Lieven Van Gils over zijn nakende afscheid als Mister Talkshow: ‘De kritiek heeft er bij momenten stevig ingehakt’

Vanavond stelt Lieven Van Gils (55) zijn mandaat als talkshowhost van Van Gils & gasten ter beschikking. ‘Van mijn zonen heb ik opgestoken dat op tv komen niks voorstelt.’

‘Al vier jaar praat ik elke dag met mensen die in het brandpunt van de belangstelling staan. Ik hoef ze maar op te bellen en ze komen – meestal toch – aan mijn tafel zitten. Maar binnen een week heb ik geen enkele reden meer om die mensen te bellen. Ze zullen, net als de collega’s met wie ik zo graag samenwerk, van de ene dag op de andere uit mijn leven verdwijnen. Ik zal me uitgesloten voelen. En dat is best een akelig vooruitzicht.’

Ik had verwacht dat Lieven Van Gils vragen over zijn nakende afscheid als Mister Talkshow zou pareren met stoerdoenerij als ‘Jij denkt toch niet dat ik iemand ben die zich vastklampt aan een talkshowtafel?’ Dat hij zijn toevlucht zou nemen tot gesprektechnische uitwijkmanoeuvres en een verbale luchtbel bij elkaar zou keuvelen. Maar ik heb me om niets zorgen gemaakt: Van Gils houdt opendeurdag in zijn hart. En hij is er niet eerst als een maniak met de Swiffer doorheen gegaan: we bezoeken ook de minder smetteloze hoekjes van zijn ziel. ‘Wat zou die Van Gils een goeie gast zijn in Van Gils & gasten’, denk ik al na vijf minuten.

Vanaf volgend weekend mag hij zich – panamahoed op het hoofd, Duvel binnen handbereik, streepje ambient op de achtergrond – aan het betere contempleren wijden. Maar eerst moet er nog even stug doorgewerkt worden. Lieven Van Gils wil zijn latenight-hoofdstuk op Eén in schoonheid afronden. Al was het maar, zegt hij, omdat het huidige seizoen van Van Gils & gasten het beste is dat hij ooit gemaakt heeft. Hoe hij dat weet? Dankzij de Led Zeppelin-test.

‘Er zijn avonden waarop ik na een uitzending in mijn auto kruip en zin heb om mijn stuur op te vreten. Omdat één van de gasten niet goed gekozen was, omdat ik zelf niet in vorm was, noem maar op. Maar er zijn ook avonden waarop ik in mijn auto stap, Led Zeppelin opzet en uit contentement keihard meebrul tot ik thuis ben. Wel, ik heb dit seizoen al beduidend meer Led Zeppelin-momenten gehad dan tijdens andere seizoenen.’

Als Van Gils & gasten nooit beter was dan nu, waarom stopt Eén er dan mee?

Lieven Van Gils: ‘In december had ik een gesprek met Olivier (Goris, nethoofd van Eén en Canvas, red.). Hij zei dat het tijd was om Van Gils & gasten een make-over te geven. En hij vroeg of ik nog zin had om daaraan mee te werken. Ik heb toen ja gezegd. Omdat ik Van Gils & gasten welbeschouwd nog niet beu was. Maar na de kerstvakantie ben ik op mijn beslissing teruggekomen. Ik dacht: ik heb nu tien jaar voor Studio Brussel gewerkt, tien jaar sportjournalistiek gedaan en tien jaar talkshows gepresenteerd – het is een mooi moment om weer eens iets anders te gaan doen. Een paar dagen later hebben we aangekondigd dat het huidige seizoen van Van Gils & gasten het laatste zou zijn.’

Was je beslissing om ermee te stoppen mee ingegeven door het succes van Gert Late Night?

‘Nee. Dat succes is overigens relatief. Wij bereiken nog altijd meer mensen dan Gert en James. Maar eigenlijk mag je Van Gils & gasten allang niet meer vergelijken met Gert Late Night. Gert maakt een evenementieel, ‘reality meets talkshow’-programma. Wij kiezen nog altijd voor een praatprogramma pur sang. Ik zal mijn zoon nooit in een bed leggen om hem te laten verrassen door Wendy Van Wanten.’

Ten onrechte, vindt Isabelle Dams, hoofd ontwikkeling bij Vier en Vijf. ‘De klassieke talkshow met een tafel en een paar stoelen is ten dode opgeschreven’, zei ze onlangs in Humo. ‘Het moet wilder en gedurfder.’ Wat denk jij?

