'Liefde in tijden van angst': Bleri Lleshi'We zijn geobsedeerd door onszelf, maar tegelijk zien we onszelf niet graag meer. Dat maakt ons ziek'

Activist, wereldverbeteraar, straatfilosoof, begeleider van Brusselse probleemscholieren, drijvende kracht achter #dailyracism. Bleri Lleshi is het allemaal. Hij lijkt volledig uit politiek en engagement opgetrokken, en heeft nu een boek klaar, ‘Liefde in tijden van angst’, over hoe alleen de liefde de angst kan overwinnen en de wereld zal redden.

'Als je politieke elite zelf de hysterie gaat aanvoeren, dan vraag je je toch af of je nog in een beschaafd land leeft?'

HUMO Laat me raden: je vrienden hebben je uitgelachen.

Bleri Lleshi «Er hebben er toch een paar grote ogen getrokken (lacht). Maar liefde gaat voor mij ook over politiek, omdat alles over politiek gaat. Want liefde gaat over zelfwaardering, openheid naar anderen, het verschil omarmen, onze plek in de wereld vinden. Liefde steunt op wortels van engagement en vertrouwen. Net dezelfde waarden die je toelaten een solidaire samenleving op te bouwen. Als sommigen nu denken dat ik het hippiedom nieuw leven wil inblazen: nee – ik denk alleen dat liefde in potentie een politieke kracht kan zijn, het krachtigste wapen tegen de angst die de samenleving in zijn greep heeft.»

HUMO Merk je dat ook bij de jeugd?

Lleshi «Ik zat midden in mijn research voor een boek over racisme, ik had veel materiaal en verhalen via die actie #dailyracism binnengekregen, maar rondom mij, in 2015, zag ik net als zovelen dat we in het jaar van de angst waren terechtgekomen. Niet alleen bij de jeugd, bij iedereen zowat: rijke mensen die vrezen voor hun fortuin, middenklassers die bang zijn naar beneden te tuimelen, armen die helemaal geen uitweg meer zien. Ouderen vrezen niet langer te zullen rondkomen, jongeren zijn bang niet door hun leeftijdgenoten aanvaard te worden. Er is de angst van de progressieven voor de radicale islam, en die van de gewone moslims voor de beledigingen en blikken die ze sinds Charlie Hebdo en Parijs steeds meer voelen branden. Brusselaars, die van deze stad houden, zie ik opeens in een kramp schieten. Een Marokkaanse vriend, gevlucht voor het regime van koning Mohammed – een mensenrechtenactivist nota bene – zegt me dat hij en zijn moeder bang zijn geworden, bang voor terreuraanslagen, bang voor de polarisering die Parijs heeft veroorzaakt, bang voor de blikken die hij meer en meer voelt. We moeten niet naïef zijn, er zijn reële oorzaken voor die angst, terrorisme is reëel, maar tegelijk kun je niet om de vaststelling heen dat angst de dominante emotie is geworden.»

undefined

Onveiligheidsgevoel

HUMO We leven in de veiligste, gezondste en rijkste samenleving die er in de geschiedenis geweest is. Maar niemand wil de statistieken geloven die dat aantonen.

Lleshi «Onlangs op een lezing vroeg ik aan de honderd aanwezigen wie er dacht dat de criminaliteit aan het stijgen was. Zeventig handen gingen omhoog, terwijl de criminaliteit, overal in Europa, al jaren behoorlijk sterk daalt. In Engeland staat de criminaliteit zelfs op het laagste peil sinds 1981, toen ze zijn beginnen te tellen. Maar meer dan de helft van de Engelsen denkt dat ze stijgt. Volgens de Nederlandse criminoloog Jan van Dijk zijn er twee redenen voor dat onveiligheidsgevoel: hoe de populaire media daar sensationeel over berichten…»

HUMO Wij zijn de schuld van alles, dat is duidelijk. Maar neem eens een populaire krant uit de jaren 80 vast: het bloed stroomde toen over de pagina’s. In vergelijking daarmee zijn de media vandaag zelfs rustiger geworden.

