Literaire thrillerprijs 'De Diamanten Kogel': sponsor in de cel
De Diamanten Kogel 2014, de Vlaamse literaire prijs voor de beste Nederlandstalige misdaadroman, raakt niet uitgereikt. De sponsor, de Antwerpse diamantair en wapenhandelaar Serge Muller, zit namelijk in de cel – of hoe de criminele werkelijkheid de criminele fictie inhaalt.
De Diamanten Kogel moet volgens de organisatoren niet onderdoen voor zijn prestigieuze Nederlandse tegenhanger, de Gouden Strop. Onder de laureaten van de voorbije twaalf edities bevinden zich misdaadauteurs als Bob Mendes, Jef Geeraerts en Simon de Waal.
Die gingen elk naar huis met de Zilveren Boksbeugel, een trofee met vier diamanten die ontworpen werd door kunstenaar Wim Delvoye. Maar vorig jaar in december werd de prijs níét uitgereikt. Juryvoorzitter Henri-Floris Jespers zweeg als het graf. De website van de prijs, diamantenkogel.be, werd stilgelegd, zogezegd wegens onderhoudswerkzaamheden, en op de Facebookpagina schreef Jespers een korte, cryptische boodschap waarin hij aankondigde dat ‘in de structuur en samenstelling van de vzw De Diamanten Kogel ingrijpende veranderingen worden overwogen’.
Sindsdien is de literaire wereld verstoken gebleven van enig verder nieuws. Misdaadschrijver Wim Menheer (foto links), die werd genomineerd voor zijn boek ‘In het oog van de lens’, begrijpt er niets van.
Wim Menheer «Natuurlijk wil ik doodgraag weten wie gewonnen heeft, maar ik heb geen flauw idee wat er aan de hand is. De juryvoorzitter, meneer Jespers, laat niets van zich horen. Die prijs is zelf een thriller aan het worden, hè (lacht).»
undefined
'Onze thrillerprijs betaald met misdaadgeld? Dat zou wel zéér ironisch zijn' Marc Delannoye, advocaat
Ook de juryleden, onder wie Geert Swaenepoel van het Kunsttijdschrift Vlaanderen en actrice Magali Uytterhaegen, tasten in het duister.
Magali Uytterhaegen «Daar houden wij ons niet mee bezig, meneer. Wij zijn juryleden. Wij lezen boeken en dat hebben wij ook het afgelopen jaar gedaan. Ik weet wie de winnaar is, maar ik mag het u niet zeggen.»
Het Nederlandse jurylid Jos van Cann, woordvoerder van het Academisch Ziekenhuis van Maastricht en specialist in misdaadliteratuur, wil iets meer kwijt.
Jos van Cann «Alles ligt stil omdat er problemen zijn.»
HUMO Wat voor problemen?
Van Cann «Kleine en grote problemen. Maar vanuit Nederland hebben wij daar niet meteen zicht op. Wat die problemen zijn, moet u aan de juryvoorzitter vragen.»
HUMO Hallo, meneer de voorzitter?
Henri-Floris Jespers «Já, er zijn problemen. Er is geen geld. In december kwam Serge Muller, een Antwerpse diamantair en onze vaste sponsor, mij vertellen dat hij de prijs niet langer wilde financieren en dat hij ontslag nam uit de raad van bestuur van vzw De Diamanten Kogel. Hij zou België verlaten en in Israël – Jeruzalem of Tel Aviv – gaan wonen, zei hij.»
undefined
HUMO Waarom is hij vertrokken?
Jespers «Dat heeft hij niet gezegd.»
HUMO Naar verluidt is hij gearresteerd.
Jespers «Ja, hij zit in de gevangenis in Montenegro, lees ik in de Gazet Van Antwerpen. Maar is dat wel allemaal waar?»
HUMO Justitie in Montenegro heeft ons bevestigd dat het wel degelijk om Serge Muller gaat. Uw sponsor is eerder al een paar keer in opspraak gekomen.
Jespers «Jaja, ik weet het. Ik lees ook de Humo, hè. Maar wat kan het mij nu schelen of de prijs gesponsord wordt door Muller of door een bankinstelling?»
HUMO Hoeveel betaalde Muller jaarlijks aan de organisatoren van De Diamanten Kogel?
Jespers «Dat weet ik niet. Dat moet u vragen aan Marc Delannoye (advocaat, red.). Die houdt zich bezig met de financiën.»
Marc Delannoye «Aan De Diamanten Kogel zit geen geldprijs vast. Muller betaalde elk jaar het gieten van de Zilveren Boksbeugel, en de kosten van de organisatie van de uitreiking, alles samen 5.000 euro per jaar, geloof ik. Gelukkig werken we voor de organisatie ook samen met de stad Antwerpen.»
undefined
undefined
undefined
HUMO Stel u voor dat hij De Diamanten Kogel financierde met misdaadgeld. Dat zou wel ironisch zijn, nee?