‘Ik betwijfel dat. Wild en gedurfd vind je overal: op alle websites, in alle tv-programma’s. Misschien is het net aangewezen om de talkshow opnieuw uit te puren. Om weer te focussen op de essentie ervan: het gesprek in plaats van de tierlantijnen. De gedachtenuitwisseling in plaats van het spektakel.’

Helemaal mee eens. Maar dan zullen talkshowhosts toch moeten stoppen met elke avond vijf praatgasten aan te slepen: aan een volle tafel wordt er doorgaans meer gekwebbeld dan gepraat. Zou Van Gils & gast – enkelvoud – niet beter gewerkt hebben dan Van Gils & gasten?

‘Misschien. Maar met verschillende mensen tegelijkertijd een gesprek voeren, kan ook fantastische televisie opleveren. Vorige week had ik Jitske Van de Veire en Dorianne Aussems te gast. Ze vertelden heel openhartig over hun outing als lesbiennes. Doordat ze zo gul waren, zorgden ze ervoor dat ook de andere gasten, Boris Van Severen en Barbara Sarafian, in hun binnenste lieten kijken. Dat was mooi om te zien.’

‘Maar ik geef toe dat mijn gasten een gesprek soms ook een andere kant opsturen dan ik zelf wil. Vorige dinsdag zat Mark Coucke bij mij aan tafel. Ik was hem net aan het grillen over het falen­de transferbeleid bij Anderlecht toen Kristien Hemmerechts vroeg: ‘Een transfer, wat is dat eigenlijk?’ (lacht) Ik dacht: ‘Kristien! Fuck, jong! Weer een minuut verloren! En ik moet Coucke nog vragen naar de lijken die in de Anderlechtse bestuurskamers uit de kasten vallen!’ Wat later vroeg medegast Veerle Baetens of Anderlecht-speler Sanneh, die achter mij in beeld kwam, Romelu Lukaku was. Wéér tijdverlies. (lacht) Maar ook: wéér hilariteit. En dat is natuurlijk ook mooi. Als je praatgasten iedereen aan het lachen brengen, moet je hen vooral laten doen. Ook al had je zelf een ander gesprek in gedachten.’

Tijd om een kat een kat en een shitload aan kritiek een shitload aan kritiek te noemen. Geen talkshow werd de laatste tijd vaker op de korrel genomen dan Van Gils & gasten. Liep in de stoet van criticasters voorop: komiek Xander Derycke, die in deze krant zowaar een opiniestuk schreef om de belabberde kwaliteit van het Van Gils-merk aan te klagen. Ik vraag Lieven Van Gils of hij over een emotioneel immuunsysteem beschikt waarmee hij de vijandelijkheden kan afweren.

‘Niet echt’, zegt hij. ‘De kritiek heeft er bij momenten stevig ingehakt. Op den duur leek het wel een nationale sport om naar Van Gils & gasten uit te halen. Heel even dacht ik: als dit blijft duren, hoeft het voor mij niet meer, dit blijf ik mezelf niet aandoen. Maar ik besefte ook wel dat ik niet flauw moest doen. Wie aan het hoofd van een talkshowtafel gaat zitten, moet er maar tegen kunnen dat hij kritiek krijgt.’

Verdedig je televisiekind nog eens voor het ter aarde wordt besteld. Ik vertolk de kritiek, jij reageert. Bedenking nummer één: Lieven Van Gils is niet kritisch genoeg. Hij is te zacht, te innemend.

‘Ten eerste: je moet blijven wie je bent. Ik ben geen pitbull, dus ga ik er ook geen spelen. En ten tweede: door op een milde manier met iemand te praten, kom je vaak meer te weten dan wanneer je het fileermes hanteert.’

Oké, maar als een van jouw gasten – om acteur Sam Louwyck niet te noemen – aan jouw tafel komt declameren dat zijn vierde veroordeling voor rijden onder invloed het resultaat is van ‘een heksenjacht’, hoor je hem toch met een welgemeend ‘besef jij wel wat je zegt?’ tot de orde te roepen?

‘Misschien had ik dat toen iets nadrukkelijker moeten doen, ja. Maar ik had ervoor gezorgd dat er iemand aan tafel zat die nog veel beter geplaatst was om Sam te corrigeren: politierechter Kathleen Stinckens. Het is haar beroep om mensen als Sam Louwyck op hun plaats te zetten. Ik ging ervan uit dat ze hem met plezier zijn vet zou geven. Maar wat gebeurt er? Stinckens behandelt Sam een stuk milder dan wij verwacht hadden. Waardoor het leek alsof we hem met zijn uitspraak lieten wegkomen. Je hebt gelijk als je zegt dat ik Sam dan maar zelf een verbale tik had moeten geven. Maar ik vind nog altijd dat het vooral Kathleen Stinckens is die de correctionele punten op de i had moeten zetten.’

