Lieven Annemans: ‘Naast een vaccin zijn er nog andere oplossingen. Ik zou groepsimmuniteit niet uitsluiten’

Hij is gezondheidseconoom, maar was jarenlang vooral bekend als de geluksprofessor door zijn onderzoek naar het geluksniveau van de Belg. Tot de coronacrisis uitbrak. Nu kent u hem in de eerste plaats als de dissonant in het koor der experten: hij heeft het gehad met ‘buitensporige veiligheidsmaatregelen’ en ‘paniekzaaierij’. Is Lieven Annemans (56) een levensgevaarlijke stoorzender of het vleesgeworden gezond verstand? ‘Ik ben overal en altijd integer: ik laat me alleen leiden door het algemeen belang.’

Het is donderdag, vroeg in de ochtend. In de Wetstraat zijn net de laatste ministerportefeuilles voor de regering-De Croo I uitgedeeld, in de rand van Brussel slaapt iedereen nog. Iedereen, behalve Lieven Annemans. Hij heeft over enkele uren al een videochat met de collega’s van Celeval, het adviesorgaan van de Nationale Veiligheidsraad. Een lang gesprek met Humo kon alleen als we samen, gestut door koffie en koeken, het laatste restje van de nacht zouden doorhalen.

HUMO Groot nieuws, meneer Annemans: uw oude baas heeft een dikke minister­portefeuille beet.

LIEVEN ANNEMANS «Sorry, over wie hebt u het?»

HUMO Frank Vandenbroucke.

ANNEMANS (verbaasd) «Ik weet alleen dat we een ­nieuwe regering hebben, niet wie welke post krijgt. Welke portefeuille zou Frank krijgen?»

HUMO Volksgezondheid en Sociale Zaken.

ANNEMANS «Super (schiet vol).»

HUMO Dat raakt u diep, blijkbaar.

ANNEMANS «Ik heb erg goede herinneringen aan onze samenwerking. (Zoekt naar zijn woorden) U weet: ik ben erg begaan met het recht op gezondheid. ­Iedere mens heeft recht op goede zorg, aldus artikel 25 van de ­Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Frank koestert dat principe ook. Geen kwaad woord over zijn voorganger Maggie De Block (Open VLD), maar in de vorige regeerperioden is duidelijk geworden dat de ongelijkheid in de zorg groot blijft. Vandaar mijn emotie: met zo’n man aan het roer is er hoop voor de gezondheidszorg in dit land.»

HUMO U hebt twee jaar op zijn kabinet gewerkt toen hij minister van Sociale Zaken was.

ANNEMANS «Aan het begin van deze eeuw had ik, als farma-­econoom, een brief geschreven met een overzicht van de misstanden in de farmasector. Dat vond hij wel interessant, dus mocht ik op gesprek komen. Na dat gesprek, dat niet meer dan één uur duurde, vroeg hij: ‘Wil je deeltijds voor me komen werken?’ Zonder één vraag over mijn kleur.»

HUMO Welke kleur hebt u?

ANNEMANS «Geen. Ik ben sociaal voelend en ecologisch, maar tegelijk ook een groot voorstander van het vrije initiatief.»

HUMO Een links-liberaal dus. In Nederland zou u op D66 stemmen.

ANNEMANS «In België hebben we geen D66 (lacht).»

HUMO Vandenbroucke staat erom bekend ontzettend veeleisend te zijn voor zijn medewerkers.

ANNEMANS «Hij gaf je veel autonomie. Ik herinner me dat ik heb meegeschreven aan een Koninklijk Besluit over de terugbetaling van medicijnen. Achteraf las Frank de teksten na en corrigeerde hij hier en daar iets. Hij zei nooit: ‘Begin maar opnieuw.’

»Na twee jaar heb ik zelf mijn vertrek aangekondigd: ‘De opdracht is volbracht.’ Ik ging bij UGent aan de slag, ik had nog een eigen studiebureau. Maar achteraf had ik spijt: ik ben te snel weggegaan.