Delannoye «Zéér ironisch. Maar Muller sponsorde die prijs niet als privépersoon. Het geld kwam van zijn firma Rex Mining. Ik weet het niet zeker, maar ik ga ervan uit dat het geld op een officiële manier aan ons is betaald, met facturen en al.»
HUMO En nu?
Delannoye «We zijn op zoek naar nieuwe sponsors. We willen het liefst één of twee vaste financiers met wie we een deal voor drie of vijf jaar kunnen sluiten, maar dat is niet zo eenvoudig. Financiers willen weten wat hun return is.
»We zouden de prijs misschien een jaartje kunnen overslaan, maar is dat wel verstandig? Of we zouden het wat bescheidener kunnen aanpakken, zonder de Zilveren Boksbeugel, maar gewoon met een bos bloemen en een fles champagne. De Diamanten Kogel betekende wel iets in de literaire wereld. Er was veel belangstelling voor, ook vanuit Nederland.»
Braziliaanse coke, Belgische xtc
Het ministerie van Binnenlandse Zaken van Montenegro bevestigt dat Serge Muller (foto links) op 4 maart door de grenspolitie werd opgepakt aan de grensovergang met Albanië. Interpol in Brussel had hem diezelfde dag internationaal geseind. Het aanhoudingsbevel was uitgevaardigd door onderzoeksrechter Bruno De Hous van het Antwerpse parket. De diamantair, die klaarblijkelijk voor zaken naar Montenegro was afgereisd, werd geklist toen hij de grens met Albanië wilde oversteken. Het is onduidelijk of hij alleen was toen hij werd gearresteerd.
undefined
'Het Antwerpse gerecht verdenkt sponsor Serge Muller van handel in wapens en cocaïne, en het witwassen van misdaadgeld'
Midden maart werd Muller voorgeleid voor onderzoeksrechter Radomir Ivanovic van het Montenegrijnse hooggerechtshof. Die besliste om de arrestant op te sluiten in afwachting van een Belgisch uitleveringsverzoek, maar dat zou nog altijd niet in Montenegro gearriveerd zijn.
Volgens Gazet Van Antwerpen heeft onderzoeksrechter De Hous om de arrestatie van Muller gevraagd omdat hij hem verdenkt van handel in cocaïne en het witwassen van drugsgeld. Uit het onderzoek van De Hous zou blijken dat de diamantair in Chili aanwezig was bij onderhandelingen tussen kopstukken van Zuid-Amerikaanse drugskartels en leden van de Colombiaanse terreurbeweging FARC.
De arrestatie van Muller heeft volgens onze gegevens in de eerste plaats te maken met een witwasonderzoek dat in 2013 werd opgestart, als een nevendossier in een onderzoek naar grootschalige cocaïnesmokkel. Die werd volgens het Antwerpse parket georganiseerd door een bende rond Bruno M., een man uit Zoersel, en Said F., een Marokkaan uit de drugsscene met ook overvallen op zijn actief.
De zaak die het parket opbouwde tegen Bruno M., Said F. en hun handlangers, was gebaseerd op de verklaringen van de inmiddels veroordeelde Abderrahim El F., een havenarbeider die tegen betaling bendeleden toegang verschafte tot de fruitkaaien. Die ‘uithalers’ moesten ladingen cocaïne uit containers halen die uit Zuid-Amerika of West-Afrika kwamen. In maart 2013 werden tien bendeleden veroordeeld tot gevangenisstraffen van 3 tot 5 jaar voor de invoer van in totaal 781 kilo cocaïne.
Maar eind vorig jaar werden op één na alle veroordeelden die in beroep waren gegaan, onder wie Bruno M. en Said F., vrijgesproken door het Antwerpse hof van beroep. Niet omdat de rechter overtuigd was van hun onschuld, maar omdat er volgens hem niet voldoende bewijslast was. Hij besliste ook dat alle in beslag genomen geldsommen, juwelen en wagens, die de politie beschouwde als opbrengsten van drugshandel, moesten worden teruggegeven.
‘Dat juridisch dossier was niet meteen het sterkste dat ik al gezien heb. Het stond of viel met de geloofwaardigheid van de belangrijkste informant: de havenarbeider die iedereen aan de galg heeft gepraat,’ zegt een insider. ‘De rechter in eerste aanleg vond de man geloofwaardig. In beroep werd hij als ongeloofwaardig bestempeld.’
