Lynn Van Royen uit ‘Arcadia’: ‘Als de ander wegvalt, wie ben je dan nog in je eentje? Op mezelf zijn, ik kende dat niet’

Het is een prestigieuze Eén-serie, Jim, but not as we know it. In plaats van een kloeke policier of een kundig historisch drama is de peperdure Belgisch-Nederlandse coproductie ‘Arcadia’ regelrechte, aan ‘1984’ en ‘The Handmaid’s Tale’ herinnerende sciencefiction. In de nabije toekomst, zo blijkt, zullen we leven in een totalitaire maatschappij waar iedere burger een score krijgt. Hoe meer je de regels volgt, hoe aangenamer je bestaan. Nu is het natuurlijk pervers om mensen punten te geven, en tegelijk moet je toegeven: hoofdrolspeelster Lynn Van Royen (33) zélf – in deze pagina’s charmant en eerlijk over haar scheiding, haar rebelse kantje én haar nieuwe liefde – zal altijd een blinkend tien-op-tientje zijn.

Puntenbonus voor Van Royen: om over ‘Arcadia’ te praten, wilde ze speciaal afspreken in een etablissement dat Utopiacafé (!) heet, in het sowieso al aan de postapocalyptische toekomst herinnerende Aalst nog wel.

LYNN VAN ROYEN (lacht) «Qua ironie kan dat tellen, hè. Ik moet toegeven dat mijn frank pas achteraf is gevallen, maar ik ga toch graag met de eer lopen.»

HUMO Een dystopische reeks over een maatschappij die bezeten is door prestatiezucht en ongewenste burgers zonder boe of ba buiten haar grenzen zet: waar hálen die sciencefictionschrijvers toch hun gekke ideeën?

VAN ROYEN «Vroeg of laat haalt de werkelijkheid de fictie altijd in. Kijk maar naar China: daar hebben ze écht een burgerscore zoals in ‘Arcadia’. Er is gezichtsherkenning die je automatisch, zonder menselijke inmenging, een boete stuurt als je door een rood licht wandelt. Daarom noemen de bedenkers ‘Arcadia’ geen sciencefiction maar nearfiction: het ligt dichter bij ons, er lopen geen cyborgs of aliens in rond.

»Ook in België klinken soms echo’s van ‘Arcadia’. Net zoals de personages in de reeks overal de chip in hun hand moeten laten scannen, mochten wij nog niet zo lang geleden nergens binnen zonder die onnozele coronapas. Voor mij kwam het toen toch confronterend dichtbij.»

HUMO In ‘Arcadia’ is het leven goed binnen de ommuurde maatschappij. Maar als je score onder een minimum valt, word je buiten die muren gezet en ben je ten dode opgeschreven. Ik moest eraan denken toen op de recente EU-top over asiel en migratie ernstig werd overwogen om een muur rond Europa te bouwen.

VAN ROYEN (zucht) «Ik hoop hartgrondig dat het er niet van komt. Het is zo al erg genoeg: stukje bij beetje zijn ze al onze vrijheden aan het afpakken, hè. (Hevig) En dan voel ik het verzet in me opborrelen! Laat de mensen toch gewoon doen, denk ik dan, ook als wat ze doen dom is.»

HUMO Van welke betuttelingen gaat je haar overeind staan?

VAN ROYEN «Een stom voorbeeld: in de zee mag je tussen dit en dat tijdstip niet meer zwemmen. Op sigaretten moeten gigantische horrorfoto’s plakken, en in de supermarkt word je met harde hand richting gezonde goederen gegidst. Informeren over gezondheid: prima! Maar koppel dat toch niet aan zo’n denigrerend toontje dat zegt: ‘Híér kun je beter niet aankomen, tut-tut.’

»Niet dat ik nu zo oud ben, maar ik denk weleens dat het vroeger beter was. Dat we toen vrijer werden gelaten.»

HUMO Je rookt niet, en Aalst ligt vooralsnog niet aan de kust: waarvan heb je het gevoel dat het jou persoonlijk wordt afgepakt?