»Frank is later uit de politiek gestapt. Dat zie je wel vaker: verstandige mensen hebben het niet makkelijk in de Wetstraat. ­Steven ­Vanackere, de voormalige Vlaamse minister van Volksgezondheid, deed het ook uitstekend. Toch lag hij niet goed bij de collega’s. Als je te bekwaam bent, wek je na-­ijver op, vermoed ik. Pas op, er zijn ook bekwame mensen die in de politiek overleven. Hopelijk slaagt Frank daar nu in.

»(Tegen Humo) U bent toch zeker dat hij terugkeert naar de politiek?»

HUMO Zegt u nu dat u echt niet wist dat hij weer politieke plannen maakte?

ANNEMANS «Enkele weken geleden was er informeel overleg over de hervorming van de gezondheidszorg, in het kader van een staatshervorming zoals Frank die in gedachten heeft: niet-­ideologisch, gericht op effi­ciëntie. Het voorstel komt erop neer dat je de bevoegdheid onder vier ministers van Volksgezondheid zou verdelen in plaats van negen, zoals nu het geval is. Ik was uitgenodigd voor dat overleg, maar ik kon er helaas niet bij zijn.»

HUMO En dus hebt u niets horen waaien?

ANNEMANS «Ik ben altijd de laatste die hoort wat in de wandelgangen wordt verteld. Ik houd de vinger wel aan de pols, ik hanteer de mixed ­method in mijn onderzoek: ik verzamel cijfers en ik praat met mensen. Maar dat is nog wat anders dan me met geruchten en intriges inlaten.»

Niet zo dwaas

HUMO Naar de coronacom­missaris is het voorlopig nog altijd gissen.

ANNEMANS «Volgens het regeerakkoord komt die er wel. Mijn eerste reactie was: ‘Goed plan.’ Zo’n commissaris zou alle adviesgroepen en commissies op elkaar kunnen afstemmen. Sinds Maggie De Block me eind augustus voor Celeval vroeg, weet ik wat voor een kluwen de overlegstructuur van de overheid is: je moet hard op het organigram studeren om het enigszins te begrijpen.»

HUMO Heeft Maggie De Block u persoonlijk gevraagd?

ANNEMANS «Ze nam ­contact op nadat een opiniestuk van mij was verschenen. Ook zij vond dat we de huidige gezondheidscrisis in een breder perspectief moeten plaatsen: het psychologische, sociale en economische aspect is ook van belang. We mogen ons niet blindstaren op het virus.

»Vorige week schreef de hoofdredacteur van het wetenschappelijke tijdschrift The Lancet, Richard ­Horton, precies hetzelfde als wat ik al wekenlang zeg: ‘Dit is niet alleen een pandemie van het virus, maar ook een pandemie van angst, depressie, ­armoede en eenzaamheid, voor een groot deel veroorzaakt door de maatregelen om het virus te bestrijden.’

»Als je zulke ­maatregelen neemt, moet je jezelf de vraag durven te stellen of de ­remedie soms niet erger is dan de kwaal. Zijn de maatregelen niet buitenproportioneel? In de zomer kregen we wekenlang te horen dat de cijfers stegen. Dat ergerde me, moet ik zeggen. Het leek wel alsof ik me in een echokamer bevond die geen ander doel had dan de angst en de paniek op te kloppen. Ik vroeg me ook af: wélke cijfers stijgen?»

HUMO Die van het aantal vastgestelde besmettingen.

ANNEMANS «Het Europees Centrum voor ziektepreventie en –bestrijding zegt: ‘Het aantal besmettingen kun je niet communiceren zonder ook het aantal geteste mensen te communiceren.’ Als je meer mensen test en het aantal bevestigde besmettingen stijgt evenredig, is de stijging van de curve niet noodzakelijk verontrustend. Dan leg je gewoon gevallen bloot die tot dan toe onbekend waren. Dat heb ik, half september, in ‘De afspraak’ proberen uit te leggen, maar daar ben ik jammer genoeg niet in geslaagd: ik was niet duidelijk genoeg. Ik praatte te veel als een wetenschapper. Ik had gewoon moeten zeggen: ‘Het aantal besmettingen is geen goede graadmeter.’»