‘Los daarvan: denk je nu echt dat ik na een uitzending nooit tegen mezelf zeg: fuck, wat heb ik nu uitgekraamd? Of: fuck, welke kans heb ik nu laten liggen? Tuurlijk wel. Ik doe het heus niet altijd even goed. Maar mag ik daarvoor op een minimum aan begrip rekenen? Ik maak al vier jaar een dagelijkse talkshow van drie kwartier. Waarin ik mezelf niet kan corrigeren, want er wordt in geen enkel gesprek geknipt. Dan is het toch niet onbevattelijk dat ik nu en dan een steek laat vallen? Jij interviewt ook mensen. Heb jij achteraf nooit het gevoel dat je nog meer uit een gesprek had kunnen halen?’

Elke keer, eigenlijk. En ik kan mijn gesprekspartner een dag later nog bellen om een en ander recht te zetten, jij niet. Maar wat ik minder goed begrijp: waarom ben je op Eén niet wat vaker de geweldige interviewer geweest die je op Canvas was? Ik heb nog eens gekeken naar de aflevering van Reyers laat waarin je Bart De Wever en Etienne Vermeersch interviewde. Daarin was je, met permissie, een heel andere Lieven Van Gils. Scherper, sneller, snediger. Zou het kunnen dat je je bij Eén te veel hebt aangepast aan je opdrachtgever?

‘Je moet rekening houden met het publiek dat je wilt bereiken. Als je voor Canvas werkt, mag je ervan uitgaan dat je kijkers geïnteresseerd zijn. Als je voor Eén werkt, moet je ervoor zorgen dat ze geïnteresseerd raken. En blíjven. Dat vereist een andere manier van interviewen dan destijds bij Reyers laat. Als ik in Van Gils & gasten Ilja Leonard Pfeijffer interview, moet ik hem geen vragen stellen over de structuur van zijn raamvertelling.’

Maar moet je terwille van het grote publiek in een Ketnetkramp schieten? In Van Gils & gasten zie ik je soms zo hard denken ‘ik moet zien dat iedereen mee is’, dat er weleens iets geforceerds in je gesprekken sluipt. In Reyers laat was je meer ontspannen.

‘Natuurlijk was ik in Reyers laat meer ontspannen. Van Gils & gasten is een veel moeilijker programma om te maken. Een talkshow op Eén presenteren veronderstelt een spreidstand waar zelfs Nina Derwael moeite mee zou hebben. Van Gils & gasten is noch een entertainmentshow, noch een informatief programma. Het situeert zich daartussenin. Ik wil mensen én informeren én amuseren én ontroeren. Dat is het moeilijkste wat er is.’

‘Kijk, het klopt dat Canvas als zender dichter bij mezelf staat dan Eén. En dat een programma als Reyers laat me paste als een handschoen. Maar ik heb niet het gevoel dat ik mezelf in Van Gils & gasten heb verraden. Ik heb over literatuur, theater en opera gepraat. Ik heb tegen de Eén-kijkers gezegd: ‘Ga eens kijken naar die tentoonstelling van Mark Rothko. Lees dat boek van Ilja Leonard Pfeijffer.’ Dat is allemaal minder vanzelfsprekend dan het lijkt. Mag ik jou trouwens ook eens iets vragen?’

Natuurlijk.

‘Vertel mij nu eens wat je goed vond aan Van Gils & gasten. Doe eens iets onjournalistieks: zeg mij wat volgens jou de sterktes waren van ons programma.’

Alsof journalisten hun pen voortdurend in gif dopen. Maar: fair enough. Ik vond jullie uitstekend wanneer jullie op de maatschappelijke agenda wogen. De uitspraken van dokter Johan Marchand over wiegendood hebben een belangrijk debat in gang gezet. De getuigenis van Julie Van den Steen over de moeilijkheden die ze had om een positief zelfbeeld te ontwikkelen, hebben de ogen van duizenden jonge meisjes geopend. Dat zijn verwezenlijkingen waar zelfs een programma als Terzake niet altijd prat op kan gaan.

‘Fijn. Dank je. Nu mag jij mij weer interviewen.’

Volgende week maak je nog vier afleveringen van Van Gils & gasten. Wat ga je daarna doen? Een ‘deuk in je zelfvertrouwen piekeren’, zoals Tomas De Soete deed na het einde van Café Corsari?