VAN ROYEN «Ik moet nu spontaan denken aan het provinciaal domein rond het Donkmeer, waar ik vroeger weleens passeerde met de kinderen. Dan pikte ik ze op aan de school, deden ze in de auto hun zwemkleren aan en sprongen ze in het water. Maar intussen is dat domein afgezet: je moet je plekje op voorhand reserveren, en als je aankomt, moet je je pas afgeven. Hallo, denk ik dan, gáát het een beetje? Het is nog altijd een tof meer, maar de vrolijke vanzelfsprekendheid, het spontane geluk, dat is er vakkundig uitgehaald.

»Ik zou niet goed aarden in Arcadia. Daar mogen de bewoners zelfs geen suiker meer eten, laat staan alcohol drinken, want dat haalt je score naar beneden. (Blaast) Nee, dan zou ik na een paar dagen al worden buitengegooid.»

HUMO Ik zou net denken dat je burgerscore hoog zou liggen. Je bent een goede moeder, je werkt hard, leeft gezond...

VAN ROYEN «Ik ben verantwoordelijk en plichtsbewust, dat is waar. Pragmatisch en gezond. Maar ik ben ook koppig, en als me iets wordt opgedrongen, zou ik uit pure rebellie net het tegenovergestelde durven te doen. Ik hou niet van sigaretten, maar zeg me vaak genoeg dat ik er geen mag roken, en ik steek er uit protest eentje op – hoestend en proestend, maar triomfantelijk.»

HUMO Was dat wat je zo aansprak in ‘Arcadia’, de bijtende, tegendraadse maatschappijkritiek?

VAN ROYEN «Hmm, nee. Dat is wel de onderstroom van de reeks, maar het is mijn fantastische personage, Luz, dat me voor het project heeft gewonnen. Op haar ben ik verliefd geworden.»

DE LUZ-LENS

VAN ROYEN «Luz zit op het autismespectrum. Alleen al daarom staat ze haaks op de maatschappij waarin ze leeft. Tegelijk is ze de enige die nog voor zichzelf denkt, die niet handelt naar de regels, die simpelweg lak heeft aan haar burgerscore. Dan denkt ze: waarom moet ik dit werk doen? Ik hou veel meer van ander werk, dus doe ik dát.»

HUMO Daarin is ze, laten we zeggen, nogal lynnvanroyeniaans.

VAN ROYEN (lacht) «Is dat zo? Ik doe ook graag mijn eigen zin, dat is waar, maar bij Luz heeft die keuze niks te maken met gezag. Ze heeft het zelfs niet door als iemand haar iets probeert op te leggen. Het is gewoon haar brein dat zegt: ‘Ik doe dat niet graag, dus ik doe het níét.’ Simpel, klaar. Een revolte zou haar weinig zeggen, daarvoor is ze te rechtlijnig.»

HUMO Ze kan het niet nalaten op te merken dat de bus niet volgens de snelste route rijdt, en kan er niet tegen als kleren niet in de kleerkast liggen. Bij wie ben je voor Luz’ specifieke gedragingen – de handgebaren en tics die je je zo mooi eigen hebt gemaakt – te rade gegaan?

VAN ROYEN «Ik ben gaan praten met ouders van mensen die op het spectrum zitten, omdat zij als observators heel goed weten hoe hun kind zich precies gedraagt – voor die mensen zelf is hun gedrag meer een vanzelfsprekendheid die ze niet meteen kunnen duiden. Wat ik uit die gesprekken vooral heb geleerd, is dat de eenduidige ‘persoon op het spectrum’ niet bestaat. Er is geen ‘typisch geval’. Wat ik graag hoorde, want het gaf me de vrijheid om Luz samen te stellen zoals ik haar zag.

»Zo had ik bijvoorbeeld het idee: als Luz bij iemand anders is, gaat ze altijd aan de rechterkant van die persoon staan. Staat er tijdens een scène iemand links van haar, dan zul je zien dat het bij Luz begint te jeuken. Luz stapt ook niet op de voegen tussen tegels, alleen op volledige tegels. Laat haar dus niet op een mozaïekvloer stappen, want dan begint het onder haar hersenpan wild te knetteren.

»Door Luz zulke trekken te geven, kon ik haar in de loop van de reeks op een consistente manier gestalte geven. De regisseur, Tim Oliehoek, heeft daar handig op ingespeeld: op den duur maakte hij ook beelden van Luz’ trappelende voetjes. Hij had zelfs een speciale Luz-lens op de camera, waarmee hij extra dicht bij haar gezicht kon komen, om de kijker nog meer mee te trekken in haar beleving. Voor een acteur een groot geschenk, natuurlijk.»

