Maakte Paris Hilton echt de eerste selfie?

Veertien jaar geleden is de selfie uitgevonden. Tenminste, dat beweert Paris Hilton, die de dubieuze eer uiteraard aan zichzelf toeschrijft. Maar wat is daar eigenlijk van aan?

Paris Hilton sloeg vorige week vlijtig aan het recycleren. Wat ze hergebruikte was weliswaar slechts een tweet, maar de impact ervan was aanzienlijk. De hotelerfgename stuurde een veertien jaar oude foto van zichzelf en Britney Spears de wereld in en claimde dat zij op dat moment de selfie hadden uitgevonden. Eenzelfde statement had ze drie jaar eerder al gemaakt. Wie dacht een stukje cultuurgeschiedenis te hebben zien voorbijkomen: de bewering van Hilton werd onmiddellijk ontkracht in de commentaarsectie onder haar bewuste tweet, waar selfies van onder meer Frank Sinatra, George Harrison en Anastasia Romanov de revue passeerden.

In een week waar de ruimteselfie van Buzz Aldrin uit 1966 voor veertigduizend pond onder de hamer ging, is het een boude veronderstelling dat jij de eerste was om de lens op jezelf te richten. Toch omvat Hiltons statement meer waarheid dan een louter megalomane letterbundeling.

Volgens de definitie van selfie als zelfportret is Hilton zo’n twintigduizend jaar te laat om de kunstvorm te kunnen claimen. Archeologen hebben in Zuid-Ethiopië prehistorische rotstekeningen ontdekt waarin duidelijk drie gezichten te ontwaren zijn; de theorie luidt dat de mannen net terugkwamen van een succesvolle jacht en het moment wilden registreren. In de schilderkunst was het evenmin ongebruikelijk dat artiesten het penseel aan zichzelf sloegen en zichzelf – mits hun canvassen zorgvuldig bewaard werden – vastlegden voor de eeuwigheid.

Ook bij de ontwikkeling van de fotografie duurde het niet lang voor de fotograaf zelf plaatsnam voor de lens. Robert Cornelius, die in de eerste helft van de negentiende eeuw de daguerreotypie verbeterde, zat in 1839 een kwartier lang bewegingsloos om vervolgens het eerste fotografische zelfportret te kunnen ontwikkelen – kwestie van uw stijve arm om toch maar dat flatterende vogelperspectief te verkrijgen toch een beetje te relativeren.

Wie te rade gaat bij de Oxford Dictionary, ziet onder het lemma ‘selfie’ echter een belangrijke toevoeging dat het werk van Cornelius en zijn navolgelingen uitsloot van de definitie. ‘A selfie is a photograph that one has taken of oneself, taken with a smartphone or webcam and uploaded to a social media website.’

Diezelfde Oxford Dictionary verkoos ‘selfie’ in 2013 tot woord van het jaar en legde de oorsprong ervan in Australië. Ze kwamen tot deze conclusie nadat taalkundigen op zoek gingen naar de eerste keer dat het woord gebruikt werd. Zij stootten op een forumpost van een gebruiker, ‘Hopey’, die een close-up had geüpload om te laten zien hoe hij na een dronken nacht was gevallen en met zijn tanden door zijn lip zat. ‘Sorry about the focus’, schreef de twintiger er nog bij, ‘it was a selfie’. Toen kranten de stomverbaasde Nathan Hope vervolgens contacteerden, weigerde die de dubieuze eer op te strijken. “Ik heb dit woord niet uitgevonden. Die slang was toen al ingeburgerd om een foto van jezelf te beschrijven.”

En toch.

Paris Hilton mag dan niet het gebruik of het woord in leven hebben geroepen, ze is allicht wél een ideologische grondlegger voor wat de selfie vandaag geworden is. Een selfie is immers meer dan een digitaal zelfportret, zo schrijft ook professor visuele cultuur Katrin Tiidenberg in haar boek Selfies: Why We Love (and Hate) Them. “In sommige gevallen zijn selfies inderdaad niet meer dan een vorm van oppervlakkige ijdelheid of zelfs cynische self-advertising. Maar ze zijn ook een manier om relaties te creëren en te onderhouden, om gemeenschappen te bouwen, protesten te ondersteunen of om zichzelf te leren accepteren.”

Het is goed mogelijk dat Paris Hilton een van de eersten was om deze nieuwe vorm van visuele communicatie te omarmen en onder de knie te krijgen. Haar impact op ons huidig socialemediagebruik werd al veelvuldig beschreven, met cultuurinstellingen die haar ‘the original influencer’ noemden. De uitvinder is Paris Hilton dus niet, maar ‘uitpuurder’ mag ze gerust achter haar naam schrijven. Voor wat het waard is, natuurlijk.

(DM)