HUMO Wat zijn wel goede graadmeters?

ANNEMANS «Het aantal ziekenhuisopnames en het percentage positieve tests. Maar ook op dat laatste valt af te dingen. Als je gericht test, zal het percentage positieve gevallen automatisch stijgen. Ook de kwaliteit van de test speelt een rol: niet elk lab hanteert dezelfde procedure. Het ene lab stelt het virus nog vast bij iemand die het enkele weken geleden onder de leden had, het andere lab niet.»

HUMO Bent u het eens met de Franse fysioloog Jean-François Toussaint, die beweert dat de huidige tests veel gevoeliger zijn dan de tests aan het begin van de crisis?

ANNEMANS (knikt)

HUMO Hoeveel gevoeliger?

ANNEMANS «Uiteindelijk kunnen heel kleine hoeveelheden virus een positief resultaat opleveren. Bij een zwangerschap is het eenvoudig: je bent zwanger of je bent het niet. Met een virus is het niet zo eenduidig: je kunt erg positief zijn of niet zo erg. Eigenlijk zouden we in de positieve gevallen een gradatie moeten aanbrengen: besmettelijk of niet-besmettelijk, gevaarlijk of ongevaarlijk. Sommige labs doen dat, andere niet. En toch, ondanks al die tekortkomingen, blijf ik erbij: het percentage positieve gevallen is een betere graadmeter voor deze pandemie dan het aantal vastgestelde besmettingen. Met dat aantal vast­gestelde besmettingen, dat ons nog altijd elke dag wordt meegedeeld, misleid je mensen. Dat is niet oké. Je mag niet over stijgende cijfers communiceren zonder context.»

HUMO Dat is uw mantra in deze crisis: ‘Misleidende cijfers.’

ANNEMANS «Hoe moeilijk is het om te communiceren: ‘Dames en heren, het aantal bevestigde gevallen stijgt sneller dan het aantal tests: we moeten waakzaam zijn’? Dat lijkt me helemaal niet zo ingewikkeld. En: het is rustiger van toon. Ik hou niet van de dreiging die in de communicatie van de stijgende cijfers sluipt: ‘De cijfers ­stijgen onrustwekkend.’ Of: ‘Als we niet uitkijken, wordt het een bloedbad.’ Dat is niet gezond voor mensen. Ze worden daar bang van. En angst maakt mensen ziek.

»In plaats van ­onvolledige informatie moet je goede informatie geven. Dat is één. En twee: in plaats van drama ­creëer je sereniteit. Je roept geen sfeer van angst op, maar van waakzaamheid. Want laten we wel wezen: er is wel degelijk een opflakkering van het virus.»

HUMO Dat is niet altijd duidelijk in uw discours. In ‘De afspraak’ zaaide u twijfel over de cijfers.

ANNEMANS «Ik zag al wekenlang dat het percentage positieve gevallen stabiel bleef. En toch bleven ze maar op dezelfde spijker slaan: ‘Het aantal bevestigde gevallen stijgt.’ Dat zat me hoog. Maar ik ben geen ontkenner van het virus, hè. Zo dwaas ben ik niet.»

HUMO Het was een gedenk­waardige aflevering van ‘De afspraak’: nog tijdens de uitzending vernam u dat De Morgen een pushbericht had verstuurd waarin anonieme collega’s bij Celeval uw wetenschappelijke integriteit in twijfel trokken.

ANNEMANS «Een aantal Celeval-leden heeft de gedragscode gebroken: wat intern wordt besproken, hoort intern te blijven. En ze hebben mij ten onrechte geframed als een ontkenner van de opflakkering.»

HUMO U werd níét boos.

ANNEMANS «Ik was ­verbaasd. Ik dacht: hoe kun je, als journalist, zo verkeerd ­ingelicht zijn? Ik heb honderden wetenschappelijke studies gepubliceerd. Twee keer was ik de ­laureaat van een Francqui-leerstoel. Ik was ook jarenlang de voorzitter van de internationale vereniging van farma-­economie, en zo kan ik nog wel even doorgaan. Natuurlijk was ik geraakt, maar ik mediteer al enkele jaren, dat helpt. Ik heb geleerd mijn boosheid te erkennen zonder ze te veroordelen. En energie te vinden in andere en betere doelen: de samenleving verbeteren, bijvoorbeeld, hoe lame dat misschien ook klinkt.