Lleshi «Dat kan wel kloppen, maar de media hebben tegenwoordig wel een gigantische versterker in de vorm van de sociale media: ieder spectaculair bericht wordt meteen tienduizenden keren geliket of gedeeld via Twitter en Facebook, vaak zelfs voor iemand wel weet of het klopt. Als je wereldbeeld gevormd wordt door de twintig meest gedeelde berichten… Als ik zie hoe jongeren vandaag omgaan met al die informatie: dat is gewoon rampzalig. Het staat op Facebook, dus het is waar – er is zelfs geen minimale mediawijsheid meer aanwezig. Het wordt ook niet aangeleerd, al lijkt omgaan met informatiebronnen als het internet me een basisvaardigheid voor jongeren die in een informatiesamenleving leven. Maar hoe meer power die media krijgen, hoe kritieklozer ze benaderd worden. Jongeren hebben nooit eerder toegang gehad tot zo veel informatie. Deze generatie weet oneindig veel meer dan die van mei ’68, maar schiet toch niet in actie. Wel, dat is ondermeer omdat ze niet weten hoe ze moeten omgaan met die media. Ze gaan dan geloven in één bron, en negeren alle andere. Bijvoorbeeld: de universiteit van Oxford zegt dat 95 procent van alle Britse Syriëgangers geradicaliseerd is via het internet, vrienden en familie. Niet in de moskee, zoals de meesten denken.»

HUMO En wie versterkt het onveiligheidsgevoel nog, behalve de media?

Lleshi «Politici. Dat zou je opgevallen moeten zijn (lacht). Angst levert stemmen op, daar zijn ze van overtuigd. Carl Decaluwé – een gouverneur! – die oproept vluchtelingen niet langer eten te geven. De burgemeester van Koksijde die het zwembad wil sluiten voor alle vluchtelingen na een incident met één vluchteling dat niet eens een incident bleek te zijn. Ja, als je politieke elite zelf de hysterie gaat aanvoeren, dan vraag je je toch af of je nog in een beschaafd land leeft? Dat kun je toch niet maken?»

HUMO Doen ze dat omdat ze stemmen willen ronselen, of gewoon omdat ze zelf oprecht bang zijn voor fenomenen die ze stilaan oncontroleerbaar vinden?

Lleshi «Ze denken dat ze voor de bevolking spreken, maar dat doen ze absoluut niet. Waar haalt de bevolking haar informatie? Toch uit het discours van politici, uit de feiten van rapporten? Je wilt toch streven naar waarheid, via een debatcultuur? Daar kun je toch ook een publieke opinie mee creëren? Ik doe dat weleens met een mondige burger die me vragen stelt: waar haalt u dat vandaan, want ik heb hier een onderzoeksrapport dat net het tegenovergestelde zegt. Dan vallen ze toch meestal stil, omdat iemand hen durft tegen te spreken. De fictie lijkt het soms over te nemen van de realiteit, ook al omdat het debat zo razendsnel gevoerd wordt, met oneliners en slogans. Voor iemand heeft kunnen natrekken of iets wel waar of realiseerbaar is, is de volgende quote en het volgende straffe voorstel er al. Maar het kan ook anders: you can lead by example. Jeremy Corbyn (Labour-voorzitter, red.) zul je niet makkelijk op een leugen betrappen. Die zul je niet snel mee dat theater van de angst zien regisseren. Als Cameron in de kamer een speech houdt over vluchtelingen, loopt Corbyn diezelfde dag in Duinkerke een tentenkamp te bezoeken. De dag dat Cameron besloot Syrië te bombarderen, verzamelde Corbyn geld voor Oxfam in een shoppingcenter. Er zijn dus wel degelijk alternatieven.»

Terug naar de jaren 30

HUMO John Crombez deed zijn betwiste uitspraak over Turkse opvangplekken na het afdweilen van tientallen nieuwjaarsrecepties, waar hij zijn gewone leden heeft moeten trotseren die de instroom van vluchtelingen niet meer zien zitten.