HUMO Ik zie dat het je gelukkig maakt, zo’n personage zorgvuldig mogen ontleden en boetseren.

VAN ROYEN «Het zal wel (lacht). Ik doe dat supergraag, ik krijg er energie van. Een scène doen kloppen, is zoals een puzzel leggen. Het is een leuk gevoel als de randen er liggen en je nauwgezet de rest kunt invullen, tot het helemaal af is.»

HUMO Wat vind je zo mooi aan Luz?

VAN ROYEN «Haar kinderlijke naïviteit en haar vanzelfsprekende puurheid. Er zit geen kwaad in haar. Ze is nogal egocentrisch, maar dat is omdat ze niet beter weet. En door de reeks heen zie je dat ze daaruit probeert te breken. Ze wil bijvoorbeeld heel graag ‘een vriend’, en daar gaat ze het hele seizoen lang naar op zoek. Dat is zo lief en aandoenlijk. En zo erg, als ze nog eens het deksel op de neus krijgt.»

HUMO Lijk je op haar?

VAN ROYEN «Volgens mijn tegenspelers wel (lachje). Ik heb eenzelfde hang naar structuur. Ik hou van orde en regelmaat. Tussen twee takes door studeerde ik voor mijn opleiding tot herborist – kruidenkundige. Ik had net examens. Dan komt de streber in mij naar boven. Je zou mijn samenvattingen moeten zien: een symfonie van fluostiften en latten, lijnen en pijlen! En ik heb een ijzeren discipline. Terwijl de rest van de cast nog bleef pintelieren in de bar van ons Franse hotel, zat ik op mijn kamer te blokken. Na verloop van tijd kreeg ik weleens de vraag, als ik weer eens afgleed in mijn focusmodus: ‘Spreken we nu tegen Lynn of Luz?’ (lacht)

»Wie laatst lacht, best lacht: op dat examen heb ik toch maar mooi 85 op 85 behaald.»

HUMO Verraadt dat een zekere krampachtigheid?

VAN ROYEN «Nee, in mijn werkethiek ben ik even gedisciplineerd. Ik ben fysiek niet in staat om op de set te verschijnen met een halfslachtig voorbereide tekst. Als ik hem niet rats vanbuiten ken, kom ik niet tot loslaten en spelen. Dan ben ik alleen woorden aan het reproduceren, zonder gevoel.

»Half werk is voor mij uit den boze. Ofwel weet ik van naaldje tot draadje hoe iets in mekaar zit, ofwel hóéf ik het niet te weten.»

WELK SEIZOEN IS HET?

HUMO De actualiteit hoort voor jou tot de tweede categorie: tijdens de pandemie heb je – en daar ben je niet alleen in – beslist om het nieuws niet meer te volgen.

VAN ROYEN (knikt) «Ik was het beu. Al die cijfers, al die grafieken. Ik dacht: ik hoef het niet te weten, die oneindige stroom van ellende, laat me met rust. Sindsdien koop ik geen kranten en vermijd ik nieuwssites. Als er toch iets is dat ik echt moet weten, krijg ik het wel te horen.

»Ik ben geen wereldvreemde kluizenaar, hoor. Ik wil gewoon niet elk halfuur geconfronteerd worden met alle ellende van de wereld. Ik beslis nu zélf waar ik mijn tijd aan besteed, en laat mijn aandacht niet meer opeisen door de pings op mijn telefoon. (Denkt na) Vergelijk het met jezelf wassen: dat doe ik graag wanneer ik heb beslist de douchekraan open te draaien, niet wanneer een toevallige passant een emmer water in mijn gezicht gooit (lacht).

»Voor mij geldt de gouden wet uit die andere grote sciencefictionklassieker, ‘The Matrix’: ‘Ignorance is bliss’ – wat niet weet, wat niet deert. Mijn geestelijke welzijn is groter nu ik het nieuws niet meer volg. Er is meer ruimte om aan andere dingen te denken. Die me gelukkiger en voller maken. Dingen die energie geven in plaats van opslorpen.»