»Ik ben overal en altijd integer: ik laat me alleen leiden door het belang van de samenleving. Maar makkelijk is dat niet, als mensen anoniem je reputatie bekladden. Laatst schreef een krant zelfs dat ik betwijfelde of er een tweede golf was.»

HUMO U houdt niet van die term, toch?

ANNEMANS «Dat is iets anders.»

HUMO Komaan, u blijft volhouden: ‘Er is geen tweede golf.’

ANNEMANS «Wat we in juli meemaakten, mag je geen tweede golf noemen, hoe algemeen die term toen ook in gebruik was. Nu hoor je weer hetzelfde riedeltje. Nee, je hebt het virus neergeslagen, en daarna heb je opflakkeringen gezien. Een tweede golf heb je pas met eenzelfde exponentiële curve als in maart en april.»

HUMO Is het Annemans tegen de virologen bij Celeval?

ANNEMANS «Dat suggereren de media, binnen Celeval wordt geen ruzie gemaakt.»

HUMO Na uw komst is Celeval herschikt: enkele virologen hebben hun plaats verloren.

ANNEMANS «Wellicht voelden ze zich verongelijkt, dat is menselijk. Maar de herschikking was een goede zaak om Celeval een brede maatschappelijke visie te laten vertolken.»

Slangenkuilen

HUMO U hebt eind augustus een open brief in De Tijd mee ondertekend. Daarmee stelde u zelf, als eerste, de weten­schappelijke integriteit van uw collega’s ter discussie. Citaat: ‘De crisis wordt beheerd door een handvol deskundigen die op basis van onbekende en onduidelijke criteria werden aangesteld. De experten hebben bovendien tot op heden eventuele belangen­conflicten niet aangegeven. Te veel beslissingen die de afgelopen maanden werden genomen, hebben een ongefundeerde wetenschap­pelijke basis.’ Dat is er niet naast.

ANNEMANS «Met die brief was ik het grotendeels eens, al vond ik hem te streng voor de experten. Dat heb ik ook laten weten aan enkele ondertekenaars, maar er was geen tijd meer om dingen te ­amenderen. Ik heb dan maar getekend. Ik stond achter de geest van de brief.»

HUMO Dat weten de virologen van Celeval natuurlijk niet.

ANNEMANS «Toen ik ­tekende, dacht ik dat de initiatief­nemers het over Franstalige ­virologen hadden. De brief was in de eerste plaats een initiatief van Franstalige intensievezorg­artsen.»

HUMO Waarom verwijst de brief naar belangen­conflicten?

ANNEMANS «Ik zal antwoorden met een voorbeeld: als ik bij het Federaal Kenniscentrum aan een vergadering deelneem, teken ik eerst een document waarin ik aangeef of er sprake kan zijn van een belangenconflict. Dat is een standaardprocedure. Je weet van elkaar waar je staat. In dit geval zou het geen kwaad kunnen dat bepaalde experten aangeven of ze betrokken zijn bij de aanmaak van een coronavaccin of -test. Nu is dat niet helder. Ook bij Celeval hebben we geen document ondertekend over mogelijke belangenvermenging. Ik betreur dat.»

HUMO Die open brief stelt ook de lockdown ter discussie.

ANNEMANS «Nee, we moeten uit de lockdown leren: als de nadelige gevolgen ervan groter zijn dan het effect op het virus, mogen we het niet meer opnieuw doen. Als ik het in maart voor het zeggen zou hebben gehad, had ik ook voor een lockdown gekozen. Ik had wel sneller bepaalde diensten weer geopend: sociale instellingen, scholen, de gezondheidszorg. Mensen dachten tijdens de lockdown dat ziekenhuizen slangenkuilen waren. Ze waagden zich daar niet, tenzij het echt niet anders kon.»

