Mais qui a tué Maggie?

Wordt binnen afzienbare tijd in de bioscoop verwacht: 'The Iron Lady', een biopic met Meryl Streep in de rol van Margaret Thatcher. Tenzij Maggies zoon en dochter er een stokje voor steken, that is. Want zij zijn naar verluidt geschokt door de film, die hun moeder zou afschilderen als een zwaar dementerende oude vrouw, die in zichzelf praat en zich er niet eens van bewust is dat haar man Dennis is overleden. Vraag is of ze veel blijer zullen worden van 'Mais qui a tué Maggie?', de documentaire van de Parijzenaar William Karel over Thatchers plotse ondergang, vanavond op Canvas.

In oktober 1990 polste een journalist bij Thatcher of ze misschien overwoog op te stappen als premier. Haar antwoord: 'Ik denk er nog niet aan! De komende tien jaar beloven nog spannender te worden dan de vorige tien.'

Maar een maand later mocht ze haar koffers al pakken. In amper drie dagen tijd werd ze ten val gebracht door een complot binnen haar eigen politieke partij: terwijl ze zich op een internationale top in Parijs bevond, verkozen de Tories een nieuwe partijleider.

Zelf had ze daar ook schuld aan: ze was zo verblind door trots en arrogantie dat ze de nakende afgrond niet zag. 'Het verhaal leest als een Shakespeariaanse tragedie,' zegt Karel. 'Trek de protagonisten wat kostuums aan en je hebt zo een aangrijpend stuk theater.'

William Karel «Aanvankelijk was ik van plan het te hebben over haar elf jaar durende premierschap, maar tijdens mijn research kwam ik tot het besef dat ik bitter weinig wist over hoe ze politiek aan haar eind was gekomen.

»Groot was mijn verbazing toen ik merkte dat daar zelf in Groot-Brittannië amper materiaal over te vinden was: er bestaat één tv-film over het onderwerp, 'Final Days', maar nog geen enkele documentaire. Bovendien vertellen haar laatste drie dagen meer over Thatcher dan haar elf jaar als premier.

»Het grootste obstakel voor een documentaire was dat er zo goed als geen beeldmateriaal bestaat over die laatste dagen. Ik wist dus dat ik zonder de medewerking van ooggetuigen geen poot had om op te staan. Maar stuk voor stuk bleken haar oud-ministers en -adviseurs bereid te praten. Iedereen, behalve John Major en Michael Hesseltine.

»Major, Thatchers poulain, omdat die zich destijds niet had ingelaten met het complot; en Hesseltine, nochtans de leider van de rebellie, omdat die zich sinds zijn hartaanval helemaal uit de politiek heeft teruggetrokken. Thatcher zelf heb ik niet eens geprobeerd te benaderen: haar alzheimer is intussen zo vergevorderd dat ze amper nog kan praten.»

- Kostte het veel moeite om de ooggetuigen aan de praat te krijgen?

Karel «In amper zes weken tijd heb ik ze weten te overtuigen. De meesten zitten nog altijd in het House of Lords, maar hebben geen gezagdragende functies meer. Dus voelden ze zich vrij om met me te praten. Meer nog: ze deden maar wat graag een boekje open over wat er destijds is gebeurd. Niemand heeft er spijt van dat ze Thatcher zo brutaal aan de kant geschoven hebben.

»Ik schrok wel van hun openheid. Bij ons in Frankrijk heerst er een zwijgcultuur onder politici. In de Angelsaksische wereld is dat toch anders: de Amerikanen zijn nog het meest open. Toen ik mijn documentaire 'Les hommes de la Maison Blanche' aan het maken was, bijvoorbeeld, vertelde de voormalige minister van Defensie me dat hij aan de vooravond van de Jom Kipoeroorlog de handtekening van president Nixon nodig had om de nucleaire wapens in staat van alertheid te brengen.

»Maar wanneer hij samen met Henry Kissinger het bureau van de president binnengaat, zien ze Nixon stomdronken op de grond liggen. Ze vinden er niks beters op dan Nixons handtekening dan maar na te bootsen, en de volgende dag terug te keren voor de echte.»

- Terug naar Thatcher, over wie François Mitterand ooit zei: 'Ze heeft de ogen van Caligula en de lippen van Marilyn Monroe.' Maar voor velen was ze ronduit de duivel, het Vleesgeworden Kwaad in een deux-pièces.

Karel «Het valt niet te ontkennen dat ze Groot-Brittannië uit het slop heeft getrokken. Voor ze aantrad als premier, overleefde het land op leningen van het IMF. Maar zelfs haar eigen ministers geven nu toe dat ze haar economische zuiveringen op de duur te ver doordreef.

»Je mag niet vergeten hoe bikkelhard ze was: ze liet de hongerstakers van het IRA creperen, toonde zich onverzettelijk tijdens de grote mijnstaking, liet het aantal gezinnen onder de armoedegrens aangroeien van 8 naar 22%, wilde opnieuw lijstraffen invoeren in de scholen, was voorstander van de doodstraf, had niks tegen de apartheid, bestempelde Pinochet als een democraat, en ga zo maar door.

»In haar ogen bestond de wereld uit twee kampen: doppers en werkers. Ze was van dochter van een kruidenier opgeklommen tot premier door dag en nacht keihard te werken. Volgens haar was iedereen daartoe in staat - je moet het alleen zelf willen.»

- Het heeft een tijdje geduurd voor het tot haar doordrong dat ze door de Tories aan de kant was geschoven. Hoe reageerde ze toen ze het eindelijk besefte?

Karel «Ze werd gek! Persoonlijk heb ik haar nooit sympathiek gevonden, maar je kan haast niet anders dan met haar meevoelen. Een halfjaar na haar ontslag is ze tijdens een live-interview op televisie in tranen uitgebarsten. Maar da's niet alles: ze liet een identieke kopie van Downing Street nummer 10, haar ambtswoning, nabouwen in haar eigen huis.

»Ze liet zelfs haar vroegere adviseurs bij haar langskomen om, net als vroeger, samen de agenda van de dag door te nemen. Ze is de shock van haar ontslag nooit meer te boven gekomen. Tegen haar dochter zei ze: 'Ik zal het nooit vergeten en ik zal het nooit vergeven.' Zelfs in haar memoires weigerde ze haar fouten toe te geven.»

Bekijk een fragment:

undefined

undefined

undefined