HUMO Zoals?

VAN ROYEN «Kruiden en planten. Of de vrouwelijke cyclus, daar verdiep ik me tegenwoordig ook in.»

HUMO Pfoe, over de vrouwelijke cyclus heb je mij niks te leren. Lotte Kopecky is goed bezig, hoor ik.

VAN ROYEN (lacht) «Ik kende er zelf ook niks van, hoor. Van de kruiden- en plantenwereld evenmin. Al die kruiden die ik nu bij naam en toenaam ken, groeien overal om ons heen, maar niemand weet er nog iets van. Dat is toch zonde? Die kennis wordt ons niet meer aangereikt.

»De cyclus van de vrouw bestaat uit vier seizoenen. Je maandstonden, dat is de winter: dan ben je iets energiebesparender, keer je meer in jezelf. De periode dat je eitje rijpt, is de lente. Dan ben je vrolijk en jong en vol energie. De zomer is de fase net voor en net na de eisprong. Dan zijn vrouwen meestal op hun best, ze voelen zich goed, zijn creatief, ze strálen. En dan komt de herfst... Pakweg een week voor de maandstonden merk ik vaak bij mezelf dat ik in mijn schulp kruip. Dan zit ik ’s avonds liever met een boek in de zetel dan dat ik iets ga eten met vriendinnen. Ik ben dan ook veel gevoeliger – er worden simpelweg andere hormonen aangemaakt, die je stuur soms naar een andere kant rukken.

»Wat voor mij een belangrijk besef was: dat is niet érg. Vroeger jammerde ik elke herfst: wat ís dat toch met mij? En dan ging ik in het verzet. Ik voelde me niet goed, ik wilde weten wat er scheelde. Nu weet ik het. Ik nestel me daarin, ik aanvaard het. Maarten (Ketels, acteur in ‘Onder vuur’ en haar vriend, red.) vraagt soms, gewoonlijk als ik nogal kribbig ben: ‘Liefje, welk seizoen is het?’ En dan blijkt het toch vaak herfst te zijn (lacht).

»Mannen hebben het gemakkelijker. Die cyclus van 28 dagen duurt bij hen maar 24 uur: ’s morgens véél testosteron, wat afneemt in de loop van de dag, en dan begint het opnieuw. Daarom worden mannen zo vaak wakker met een boner: op dat moment is hun testosteronpeil het hoogst.»

HUMO Ik heb de indruk dat je een koerswijziging achter de rug hebt, dat je bewust anders in het leven bent gaan staan.

VAN ROYEN «Hoe ouder ik word, hoe meer ik neig naar... de gevoelswereld. Naar begrip en zelfkennis. (Denkt na) Als 20-jarige is de wereld maar zo groot als je neus lang is. Als je met je voeten in het water zit, reiken je gedachten maar tot die halve meter onder de oppervlakte. Ondertussen besef ik dat het water onder mijn voeten nog kilometers diep is, en dat de blauwe hemel boven me ook nog kilometers hoog is. Wat valt er dáár nog allemaal te ontdekken, in die dingen die buiten mijn eigen persoontje vallen?

»Het heeft met empathie te maken. Ik ben milder geworden, vast en zeker. Ik besef veel meer dat iedereen achter z’n opgeruimde façade ook maar z’n eigen kleine gevecht aan het voeren is. Wij zitten hier nu tegenover elkaar, maar ik weet niet wat er in jouw leven gaande is. Ik hoef dat ook niet te weten, maar ik wil wel beséffen dat er achter jouw gezicht nog een hele wereld schuilgaat. Als je dat doet, zit je toch automatisch met een veel grotere mildheid tegenover elkaar? Zacht zijn, dat kun je leren.»

SMEULEND KOOLTJE

HUMO Heeft corona er mee voor gezorgd dat je bewuster in het leven staat?

VAN ROYEN «Niet per se. Ouder worden, dat wel.»

HUMO Je hebt dat nu al een paar keer vermeld, alsof je stokoud bent.

VAN ROYEN «Ja. Nee (lacht). Misschien is het gewoon dat ik me de laatste jaren pas volwassen voel.