HUMO De lockdown zal leiden tot een oversterfte aan kanker, schrijft u.

ANNEMANS «Nieuwe kankers zijn te laat ontdekt omdat er in de ziekenhuizen te weinig ruimte was voor de ­normale opvolging van patiënten. Bestaande kankers zijn ook gaan woekeren. U weet ook: als een kanker zich buiten het toezicht van een arts ontwikkelt, is dat niet gunstig voor de overlevingskansen van een patiënt. Ik voorspel een oversterfte aan kanker, hartkwalen en hersenbloedingen.»

HUMO Hebt u cijfers die daarop wijzen?

ANNEMANS «Het kankerregister heeft vastgesteld dat er tijdens de lockdown 40 procent minder diagnoses zijn gesteld. Sciensano heeft het over een verdubbeling van angst en depressie, het Vlaams Patiën­tenplatform over een daling met 80 procent van contacten met niet-covidpatiënten. En het Planbureau heeft berekend dat tweehonderdduizend mensen ‘in ­materiële ontbering’ ­zullen terechtkomen – boven op de tweehonderdduizend die er al zijn. En dan hebben we nog geen cijfers over eenzaamheid. Armoede en eenzaamheid zijn killers. Vandaag is er geen lockdown meer, maar de maatregelen van de overheid maken sommige mensen nog altijd angstig en depressief. Ze blijven bang voor een bezoek aan het ziekenhuis. De initiatiefnemers van die open brief waren niet toevallig intensieve­zorgartsen: ze zien verwikkelingen die het gevolg zijn van uitgesteld ziekenhuisbezoek.»

HUMO Opmerkelijk: voor u is een vaccin niet dé oplossing voor deze crisis.

ANNEMANS (knikt) «Er zijn ook andere oplossingen.»

HUMO Welke?

ANNEMANS «Ik zou groepsimmuniteit niet uitsluiten.»

HUMO Hoeveel procent van de Belgen is intussen immuun?

ANNEMANS «Heel wat mensen hebben een gezonde immuni­teit: zij geven het virus sowieso geen kans. Wat we momenteel niet weten, is hoeveel mensen nog wél vatbaar voor besmetting zijn. Daarom benadruk ik bij elke gelegenheid dat we de meest kwetsbaren goed moeten blijven beschermen. Zo krijg je vanzelf meer evenwichtige maatregelen.

»Wat we nu meemaken, zijn verschillende kleine haarden van het virus. Die moet je bestrijden met micromanagement. Door een café tijdelijk te sluiten, bijvoorbeeld. Maar wegens die haarden alle cafés in een provincie sluiten of een uitgaansverbod uitvaardigen, dat noem ik buitenproportioneel. Je moet het virus backstage houden. De enige algemene maatregel waarin ik echt geloof, is: afstand houden. En als dat niet kan: een masker dragen. En dan heb je nog de regels voor de handhygiëne.»

HUMO Gelooft u wel in een vaccin?

ANNEMANS «Uiteraard, maar ik zal een vaccin ook beoordelen op zijn brede maatschappelijke voordelen en niet uitsluitend op zijn besparing voor de gezondheidszorg. Welke impact heeft een vaccin op de productiviteit van een samenleving? Dat lijkt me een cruciale vraag. En: hoe doeltreffend is het? Hoeveel nevenwerkingen zijn eraan verbonden? En: is de behandeling van covid-19, waar we steeds beter in worden, binnenkort geen beter alternatief dan een vaccin? Ik ben geen zwart-witdenker: ik pleit voor nuance.»

HUMO Nog even over die Franstalige open brief.

ANNEMANS «Moet dat echt?»

HUMO Ironisch genoeg vindt de grootste verspreiding van het virus momenteel plaats in Brussel en Wallonië, de plekken waar men zich het hardst verzette tegen ‘buitenpropor­tionele maatregelen’.

ANNEMANS «Vergeet niet dat de tweede opflakkering, waar u op doelt, er is gekomen ondánks de huidige maatregelen. Het gevolg van die maatregelen was dat mensen nog banger werden. En anderen zeiden: ‘Hier klopt niets meer van.’ En ze lapten alle regels aan hun laars.»