(lacht) ‘Ik hoop van niet. Ik denk dat ik me de eerste weken bevrijd ga voelen. Ik zal nog eens kunnen koken voor mijn vrouw en kinderen, stel je voor. Maar ik ken mezelf goed genoeg om te weten dat ik al snel wolken zal zien hangen. Er ligt voorlopig geen plan B voor me klaar. Als er niet snel iets op me afkomt, ga ik nerveus worden.’

Wat zou je zelf het liefste doen?

‘Voorlopig heb ik maar twee wensen. Ik wil bij voorkeur niet langer in het helse ritme van een dagelijks programma meedraaien. En ik zou graag de televisiestudio verlaten. Ik heb tien jaar lang studioprogramma’s gepresenteerd. Het is tijd om weer de wereld in te stappen. Maar zeg nooit nooit: misschien zie je mij volgend jaar toch weer achter een tafel zitten.’

Je werkte mee aan de documentairereeks over Frank Vandenbroucke die momenteel op Canvas loopt. Je interviews in VDB worden door vriend, vijand en alles daartussenin geprezen. Heb je geen zin om een programma te maken als Karakters, waarin Ben Crabbé elke aflevering een sporticoon interviewde?

‘Misschien wel, ja. Al ben ik allround genoeg om me ook buiten het terrein van de sport te begeven. We zien wel. Ik ga mezelf de tijd proberen te gunnen om me toch even over mijn toekomst te bezinnen. En om ook zelf een aantal programmavoorstellen te formuleren. Wie wacht tot hij gevraagd wordt, kan lang met zijn duimen zitten draaien.’

Perceptie en realiteit: het zijn twee verschillende planeten. Lieven Van Gils lijkt meegaand, maar is in werkelijkheid passief-dominant (dixit zijn vrouw Inge). Hij lijkt lichthartig, maar heeft meer boeken gelezen dan al zijn collega’s samen (dixit Mark Coenen). Hij lijkt op een vijftiger, maar tussen zijn rimpels twinkelen eeuwige jongenstrekjes (dixit ikzelf). En hij lijkt bedaard, maar binnenin kolkt de onrust. Of vergis ik me?

‘Toch niet. Ik ben vaak nerveus. Opgejaagd. Ik ben heel gretig, wil mijn tijd zo nuttig mogelijk besteden. De dag kan voor mij niet vroeg genoeg beginnen en niet laat genoeg eindigen. Wellicht leef ik sneller dan cardiologen verantwoord vinden. Maar ik zie eerlijk gezegd geen andere optie.’

Vind je het leven met het verstrijken van de jaren makkelijker of moeilijker worden?

‘Op mijn 50ste verjaardag heb ik een tik gekregen. Ik besefte toen voor het eerst dat ik al langer geleefd heb dan ik nog te leven heb. Dat de toekomst niet langer a wide open road is. De tijd krimpt en dat is geen aangenaam gevoel. Maar gelukkig situeren de neveneffecten van mijn leeftijd zich vooral in mijn hoofd. Lichamelijk gaat alles nog prima. Ik heb een sterke motor. Je zal lang moeten zoeken om bij de VRT een doktersbriefje met mijn naam op te vinden.’

Heb je de voorbije 55 jaar iets wezenlijks geleerd? Over wat denk je vandaag anders dan twintig jaar geleden?

‘Ik heb geleerd om mijn pollekes te kussen. Dat kon ik vroeger niet. Ik ben een tijdlang ontzettend jaloers geweest. Op wat anderen hadden en ik niet. Op wat anderen konden en ik niet. Vandaag gun ik een ander zijn geluk. En ben ik blij met wat ik zelf heb. Wanneer ik donderdagavond thuiskom na een hele week programma’s maken, trekken Inge en ik altijd een Duveltje open. We kijken elkaar dan recht in de ogen en zeggen: ‘We hebben het goed, hè?’ ‘Ja, schat. We hebben het goed.’ Dat luidop zeggen – bijna als een ritueel – is belangrijk. Je moet je zegeningen durven te benoemen. Dat helpt om gelukkig te zijn.’

Jij hebt natuurlijk makkelijk praten. Je bent een zelfverklaard zondagskind.

‘Het moet inderdaad nog blijken of ik ook in tijden van tegenslag trouw zal kunnen blijven aan mijn ‘count your blessings’-filosofie. Ik ben 55 en heb tot nog toe nauwelijks miserie gekend. Mijn ouders leven nog, ik heb geen scheiding moeten verwerken, mijn kinderen stellen het in alle opzichten goed... Ik besef dat dat uitzonderlijk is.’

