Magazine: Wetenschap redt de wereld
Dat geflirt tussen politie en academici in ‘T.’ is toch klinkklare fictie-onzin? Niet helemáál, als we ‘Wetenschap redt de wereld’ mogen geloven, de succulente reeks die vanavond haar laatste aflevering ingaat. Onder de vlag ‘Misdaad loont niet meer’ bekijkt presentator Jeroen Buyse de recentste wetenschappelijke ontwikkelingen op het vlak van misdaadbestrijding. En die zijn behoorlijk spectaculair. Straf is ook het werk van onze landgenoot Peter Claes, die aan de KU Leuven baanbrekend onderzoek verricht naar gezichtsreconstructie op basis van DNA. Onze genen bevatten immers een ton aan informatie over onze oog- en haarkleur, lichaamsbouw en zelfs de vorm van ons gezicht. Mogelijk is binnenkort een haartje of druppel bloed op de plaats van de misdaad genoeg om een beeld van de dader te krijgen – letterlijk dan.
'Jeroen Buyse geeft een beeld van de spectaculaire wetenschappelijke ontwikkelingen op vlak van misdaadbestrijding.'
Peter Claes «Het onderzoek zit nog steeds in een proeffase, maar de laatste tijd is het wel in een stroomversnelling geraakt. Er zijn enorm veel onderzoeksgroepen – zowel academisch als particulier – op de onderzoekstrein gesprongen, dus de volgende tien jaar verwacht ik een grote vooruitgang. De wetenschapswereld was er lange tijd van overtuigd dat we te weinig weten over de menselijke genetica om zulk verregaand onderzoek te verrichten, maar de eerste resultaten zijn bijzonder veelbelovend. We hebben zelf al zogenoemde ‘blinde voorspellingen’ gedaan, waarbij iemand een DNA-staal inlevert, we zijn gezicht proberen te reconstrueren en dan kijken of het resultaat in de buurt van de realiteit komt, en die waren behoorlijk succesvol. Voor ‘Wetenschap redt de wereld’ hebben we bijvoorbeeld het gezicht van Jeroen Buyse proberen te reconstrueren, en zijn karakteristieke, sterke onderkaak hadden we alvast helemaal juist gevat. Natuurlijk blijft het altijd een benadering, deels omdat we nog niet de volledige puzzel van ons DNA gelegd hebben, maar ook deels omdat het altijd om karakteristieken gaat – een hyperrealistisch portret, dat kan je uit zo’n onderzoek niet distilleren.»
HUMO Maar dus wel gedetailleerd genoeg om in de toekomst bij politieonderzoek te gebruiken?
Claes «Ja, zeker. Stel je eens voor wat deze wetenschap zou kunnen betekenen voor bijvoorbeeld verkrachtingszaken, misdrijven waarbij bijna altijd DNA wordt achtergelaten, maar die vaak onopgelost blijven. De getuigenissen van verkrachtingsslachtoffers zijn in veel gevallen ook geen goede leidraad, omdat ze vaak getraumatiseerd zijn en hun herinnering daardoor is aangetast. Gezichtsreconstructie door DNA-onderzoek kan dan een objectiever alternatief bieden.»
HUMO In Amerika wordt gezichtsreconstructie op basis van DNA al volop gebruikt door de politie, maar bij ons nog niet. Waarom niet?
Claes «De Belgische wetgeving staat deze toepassing van DNA-onderzoek inderdaad nog niet toe. Voorlopig mogen forensische onderzoekers enkel het geslacht afleiden uit DNA-stalen die op de plaats van de misdaad werden gevonden.
»Zoals elke baanbrekende technologie heeft dit soort reconstructie ook negatieve toepassingen, omzichtigheid bij de legalisering ervan is dus zeker gewenst. Zo heb ik zelf al de vraag van een paar fertiliteitsklinieken gekregen om op basis van het DNA van proefbuisbaby’s hun gezicht te voorspellen. Zodat de ouders of de kliniek zelf het ‘mooiste’ kindje kunnen kiezen. Zulke toepassingen zijn totaal onaanvaardbaar.
»Ik hoop wel dat ons onderzoek binnenkort ook in België gebruikt mag worden bij forensisch speurwerk. In Frankrijk hebben ze vorig jaar de wet nog aangepast: vanaf nu mogen externe kenmerken – kleur van ogen en haar, de gezichtsvorm – daar nu voorspeld worden en bij politieonderzoek worden gebruikt. Let wel: het mag ingezet worden om een idee te krijgen van het type persoon waarnaar men moet zoeken. Als bewijslast in de rechtbank – type: er is aangetoond dat de verdachte blauwe ogen heeft en de beklaagde hééft ook blauwe ogen – mag gezichtsreconstructie niet toegepast worden. Het is een onderzoekstool, geen harde bewijslast.»
