen haar op ons hoofd dat overwoog om zelf concerten te gaan afgelasten. Als je dat gaat doen, hebben ze gewonnen. Als je kunstenaars monddood gaat maken, zet je als beschaving niet één maar tien stappen achteruit. Dan mag de verlichting meteen op de mesthoop.»

Smets «In Trix hebben we ook niks moeten afgelasten, maar na overleg met de politie is wel meteen duidelijk geworden dat we bij elke show extra politieagenten of zelfs het leger mochten verwachten. En dat is vanaf de zaterdag na de Bataclan ook zo geweest – tot vorige week, toen de laatste show van het jaar geprogrammeerd stond. Ik vond het raar om hier legertanks voor de deur te zien staan, maar de meeste bezoekers reageerden er wel positief op, het gaf blijkbaar toch een gevoel van veiligheid.»

Smagghe «Wij hebben in de 4AD niks extra gedaan. Misschien ben ik daar te fatalistisch in, maar je kunt er toch niks tegen beginnen. Waar leg je de grens? Wij zitten hier op tweehonderd meter van de IJzer, als ze daar in Frankrijk chemicaliën ingooien, zitten we er ook mee. Moeten we dan de IJzer gaan tegenhouden? Nee, het leven moet verdergaan. Misschien voelen wij ons in Diksmuide iets veiliger omdat we nog loopgraven hebben, en onze repetitiekoten zitten in bunkers (lacht).»

Overbergh «Een week na de Bataclan werd de terreurdreiging in Brussel plots opgetrokken naar niveau vier. Een harde dobber, want dat hadden we niet meer zien aankomen. Negen dagen moeten sluiten, eenentwintig concerten verplaatsen of afgelasten: dat is veel.»

Coenen «Wij hebben zelf contact opgenomen met de politie en gevraagd of ze iets verwachtten in Hasselt. Dat bleek niet het geval te zijn. Ze hebben ons aangeraden wat strenger te fouilleren maar gewoon door te gaan met de activiteiten. Wij van onze kant hebben gevraagd of zij bij de wat grotere evenementen een keertje vaker wilden komen patrouilleren, gewoon voor de visibiliteit, en de gemoedsrust van de bezoekers. That’s it.

»In de week erna hebben we hier onder andere Roosbeef gehad, K’s Choice, de finale van Limbomania… dat is allemaal vrij rimpelloos verlopen. Maar er was wel opvallend minder volk dan verwacht. Twee concerten zijn afgelast geweest door de artiesten zelf: Andy Allo en Mini Mansions. Die laatsten zitten in de stal van Queens Of The Stone Age en Eagles Of Death Metal, dus dat viel heel goed te begrijpen. Beide concerten zijn overigens gewoon verplaatst. Alles opgeteld hebben we het over een verlies van een paar honderd euro, daar gaan we niet flauw over doen.»

Smets «In de eerste week na de aanslagen hebben we een aantal concerten gehad waarvoor de opkomst iets lager was. Meestal komen 2 à 3 procent van de mensen met een ticket niet opdagen, nu ging dat meer richting 10 procent. Onze meerkost is vooral naar extra stewards en security gegaan.»

Overbergh «Wat verlies betreft, heeft onze baas Dirk De Clippeleir het bedrag van 300.000 euro laten vallen. Dat gaat over de concerten die niet hebben kunnen plaatsvinden, de winsten van je horeca die wegvallen, de extra security achteraf… We hebben de afgelopen jaren gelukkig wat reserves aangelegd, waardoor we wat ademruimte hebben. Op compensatie kunnen we voorlopig niet rekenen. We zijn godzijdank maar negen dagen dicht geweest, als het over pakweg drie weken zou zijn gegaan, was dat nefast geweest. Dan hadden we de werking van 2016 grondig moeten aanpassen.»

undefined

undefined

'Aan managers van groepen uit staten als Texas is het sinds de Bataclan nog iets moeilijker om uit te leggen waarom in Europa gewapende bewaking in de zaal niet mogelijk is.' Wim Smets

Een milliseconde angst

HUMO Hoe kondigt het boekingsjaar 2016 zich aan?

Coenen «Er zullen wel wat bands en managers zijn die de kat uit de boom gaan kijken, maar uiteindelijk verwacht ik niet zo heel veel problemen. Die mensen zullen ook wel beseffen: life goes on. Kijk naar Parijs: daar gaan de dingen intussen ook weer hun gangetje.»