Je zoons zijn 15 en 19. Wat heb je van hén al opgestoken?

‘Dat op tv komen niets voorstelt. Noah en Simon kijken nooit naar Van Gils & gasten. Het zal hen worst wezen dat ik een talkshow presenteer. Ze herinneren me aan de relativiteit der dingen. En dat is goed.’

Hoe noemen ze je programma? Oude Zak & gasten?

‘Nee, maar dat neemt niet weg dat ik in hun ogen wel degelijk een oude zak ben. (lacht) Simon, mijn oudste zoon, is fysiek al een stuk sterker dan ik. Als ik met hem vecht – spelenderwijs dan – voel ik dat ik hem niet meer aankan. Ik had verwacht dat die vaststelling mij een mentaal knakje zou geven. Maar het tegendeel was waar: het gevoel dat hij mij, als hij dat zou willen, tegen de vlakte zou kunnen werken, maakte me trots. ‘Wow. You’re a man now’, dacht ik. Ik was ontroerd. Maar op het tennisveld win ik toch nog altijd van hem.’ (lacht)

Op Joe haalde je vorige zomer geëmotioneerd herinneringen op aan het Nick Cave-concert dat je ooit samen met Simon zag. Ik hoorde je praten en dacht: ‘Lieven Van Gils is een weekdier’. En voor alle duidelijkheid: dat is geen scheldwoord.

‘Natuurlijk ben ik een weekdier. En zeker als het over mijn kinderen gaat. Ik kan enorm geraakt worden door boeken of films die over de relatie tussen een vader en zijn zoon gaan. Dan kunnen de tranen zomaar – plets – op de bladzijde of de sofa vallen.’

Mag ik je bij dezen suggereren om op Netflix naar The Pursuit of Happyness met Will Smith te kijken? De vaderlijke tranen zullen nauwelijks te stelpen zijn.

(lacht) ‘Ik zal er samen met Noah eens naar kijken. Hij is 15 en bijna net zo groot als ik, maar als we samen een Netflixke doen, vleit hij zich nog altijd tegen mij aan. Zalig is dat. Al vraag ik me op zo’n moment ook af: hoe lang nog? Zal Noah op een dag niet aan de andere kant van de zetel blijven liggen? Als het zover is, zal ik in stilte lijden en denken: ‘Bon, al knuffelend naar een film kijken, behoort dus ook al tot het verleden’. (lacht) Stilstaan bij wat voorbijgaat: het hoort blijkbaar bij mijn leeftijd. Ik maak mij nu al zorgen over de dag waarop Simon en Noah het huis uit zullen zijn.’

Gelukkig heb je naar verluidt veel vrienden om op terug te vallen.

‘Ik heb nog altijd vrienden die ik al kende toen ik amper vijf was. In Hoogstraten, waar ik ben opgegroeid, maak ik al vijftig jaar deel uit van allerlei vriendenkliekjes. Met sommige vrienden ga ik nog steeds skiën, met anderen ga ik op weekend in de Ardennen en met nog anderen breng ik elk jaar oudejaarsavond door. Het klinkt als een Bond Zonder Naam-wijsheid, maar in vriendschap moet je investeren. Ik bel mijn vrienden regelmatig op. En ik probeer ze zo vaak mogelijk te zien. Als het aan mij lag, zou ik thuis elke avond vrienden ontvangen.’

Van Gils & gasten, editie Keerbergen.

‘Zoiets, ja. (lacht) Er wordt vaak gezegd dat je je beste vrienden niet vaak hoeft te zien om met hen bevriend te kunnen blijven. Maar daar ben ik het niet mee eens. Vrienden moet je zien, horen en voelen. Anders zal er na verloop van tijd toch iets verloren gaan.”

In de blessuretijd van ons gesprek komt hij nog even terug op het naderende einde van zijn talkshowdecennium. Hij vertelt dat het pas de laatste dagen tot hem doordringt dat hij straks geen programma meer heeft. “Ik heb lange tijd ontkenningsgedrag vertoond. Ik schoof mijn afscheid voor me uit. Maar nu ik voor de laatste week van Van Gils & gasten sta, kan ik er natuurlijk niet langer omheen. Ik weet nu al dat ik donderdag overmand zal worden door emoties. Maar als ik melig word, is dat maar zo. Dat is toch één voordeel van 55 zijn: je trekt je daar allemaal geen zak meer van aan.’

Om het met een quote uit Boyhood – nog zo’n mooie vader-en-zoonfilm – te zeggen: You grow up the day you have you first real laugh. At yourself.

© De Morgen