Lleshi «Ik weet niet wat hem bezield heeft, ik zie ze bij SP.A alleen al een hele tijd zwalpen rond alles wat met een diverse samenleving te maken heeft. Ze willen blijkbaar graag N-VA-stemmers terugwinnen, maar hoe doe je dat? Door een socialistisch alternatief voor te stellen, of door ook naar rechts op te schuiven? Economisch links maar sociocultureel en inzake vreemdelingen flink rechts, ik denk niet dat het hun veel zal opleveren.»

HUMO Onderschat je de kracht van emotie niet? Eén nacht in Keulen was genoeg voor een mind shift over vluchtelingen.

Lleshi «Ik ben er zelfs op aangesproken: waar blijft nu je opiniestuk? Wat heb je nu te zeggen? Alsof al wat je ooit daarvoor deed plots bewezen nutteloos was. Wel, dat soort seksuele intimidatiepraktijken zijn op kleinere schaal ook al bedreven in Brussel, in Frankrijk, en op verschillende andere plekken in Duitsland. Het gebeurt door jongeren in de criminaliteit: seksuele agressie als intimidatie, als middel voor zakkenrollerij. Het is een criminaliteitsfenomeen, maar met gefrustreerde vluchtelingen of moslims leek me dat weinig te maken te hebben. Natuurlijk zijn er gefrustreerde moslims, net zoals er gefrustreerde blanke Belgen zijn.

»De reactie was nu wel erg hysterisch. Waarom? Omdat de diepe angst voor ‘de vreemde’ plots gevoed werd. Dan heb je wat koelbloedigheid nodig. Toen die Duitse politica Frauke Petry riep dat de politie de vluchtelingen desnoods moest neerschieten, waren het de Duitse politievakbonden die duidelijk stelden dat ze niet van plan waren de jaren 30 terug in te voeren.»

'SP.A wil graag N-VA-stemmers terugwinnen, maar hoe doe je dat? Door een socialistisch alternatief voor te stellen, of door ook naar rechts op te schuiven?'

HUMO Keulen mag niet geculturaliseerd worden, zeggen opiniemakers met een migratieachtergrond. Maar er is toch wel een cultureel probleem: kijk naar de documentaire ‘Femme de la rue’, kijk naar de moslimtheehuizen waar de eerste vrouw nog gesignaleerd moet worden.

Lleshi «Ik merk het zelfs bij progressieve vrijzinnigen aan de VUB, waar ik aan mijn doctoraatsverhandeling werk, dat uitspraken die vroeger alleen door het Vlaams Blok over Marokkanen werden gedaan, nu probleemloos herhaald worden, alleen gaan ze niet over Marokkanen, maar over ‘moslims’. Overigens komen in Molenbeek ook de vrouwen in de theehuizen, je hebt zelfs vrouwengroepen die er discussies gaan uitlokken.»

HUMO Excuus, ik heb tien jaar tussen de theehuizen van Kuregem gewerkt, ik heb daar nooit een moslimvrouw gezien.

Lleshi «Op het terras niet, ze zitten binnen, in een apart gedeelte. Luckas Vander Taelen zegt dat hij bang is omdat er steeds meer halalslagers komen en hij geen varkensvlees meer zal kunnen kopen. Ik kan hem best nog veel adressen geven, hoor. Wat je nu ziet, is een kopie van wat een eeuw geleden gebeurde, toen vele Brusselse slagerijen en bakkerijen werden overgenomen door West-Vlamingen. Die hadden ook geen goede naam bij de Franstaligen, ik heb gelezen dat de brug over het kanaal in Molenbeek toen ’s avonds dichtging om ‘het Vlaams krapuul, de messentrekkers’ uit de stad te houden. Ook toen werd er aardig geculturaliseerd. Maar de kinderen van die West-Vlaamse bakkers en slagers wilden de zaak van hun ouders niet overnemen, en dus zijn er nieuwe groepen middenstander geworden.