HUMO Gebeurt dat in Brussel en Wallonië?

ANNEMANS «In Brussel nemen jongeren hun masker af om elkaar te kussen, daarna zetten ze het weer op. En ’s anderendaags gaan ze op bezoek bij hun oma.»

HUMO U woont vlak bij Brussel.

ANNEMANS «Ik heb drie kinderen die er wonen: ik ken Brussel goed. Maar dat gedrag moet je aanpakken met ­gerichte informatie. In Vlaanderen kussen mensen elkaar niet spontaan op straat, in Brussel en Wallonië wel.»

HUMO Het probleem heeft met kussen te maken?

ANNEMANS «Laten we niet overdrijven: de haarden van opflakkering zijn meestal het gevolg van het gedrag van mensen die niet meer in de maatregelen geloven. ‘Foert!’ zeggen ze.»

HUMO Stimuleren opinie­bijdragen en open brieven zoals de uwe zulke foert-reacties niet? Opiniemaker Andreas Tirez, die overigens begrip opbrengt voor uw nuancering, noemt u ‘een levensgevaarlijke stoorzender’.

ANNEMANS «Andreas laat zich leiden door wat hij in de media leest. Daar word ik soms ­neergezet als ‘een coronascepticus’. Uit psychologisch onderzoek blijkt dat de motivatie van de bevolking voor de veiligheidsmaatregelen zich in augustus op een dieptepunt bevond. Nu neemt ze weer toe. Ik neem aan dat mensen er ook moed uit putten dat wetenschappers zoals ik op het bredere plaatje wijzen.»

HUMO U was tot voor kort voorzitter van het Maatschap­pelijk Relancecomité, dat de Vlaamse regering adviseerde over haar exitstrategie.

ANNEMANS (snel) «Dat is heel goed verlopen.»

HUMO Inderdaad: u hebt veel applaus van politici gekregen. Zien de virologen bij Celeval u als het verlengstuk van de politiek?

ANNEMANS «Zo heb ik het niet ervaren. Ze hebben ­eindelijk ingezien dat er een bredere visie nodig is, dacht ik. Ik had nooit vermoed dat het zo ver zou gaan.»

HUMO Hoe slagkrachtig is Celeval? Normaal had het adviesorgaan een corona­barometer klaar moeten hebben voor de jongste Veiligheids­raad. Dat is niet gelukt.

ANNEMANS «De bevolking heeft nood aan zo’n barometer: een kleur die aangeeft welke maatregelen op welk moment van kracht zijn. Helder en eenvoudig. Alleen, de cijfers die bepalen op welke kleur de barometer staat, zijn voor discussie vatbaar. Eigenlijk moet je twintig cijfers wikken en wegen. ‘Risico­karakterisatie’ noemen epidemiologen dat. Voor wetenschappers zal een barometer altijd te eenvoudig zijn.»

HUMO Komt de barometer er?

ANNEMANS «Als dit interview nog lang duurt niet (lacht).»

HUMO Als premier Wilmès over een barometer had beschikt, had ze niet de zoveelste tenenkrullende persconfe­rentie van de Veiligheidsraad moeten geven.

ANNEMANS «Dan had ze een prachtig discours gehouden, dat helder was en perspectief bood. En ze had tegelijk enkele disproportionele maatregelen afgeschaft, zoals mondmaskers dragen in de openlucht. Dat zou geweldig geweest zijn. (Houdt duim en wijsvinger heel dicht bij elkaar) Daar zaten we dus zó ver vandaan.»

HUMO Waarom kon dat laatste gaatje niet dicht?

ANNEMANS «Dat mag ik helaas niet zeggen. Maar in de gegeven omstandigheden heeft Sophie Wilmès het uitstekend gedaan.»

De goal van De Bruyne

HUMO U bent voor het grote publiek ‘de geluksprofessor’. Wordt u gelukkig van wat u nu doet?

ANNEMANS «’t Is soms zwaar.»

HUMO Dat merkte ik aan het begin van het gesprek.