Jolanta’s witwascarrousel
Eén van de partijen in het proces bij het hof van beroep was Rex Mining, het bedrijf van diamantair Serge Muller. Dat eiste de teruggave van een verbeurdverklaarde roze diamant van 10,32 karaat, met een waarde van een half miljoen euro. De steen was door de politie aangetroffen in de kluis van Bruno M., samen met juwelen ter waarde van 750.000 euro, vijftien dure horloges en schuldbewijzen dat Bruno M. 1 miljoen euro had geleend aan de Antwerpse zakenman Tony Gram (foto links), de vroegere eigenaar van Delsey en Kipling (twee bagagemerken, red.). Gram werd daarover ondervraagd en verklaarde dat hij het geld had geleend om een vastgoedoperatie te financieren. Hij leende liever geld van particulieren dan van banken, zei hij, en hij had er geen idee van dat Bruno M. zich met onfrisse zaken inliet.
Het geld in kwestie was afkomstig van Serge Muller, verklaarde Bruno M. Naar aanleiding van de vondsten in de kluis opende het Antwerpse parket een nieuw gerechtelijk onderzoek, deze keer naar het witwassen van zwart en crimineel geld. Het is in het kader van dit onderzoek dat Muller in Montenegro werd gearresteerd. Het parket vermoedt dat Muller ook geld van illegale wapenverkopen heeft witgewassen. De diamantair is namelijk ook wapenhandelaar. In 2012 werd bekend dat hij oorlogsmateriaal van Chinese makelij aan een paramilitaire vleugel van de politie van Sierra Leone had geleverd.
Het is overigens niet de eerste keer dat de namen van Tony Gram en Serge Muller samen opduiken in een criminele context. In 2008 werden ze al genoemd in het onderzoek naar de witwasactiviteiten van Riccardo Fanchini (foto links), een lid van de Russische maffia die in 2009 in de Verenigde Staten tot tien jaar cel werd veroordeeld wegens de invoer van cocaïne, heroïne en xtc. Gram en Muller leenden toen geld van en aan Jolanta Fanchini, de ex-vrouw van de drugskoning. Zij hield een ingenieus systeem draaiend waarmee ze misdaadgeld van haar ex-man witwaste. Het gerecht ging er destijds van uit dat Muller betrokken was bij die witwasconstructies. Hij kreeg namelijk niet alleen leningen van Jolanta, maar hij zou ook misdaadgeld van Fanchini hebben ontvangen, waarmee hij de leningen aan haar kon afbetalen. Op die manier werd het misdaadgeld van Fanchini witgewassen.
Koper en terreur
Het Antwerpse parket onderzoekt ook de betrokkenheid van Muller in een andere drugsaffaire, waarin al een zekere Hans Weber is veroordeeld. Die Nederlander beweerde dat hij de vertegenwoordiger was van een aantal mijnen in Zuid-Amerika, waaronder kopermijnen in Chili. Weber had in Antwerpen Ben Holemans leren kennen, de financieel directeur van Muller en Rex Mining. Hij bood Holemans aandelen in een Chileense kopermijn aan. Geïnteresseerd reisde Holemans naar Chili, gevolgd door Muller, om te onderhandelen over een eventuele verkoop. Maar Muller zou Weber niet geloofwaardig hebben gevonden en de deal sprong af. Even later bleek Weber niet alleen een handelaar in mijnbouwaandelen te zijn, maar ook een drugshandelaar die cocaïne, verstopt in containers goedkope Chileense wijn, naar Europa verscheepte via de haven van Antwerpen. Voor die drugstrafiek werd hij in Antwerpen veroordeeld, waarna hij zijn straf in een Nederlandse gevangenis mocht uitzitten. Bij de onderhandelingen in Chili tussen Holemans, Muller en Weber zou ook een zekere Carlos aanwezig geweest zijn. Die man heeft banden met de Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia (FARC), een communistische guerrillabeweging die in de jaren 60 werd opgericht in Colombia en die al decennia actief is in de drugshandel. De Antwerpse justitie wil nu ook die contacten rond Muller uitvlooien.
Meteen is duidelijk waarom Muller eind vorig jaar aan de organisatie van De Diamanten Kogel liet weten dat hij België wilde verlaten. Door al die gerechtelijke onderzoeken werd het de diamantair, die officieel in het Zwitserse skioord Crans-Montana resideert, in Antwerpen te heet onder de voeten.
Om zijn gerechtelijke problemen het hoofd te bieden heeft Muller alvast een juridisch team van een tiental advocaten in stelling gebracht, onder wie een raadsheer van het befaamde Canadese advocatenkantoor Amsterdam & Partners. Dat heeft vestigingen in Washington DC en Londen, en is opgericht door Robert Amsterdam, de raadsman van de door Vladimir Poetin geviseerde Russische oligarch Michail Chodorkovski. Wordt dus ongetwijfeld op hoog niveau vervolgd.