»Ik ben heel zeker begaan met seksisme en ben een overtuigd feminist. Ik citeer uitvoerig een reeks feministische auteurs in mijn boek – schrijfster Bell Hooks is één van mijn grootste inspiratiebronnen – maar omdat ik weiger criminaliteit te culturaliseren, word ik in het hoekje van de vrouwenonderdrukkers geduwd.»

undefined

'Wij denken dat jongeren mondiger en stouter zijn geworden. Dat is een pose: eigenlijk zijn ze heel kwetsbaar en missen ze zelfwaarde.'

Strakke kont

HUMO Je werkt veel met jongeren en je merkt dat ook bij hen angst de belangrijkste emotie is geworden.

Lleshi «Ja, al verbergen ze die graag achter een vernisje van stoerheid: ‘Mij maakt niemand wat’ – soms een grote bek opzetten. Maar zodra je dat doorprikt, en dat is niet eens zo moeilijk, zie je onzekerheid. Schaamte over hun thuissituatie met een alleenstaande moeder, angst voor de toekomst – vooral de angst niet aanvaard te worden, er niet bij te horen. Er is een acuut gebrek aan zelfvertrouwen in vergelijking met een generatie terug, terwijl wij denken dat jongeren veel mondiger en stouter zijn geworden. Dat is een pose, eigenlijk zijn ze heel kwetsbaar en missen ze zelfwaarde. Hoe een fenomeen als de booty culture nu de meisjes bezighoudt...»

HUMO Iedereen wil de kont van Beyoncé of een maatje meer, schrijf je. Ik heb jouw voorbeeld, de clip ‘Anaconda’ van Nicki Minaj bekeken. Een wereld ging voor me open.

Lleshi «Er zijn jonge meisjes die gaan fitnessen en uitsluitend oefeningen doen om een forse, strakke kont te krijgen. Bilvergrotingen zijn in de Verenigde Staten de meest gevraagde plastische ingreep bij vrouwen geworden – verdubbeld in één jaar tijd. En de jongens moeten en zullen een sixpack hebben. Anders voelen ze zich slecht.»

HUMO De onvergetelijke songtekst van Hugo Matthysen, ‘Vinde gij mijn gat niet te dik in deze rok?’, is hopeloos gedateerd.

Lleshi «Omdat ze weinig zelfvertrouwen hebben, willen die meisjes per se de voorbeelden uit de popcultuur volgen. Slagen ze daar niet in, dan gaan ze zelfs niet uit, omdat ze weten dat ze genegeerd zullen worden. Veel jongeren – volwassenen ook, trouwens – willen een iPhone en sneakers van Nike. De rest is niet goed genoeg. Ik ken zo’n kerel die al jaren in dezelfde kapotte jas rondloopt, maar liever doornat wordt omdat hij alleen zó het geld voor zijn iPhone bij elkaar kan krijgen. Want als je die niet hebt, tel je niet mee. Voor mij hebben ze respect gekregen in de loop van de tijd, maar dat ik met een oude Nokia rondloop en mijn kleren in de tweedehandswinkel haal – om ze ervan te overtuigen dat zoiets ook cool kan zijn – is niet evident.»

HUMO Status als zekerheid in razendsnel veranderende tijden.

Lleshi «Ja, de socioloog Zygmunt Bauman – inmiddels toch 95, dus hij kan het weten – schreef dat we nooit eerder in tijden van z’n grote liquid modernity hebben geleefd. Alles evolueert razendsnel, er zijn geen zekerheden meer. We hebben op materieel vlak veel meer dan onze ouders, maar zij hadden uitzicht op een vrij zekere job, een vrij zekere planning om een huis af te betalen. Deze generatie kent bijna alleen onzekerheid, grote veranderingen in de samenleving. Dat kan alleen maar mentale en andere problemen veroorzaken. Mensen hebben dan de neiging een status quo na te streven, zélfs als ze verandering nodig vinden. Vijf jaar geleden leefde 25 procent van de Brusselaars in armoede, vandaag 33 procent. Kunnen we ons daar eigenlijk nog iets bij voorstellen? Als ik dat aan buitenlandse media vertel, kunnen ze dat niet geloven. Are you sure? In de hoofdstad van Europa? Daar ben ik dan weer verontwaardigd over, dan begrijp ik weer niet dat mensen niet massaal de straat opgaan.»

undefined

'Brussel is de meest diverse stad ter wereld. Dat is een voorrecht, een enorme opportuniteit: wij zijn het laboratorium van de toekomst'

HUMO Omdat ze te druk zijn met selfies maken? De mooiste observatie uit je boek vind ik: ‘We zijn geobsedeerd door onszelf en ons beeld naar de buitenwereld, maar tegelijk zien we onszelf niet graag meer. Die paradox maakt ons ziek.’