»Ik heb een scheiding verteerd, hè. Als je leven plots aan zo’n monumentale koerswijziging wordt onderworpen, kun je bijna niet anders dan aan introspectie doen. Ik ben de 30 voorbij, waar sta ik? Waar ben ik mee bezig? Wat vind ik belangrijk? Luz zou er niet mee om kunnen gaan, met zulke seismische veranderingen, maar ik wel. Als de stroming van een rivier verandert, zorg ik er wel voor dat ik tijdig de koers van mijn sloepje aanpas.»

HUMO Als je jarenlang in een relatie zit, definieer je jezelf als deel van een twee-eenheid. En als de ander dan wegvalt...

VAN ROYEN «O ja, ik weet wat je bedoelt! Wie ben je dan nog in je eentje? Op mezelf zijn, dat kende ik niet. Wat is mijn identiteit los van mijn rol als moeder, partner, dochter, vriendin? Ik heb gegraven, ja.

»Pas op, ik heb mezelf niet opnieuw uitgevonden omdat ik door een breuk was gegaan. Dat proces was al aan de gang.»

HUMO Je zei eens: ‘De liefde op zich is niet moeilijk, maar na verloop van tijd is het moeilijker om je eigen perspectief te behouden en niet volledig samen te smelten.’

VAN ROYEN «Zo is het maar net. Uiteengaan is zoals een blad in tweeën scheuren: aan één kant van elke helft zijn er opeens karteltjes, die je weer glad moet zien te krijgen. Dat is zo voor iedereen die een scheiding doormaakt. Het doet pijn, maar je moet erdoorheen.

»Ik ga regelmatig met een psycholoog praten. Dat doe ik sowieso, of er nu iets te verteren valt of niet. Ik heb er deugd van om mijn gedachten en zorgen uit te spreken, ze uitgebreid op tafel te leggen. Je laat ook elk jaar bloed afnemen bij de dokter, je gaat elk jaar op controle bij de tandarts. Ook al zit je niet te vergaan van de pijn. ‘Alles goed?’ ‘Alles goed!’ Zo is het voor mij even vanzelfsprekend om naar de psycholoog te gaan. Het moet niet altijd de sauna of de zonnebank zijn, hè.»

HUMO Ben je de afgelopen jaren ook een andere moeder geworden?

VAN ROYEN «In zekere zin ben ik een meer berustende moeder geworden. Ik verlies mezelf niet meer in kleinigheden. Omdat ik zelf kalmer ben, en beter in mijn vel zit, ben ik ook meer op mijn gemak als het op mijn kinderen aankomt.»

HUMO Minder lijfstraffen dan vroeger dus.

VAN ROYEN «Maar nee (lacht). Maar als je aldoor op de tippen van je tenen loopt, is je lontje wel wat korter, terwijl je het zo niet bedoelt. Ik blijf niet alleen rustiger als het op m’n kinderen aankomt, maar naar iedereen toe.»

HUMO ‘Arcadia’ draait om een nieuw samengesteld gezin. Maarten, je partner, heeft ook een kind uit een vorige relatie. Lukt het om jullie gezinnen vrolijk met elkaar te rijmen?

VAN ROYEN «Naar mijn gevoel wel. Ook daar is communicatie het sleutelwoord. Als iets niet helemaal loopt zoals we hadden verwacht, babbelen we daar even over en dan schuiven we waar nodig.»

HUMO À propos: keek ik nu scheel of is Maarten de acteur die Luz op de werkvloer van ‘Arcadia’ lastigvalt met ongewenste aanrakingen en seksuele opmerkingen?

VAN ROYEN «Jawel! (lacht) Heel tof om dat samen te spelen, zelfs in die mate dat ze me er geregeld op moesten wijzen dat ik in die scènes ongemakkelijk moest ogen – en dus niet dolverliefd. Onze chemie bleek te veel ‘Lynn en Maarten’ te zijn en te weinig ‘Luz en Bart’.