Smets «Aan managers van groepen uit staten als Texas is het sinds de Bataclan nog iets moeilijker om uit te leggen waarom in Europa gewapende bewaking in de zaal niet mogelijk is. We willen voorkomen dat de mensen zich belegerd in plaats van veilig gaan voelen. De enige vraag waar we tegenwoordig op ingaan, is dat de security al aanwezig is op het moment dat de groep arriveert.»

Overbergh «De jongste twee, drie jaar boeken we onze concerten zes maanden op voorhand. Tot juni 2016 ligt eigenlijk alles al zo goed als vast. Als er tegen dan niets meer gebeurt – en positief ingesteld als we zijn, gaan we daar ook van uit – vermoed ik dat tegen dan ook alles weer min of meer genormaliseerd zal zijn. José James was hier onlangs, toen niveau vier nog van kracht was – hij is zo’n beetje een vriend van het huis geworden – en hij zei dat hij zich hier veiliger voelde dan in Amerika, waar elke dag wel ergens zonder reden een zwarte wordt afgeknald. Om maar te zeggen: angst is een heel relatief gevoel. Bij ons was het geleden van begin jaren 80 en de CCC en de Bende Van Nijvel dat we dit soort angst nog eens zo concreet gevoeld hadden.»

undefined

'José James zei dat hij zich hier veiliger voelde dan in Amerika, waar elke dag wel ergens zonder reden een zwarte wordt afgeknald. Om maar te zeggen: angst is een heel relatief gevoel' Kurt Overbergh, Ancienne Belgique

HUMO Sta je sinds de aanslagen anders in een concertzaal?

Smagghe «Nee, nog altijd even graag en even enthousiast. Uiteraard sta je er bij stil en praat je erover, maar ik ga het mijn leven niet laten bepalen. Wij doen verder, zo eenvoudig is het.»

Coenen «Naast de paar kleine concerten die we hier in MOD hebben gehad, was mijn eerste optreden Trixie Whitley in de AB, het eerste concert na de heropening. Het leger voor de deur, aanschuiven tot aan de Beurs, zeer grondig gefouilleerd worden, en relatief weinig volk. Een speciaal sfeertje.»

Smets «Ik merk dat ik hier in Trix iets meer op de security let dan vroeger. Wat zijn ze aan het doen? Staat iedereen op zijn plaats? Maar dat is dan vooral omdat dat mijn taak is. Ik probeer er niet te ver in te gaan. Als je staat te denken aan elk mogelijk rampscenario, kun je niet meer van een concert genieten.»

Overbergh «Mijn eerste optreden was op maandag 16 november, drie dagen later: Kamasi Washington, hier in de AB. En ik ga er niet stoer over doen: ik stond daar wel degelijk met een ongemakkelijk gevoel, en ik had de indruk dat ik lang niet de enige was. Gelukkig was het een concert in twee delen. Tijdens het eerste deel was het publiek heel rustig, na de pauze had ik de indruk dat iedereen al wat pinten binnen had en de angst wat verdronken had. In ieder geval: dat tweede deel voelde al veel comfortabeler aan dan het eerste. Ik ben onlangs in de Roma ook naar de Soft Electric-tour van dEUS gaan kijken, ik zat op de laatste rij, en ik kan niet ontkennen dat ik heel even, al was het maar een milliseconde, heb gedacht: ‘Stel je voor dat…’ Het blijft blijkbaar toch even in je lijf zitten. Maar het went ook wel. Ik zag daarnet bijvoorbeeld hier aan de cinema in Brussel twee militairen met mitraillettes staan: ik stelde vast dat ik er al niet meer van opkeek. Alles ebt weg. Je kunt ook geen week lang op iemand kwaad blijven, hè. Zelfs de Hulk wordt na een paar uur groen-zijn weer tot z’n normale proporties herleidt (lacht).»

Coenen «Ik ga volgend jaar wellicht ook zelf weer op het podium staan, met het groepje Flipo Mancini, en ik ga de Bataclan op geen enkele manier door mijn hoofd laten spoken. Dan wordt ge zot, hè. Nee, als mij één ding nog duidelijker is geworden, dan is het dat je moet genieten van wat je hebt. En dat we vriendelijk moeten zijn voor elkaar.»