Lleshi «Ja toch? Mensen trekken zich in zichzelf terug, bezig met zichzelf, en merken dan dat ook dat niet het recept voor geluk is, eerder voor teleurstelling. Dat kan ook niet anders, want na een tijdje voel je je eenzaam en leeg. Eenmaal als je in jezelf zit, is het ook moeilijk om terug naar buiten te komen, relaties aan te gaan, met de wereld buiten jezelf bezig te zijn. Het geluk zit zelden – eigenlijk nooit – in jezelf, of in de vorm van je booty. Geluk zit in het delen van momenten en ervaringen of goederen – noem maar op. Delen is belangrijker dan hebben, maar je moet wel eerst iets hébben voor je het kunt delen.»

HUMO Je geeft oefeningen om jongeren weer solidariteit te leren, want dat concept kennen ze niet zo goed meer.

Lleshi «Ja, en pas dan merk je hoe moeilijk ze het hebben om zich in een ander in te leven. Ik geef vormingen in scholen over solidariteit: in een steinerschool vroeg ik de kinderen ooit om zich voor te stellen hoe het was om als alleenstaande moeder met geldgebrek te leven. Het was haast ontroerend toen één van de meisjes, allemaal afkomstig uit middenklassengezinnen, zei: ‘Meneer, ik probeer echt, maar ik kán het me niet voorstellen.’ In Anneessens-Funck, de school waar Bilal Hadfi (één van de daders van de Parijse aanslagen, red.) zat, organiseren we een solidariteitsactie voor de vluchtelingen in Duinkerke. We discussiëren over vooroordelen, vragen ons af of we acties moeten ondernemen, of we dat kunnen, of we dat best als individu doen of ook andere klassen, onze ouders of buren moeten mobiliseren? Hoe pakken we dat het beste aan? Kleine oefeningen, maar die de jongeren helpen nadenken, waarden bijbrengen. Als we dat niet meer in het onderwijs doen, waar dan nog wel? En het is nodig, want die waarden zitten er niet meer vanzelfsprekend in.»

Engagement

HUMO In Groot-Brittannië is de derde grootste etnische minderheidsgroep, na de Aziaten en de zwarte Afrikanen, de kinderen uit gemengde huwelijken geworden. Hier wordt nauwelijks gemengd gehuwd.

Lleshi «Het verandert razendsnel. In mijn kennissen- en vriendenkring zie ik bijna niets anders meer. Ik ben Albanees, verloofd met een Turkse, mijn beste vriend, een Waal, is met een Braziliaanse, een Franse collega is met een Italiaanse vriendin – in mijn generatie in Brussel is het meer regel dan uitzondering geworden. Maar ze wonen meestal wel samen, vaak ongeregistreerd, ze trouwen nog niet, hebben nog geen kinderen, dus duiken ze nog niet in de statistieken op. Dat zijn net de dingen die me hoop geven, want het is één van de mooiste manieren om een diverse samenleving op te bouwen. Als je openheid kunt tonen, het verschil kunt overstijgen, in relaties, in vriendschappen, in je buurt, dan ben je vertrokken, dan sta je ervan versteld hoe mensen in korte tijd kunnen openbloeien, hun angsten kunnen afleggen. We kunnen in deze stad niet anders meer dan vertrekken vanuit de diversiteit – willen of niet. Hoe men van buitenaf ook naar Brussel kijkt: we zijn de meest diverse stad ter wereld. Alleen in Dubai zijn er nog meer nationaliteiten aanwezig, maar de meesten werken er als slavenarbeiders in de bouw, dus dat telt niet: Brussel is officieel de meest diverse stad. Dat is een voorrecht, een enorme opportuniteit. Wij zijn het laboratorium van de toekomst.»