ANNEMANS «Dat was iets anders. Als België op het WK voetbal van Brazilië wint, begin ik ook te bleiten. Er is niets mooiers dan het doelpunt van Kevin De Bruyne. Pure ontroering. Het nieuws van Frank Vandenbroucke stemde me ook oprecht gelukkig.

»Sinds ik onderzoek naar geluk voer, een jaar of vijf, heb ik zelf veel bijgeleerd. Belangrijk is: het trainen van je neocortex, het nieuwere deel van je hersenschors. Die stelt je in staat om aan zelfreflectie te doen. Sommige mensen leven als een bal in een flipperkast: ze stuiteren van het ene berichtje naar het andere op hun smartphone. Zo kun je moeilijk gelukkig zijn. Je moet afstand leren nemen, relativeren, de dingen een plaats geven. Op mijn telefoon ontvang ik geen meldingen, tenzij de WhatsApp­berichten van ons gezin. Fear of missing out is niet aan mij besteed. Ik koester de joy of missing out. Ik heb geen abonnement op Netflix: ik heb geen tijd om te binge­watchen. Een mens moet al zeven à acht uur ­slapen, de rest van de tijd breng je maar beter zo zinvol mogelijk door met mediteren, wandelen of sociale relaties onderhouden.»

HUMO U bent in de jaren 80 begonnen als student lichamelijke opvoeding. Hoeveel sportman zit er nog in u?

ANNEMANS «Ik fitness drie keer per week en maak deel uit van een zootje ongeregeld dat zich een wielerclub noemt. Kun je dat de bedrijvigheid van een sportman noemen? (lacht) Destijds volgden we enkele vakken samen met de geneeskunde­studenten: fysiologie en ­neurofysiologie. Dat waren ook mijn beste ­vakken: ­grote en grootste onderscheiding heb ik daarvoor behaald. Na mijn eerste twee jaar zeiden ze: ‘Zou je niet beter geneeskunde studeren?’ Maar dat ­wilde ik niet: ik kon niet zonder de kameraadschap van onze richting. Toen ik als licentiaat lichamelijke opvoeding afstudeerde, kwam de vraag opnieuw op mijn bord. Maar ik besloot te gaan werken en daarnaast economie te studeren: ik wilde de wereld verbeteren.»

HUMO Hoeveel wereld­verbeteraar zit er nog in u?

ANNEMANS «Het is even uit mijn gedachten geweest. Hoe gaat dat? Ik ben op mijn 22ste getrouwd. Stapelverliefd. Op mijn 30ste hadden mijn vrouw en ik vier kinderen. Het enige waaraan ik dacht in die periode, was geld verdienen voor mijn gezin. De wereld verbeteren was weer een optie toen ik aan het begin van deze eeuw voorzitter van de Vlaamse Gezondheidsraad werd.

»Ik ben nu terug waar ik zoveel jaren geleden was. Sommige mensen lachen daarom: ‘De zot, hij zal het nooit leren.’ Maar elk verschil doet ertoe, hoe klein het ook is. In sommige scholen experimenteren ze intussen met meditatie bij kinderen. Hoe mooi is dat? En Frank Vandenbroucke wordt minister van Volksgezondheid. Dat zijn allemaal gunstige tekens.

»Ik ben waakzaam voor het negatieve, maar ik geloof vooral in de grote kracht van het positieve: als ik later doodga, zal de wereld een betere plek zijn dan ze nu is.»

HUMO Heeft dat staartje van u ook met optimisme te maken?

ANNEMANS «Mijn moeder vindt het verschrikkelijk (lacht). Nee, het is gewoon handig. Sinds het begin van de gezondheidscrisis ben ik niet meer naar de kapper geweest. Met een staartje is het héél makkelijk om daar weg te blijven. Op een lezing kreeg ik ooit de vraag: ‘Maakt een staartje dragen een mens gelukkiger?’ Ik heb geantwoord: ‘Als een staartje geen aanstoot geeft, is dat een goed teken. Dan leef je in een open en verdraagzame samenleving.’ Daar sta ik nog altijd achter.»