»Als ik Maartens hand vastheb, durf ik te springen: zo kijk ik naar ons beiden. Hij is mijn partner in crime, mijn teammaatje. Hij heeft me zin voor avontuur bijgebracht. Ik heb dat altijd wel in me gehad, maar het was een smeulend kooltje geworden, dat hij opnieuw heeft doen ontvlammen. Met Maarten heb ik voor de eerste keer in een auto geslapen. En ben ik buiten naar het toilet geweest (lacht). Dat soort stomme dingen. We hadden gewoon een matras in de auto gegooid en gezegd: ‘We zijn weg.’ Ik wist niet dat ik zulke miniavontuurtjes zo heerlijk vond. Door hem kan ik mijn ingebakken hang naar orde en structuur ook lossen. Terwijl ik het hem op mijn beurt praktisch gezien wat gemakkelijker maak: ik zorg ervoor dat het ook nog eens een comfortábel avontuur is.

»Dat is de trade-off: hij het avontuur, ik de structuur. En we vinden elkaar in het midden.»

HUMO In de liefde moet je elkaar altijd een beetje bewonderen, vind ik. Daar slaag je zo te horen goed in.

VAN ROYEN (knikt) «Onlangs zat ik samen met Maarten in de auto in Brussel toen er voor ons iemand knál tegen een bestelwagen liep. Nog voor die gast de grond raakte, zag zijn voet al knalblauw. Ik zat erbij en ik keek ernaar, roerloos als een verschrikt hert. Maar Maarten was ondertussen al uitgestapt, had auto’s tegengehouden, de ambulance gebeld... Hoe snel hij in actie kwam, hoe nuchter hij handelde – ik vond het bewonderenswaardig.

»We kennen elkaar al tien jaar. Vlaanderen is klein, hè. We hebben zo vaak samen gespeeld. Maar we zaten op andere sporen, ieder z’n eigen leven. Later pas zijn we elkaar nog eens tegengekomen en dachten we: ah, tiens, jij babbelt eigenlijk wel tof!»

HUMO Was hij fan van jou als actrice?

VAN ROYEN «Zelf zal hij sowieso zeggen van wel. En hij zal ook zeggen dat hij al héél lang verliefd op me was. Maar dan komt mijn nuchtere, praktische kant boven en denk ik: jaja, het zal wel. Achteraf is het gemakkelijk praten, hè.»

KIJK, EEN BEER!

HUMO Ben je tevreden over de stroom waarin je carrière momenteel zit?

VAN ROYEN «Eigenlijk wel. Ik doe dingen waar ik oprecht in geloof, waar ik mij in kan vastbijten, waar ik een uitdaging in zie. Daarnaast leg ik me ook toe op spelen in het Frans. Dat is alweer een leuke verkenning.»

HUMO Je hebt de voorbije jaren ook al gewerkt in Finland, Denemarken, Duitsland, Engeland... Wat steek je op uit die reizen?

VAN ROYEN «Je leert zoveel nieuwe mensen kennen, zoveel soorten werkethiek en gevoel voor humor... Na zo’n periode kom ik altijd weer als een bruisbal terug thuis.»

HUMO Is dat ook een vorm van schade inhalen? Niet heel lang geleden zei je eens: ‘Ik heb nog niet zoveel van de wereld gezien, omdat het leven zo snel begonnen is. En reizen met kleine kinderen is niet aan mij besteed.’

VAN ROYEN «O, van schade inhalen is geen sprake. Ik dóé dit gewoon. Hier en nu, zonder revanchegevoelens.

»Ik heb nog altijd niet veel gereisd. Het plan blijft om dat samen met mijn kinderen te doen. Omdat ik weet hoe zalig ze dat zullen vinden. En omdat ze bijna oud genoeg zijn – 11 en 7 – om er oprecht van te kunnen genieten. Zodra er nog maar een béétje avontuur in een vakantie zit – we zouden tijdens een wandeling maar eens over een halve rots moeten klimmen – spreken ze er twee jaar later nog over. Wat moet het dan zijn als we pakweg een beer zien in Canada?

»Ik wil al die dingen samen ontdekken. Ik vind het een fijn gevoel dat ik het zelf allemaal nog niet gezien heb, dat ik fluks en onbezwaard mee door hun ogen kan kijken. Ik hoef niet de gids te zijn die alles weet en hen met kennis van zaken op de hoogte stelt. Nee, laat mij maar méé grote ogen trekken, naïef zijn, deze grote bol verkennen. Dat is sowieso een prettige manier om in het leven te staan.»

‘Arcadia’, Eén, zondag 19 maart, 20.40