HUMO Je verklaart je in het boek tegenstander van de romantische liefde.

Lleshi «Natuurlijk is liefde iets dat ons overkomt, maar na de eerste chemie en de vlinders in de buik is liefde toch eerst en vooral een keuze voor de ander. Je moet werken om je verschillen te respecteren, je conflicten uit te praten. Ware liefde is een keuze die we maken en vraagt actie, verantwoordelijkheid en engagement. Er zit veel meer romantiek in een wandeling met mijn geliefde door het park, allebei heel stil of net hevig pratend, dan in het aankopen van een jacuzzi om terug ‘de vonk’ in onze relatie te brengen.»

HUMO Dan begrijpen we elkaar verkeerd. Ik vind zo’n wandeling net een teken van romantische liefde, ik ben ontroerd als ik op restaurant een oud koppel dat al heel lang samen is passioneel met elkaar zie napraten over de film die ze net hebben gezien.

Lleshi «Ik ook. Dat ís romantiek. Ik heb het over het valse beeld van romantische liefde dat ons door de commercie wordt opgedrongen. Liefde die uiteindelijk niet veel meer is dan de bevrediging van een behoefte. Ik heb nu wel deze partner, maar dat belet niet dat ik uit kan kijken naar iets beters dat mogelijk mijn pad zal kruisen. Liefde als ruilmiddel, als koopwaar. Net een zakje chips in de supermarkt. Je houdt het niet voor mogelijk wat voor een industrie aan datingsites er hier bestaat. Voor de elite, voor halaldating, voor ieder wat wils. Weglopend bij het minste probleem, op zoek naar de volgende instantbevrediging. We hebben steeds minder tolerantie voor de periodes dat het even minder gaat, waarin zogezegd ‘de romantiek’ eruit is. Je hoeft natuurlijk niet gevangen te blijven zitten in een slechte relatie, maar nu gaat het toch wel heel snel. Dat ideaal van perfectie – zeker fysiek– wordt zonder problemen geleverd door de fitness- en wellnessindustrie, door de juiste kleren en make-up. Het niet mogen of willen accepteren van een dipje, van een onvolkomenheid: het wordt via datingshows op tv, boeken en films permanent in de hoofden van de jongeren gepropt. En niet alleen in die van hen. Enfin, als je het beeld van wie een ideale partner zou kunnen zijn, moet halen uit ‘Temptation Island’ en ‘Vijftig tinten grijs’, dan ben je toch niet goed bezig?»

HUMO Nemen jongeren dat dan echt serieus?

Lleshi «Je zou verbaasd zijn. En niet alleen jongeren. Toen ik nog aan de VUB studeerde, liep de eerste versie van ‘Temptation Island’. Wel, zowel vrouwelijke als mannelijke studenten waren bloedserieus aan het keuren: die zagen ze wél en die zagen ze níét zitten.

»Ze weten ook wel dat Leonardo DiCaprio in het echte leven behoorlijk wat relaties heeft gehad, maar ze geloven echt de rol die hij speelt van de ultieme en eeuwig blijvende lover. De fictie van de film is bepalender voor hun beeld van relaties dan wat ze over hem in de roddelbladen lezen. Alle vrouwen hebben de vernietigende recensies over ‘Fifty Shades of Grey’ gelezen, en toch zijn ze met miljoenen gaan kijken. Dat plat, commercieel beeld van liefde als iets wat je overkomt, in de schoot geworpen wordt, is zo dominant geworden, dat het wel tot mislukkingen moet leiden. Want men wil geen inspanningen meer leveren voor de ware liefde: dan is ze zogezegd niet spontaan, vanzelfsprekend en natuurlijk meer. En nadat men op die kapitalistische liefdesmarkt – want ze werkt volgens dezelfde principes – een paar keer mislukt is, vindt men zichzelf terug als een single van in de 40 of 50 – eenzaam, verbitterd en met een strip pillen tegen angstaanvallen. Angst vooral om alleen oud te moeten worden.»

Liefdesdag

HUMO Het voordeel van liefde in kapitalistische tijden is wel dat we vrij onze partner mogen kiezen. Volgens Luc Ferry, een Frans filosoof, heeft dat ervoor gezorgd dat mensen niet meer zo vaak hun leven voor iets anders dan de liefde willen opgeven. Minder oorlogen, minder geweld.

Lleshi «Gelukkig maar, het paternalisme is voor een deel weg, de bemoeienis van kerk en godsdienst ook. Maar toch. Eva Illouz, een Israëlische sociologe, heeft in ‘Why Love Hurts’ een onderzoek beschreven over dertigers en veertigers die het vandaag bijna onmogelijk vinden nog een relatie aan te gaan: net omdat hun overromantische ideaalbeeld van wat liefde zou moeten zijn, hun aangeleerd door onze cultuur en onze beeldindustrie, eenvoudigweg niet te realiseren valt, en ze dus na een aantal keren de moed opgeven. Er zijn singles uit eigen keuze, maar er zijn er ook veel die er niet meer in slagen een relatie aan te gaan, omdat er een proces van vervreemding met de ander is geweest – echt het onvermogen nog te delen, te aanvaarden dat er een tweede tandenborstel in je bekertje staat. Een soort inkeer in jezelf, na veel korte en mislukte relaties, dat zie je vaak, dat dertigers en veertigers dan een relatie eerder als bedreigend dan als verrijkend ervaren.»

undefined

'Als niemand de cynici nog ongelijk geeft, zal een generatie opgroeien die de liefde nooit gekend heeft'

HUMO Het verbaasde me dat je schreef dat op Brusselse scholen haast niet over liefde gesproken wordt.

Lleshi «Nochtans is dat zo. Wel heb je af en toe seksuele opvoeding, maar dat gaat dan meer over de biologie dan over de emoties, meer over hoe je veilig moet vrijen dan waarom je met iemand zou willen vrijen. Terwijl jongeren net daar zeer onzeker over zijn, en echt meer kennis willen.»

HUMO Ook één op de drie leerkrachten heeft statistisch een scheiding achter de rug, zoekt ook wanhopig en vruchteloos naar een soulmate voor het leven.

Lleshi «Toch moet je proberen. Ik denk dat leerlingen daarvoor meer interesse zullen hebben dan voor het soort onderwijs dat alleen aan pure kennisoverdracht doet: die kennis papegaaien ze op een examen en vervolgens vergeten ze die voor altijd. Terwijl je hun net op die leeftijd dingen voor het leven zou moeten meegeven. Hoe laat je ze nadenken over de wortels van liefde: leren luisteren naar elkaar, in plaats van alleen een luisterend oor voor je eigen standpunt te zoeken. Respect opbrengen, het verschil met je partner of met anderen koesteren, in plaats van meteen uit elkaar te gaan ‘omdat de verschillen te groot waren.’ Eigenlijk zou je minstens één schooldag per jaar tot liefdesdag moeten maken. Of een liefdesschool in het leven roepen. Voor je partner, je ouders, je buurt, je omgeving. Hoe doe je dat? Hoe doe je dat samen? Hoe kweek je zelfliefde, zelfwaarde – die iets anders is dan egoïsme of narcisme. Die iets anders is dan de zoveelste selfie die op Facebook moet aantonen hoe gelukkig en geslaagd je wel niet bent. Hoe leren we ons weer te tonen zoals we zijn: soms dus ook zwak en kwetsbaar. Wanneer durven we weer te zeggen dat het leven echt delen met iemand zo ongelooflijk mooi kan zijn? Hoe leggen we dat cynisme over de liefde naast ons neer?»

HUMO Op het gevaar af cynisch te klinken: vrees je met dit liefdesboek niet je street credibility als geharde politieke activist kwijt te raken?

Lleshi «Misschien. Maar als niemand de cynici nog ongelijk geeft, zullen we, vrees ik, een generatie zien opgroeien die de liefde nooit gekend zal hebben.»