Medialogica: de Mexicaanse mediakoorts

Vier jaar is het alweer geleden dat de wereld kennismaakte met de Mexicaanse griep, een nieuw, gezwind oprukkend griepvirus dat – zo werd ook hier ten lande wijd en zijd gevreesd – in rad tempo de halve wereldbevolking zou uitroeien, hoezeer interministerieel commissaris Marc Van Ranst ook zijn best deed om de gemoederen te bedaren.

De VPRO komt vanavond met een reportage van de hand van routinier Hans Simonse, over de rol die de media speelden in het opschroeven van de panieksfeer die in de lente van 2009 ook onze gewaardeerde Noorderburen trof.

Hans Simonse «Een opvallend verschijnsel in die dagen, althans in Nederland, was dat de serieuze media enigszins op de achtergrond bleven: reportages waarin op grondige wijze werd uitgezocht hoe realistisch de pandemiegedachte nu eigenlijk was, moesten het afleggen tegen de ‘dagkoersjournalistiek’: de talkshows – ‘Pauw en Witteman’, ‘De wereld draait door’ – die iedere dag opnieuw hun programma moeten zien te vullen en het gebeuren omarmden: ‘O God, er komt een grote ramp aan!’

»De meest gevraagde deskundige in talkshows was Ab Osterhaus, een bekende viroloog uit Rotterdam, die in april 2009 tot een soort nationale knuffelviroloog werd gebombardeerd. Dat heeft net zo lang geduurd tot men zich eraan begon te ergeren dat Osterhaus maar blééf rondtoeteren dat er een pandemie zat aan te komen, terwijl het hoe langer hoe duidelijker werd dat we met een mild griepje te doen hadden. Wat er daarna gebeurde is een typisch staaltje van medialogica: in een radio-uitzending werd gemeld dat Osterhaus betrokken was in allerlei bv’tjes (het Nederlandse equivalent van een bvba, red.), en mogelijkerwijs geld zou verdienen aan een eventuele pandemie. Toen was het hek van de dam: van de nationale knuffelviroloog werd Osterhaus in geen tijd de nationale risee.»

HUMO De vraag is: zou hij inderdaad geld hebben verdiend aan een pandemie?

Simonse «Nee, dat is het punt net: geen cent.Goed, Osterhaus wás betrokken in enkele bv’tjes, maar tegenwoordig is dat een heel normale gang van zaken op universiteiten: duur onderzoek kan niet meer vanuit de onderwijsmiddelen van de regering gefinancierd worden, en dus gaan universiteiten betaalde diensten leveren aan bedrijven. In dit concrete geval had de universiteit van Rotterdam een bv opgericht om vaccins te testen op hun werkzaamheid. Zo werden er ook acht vaccins voor de Mexicaanse griep getest, want er waren acht partijen in de markt die dat vaccin maar wat graag aan bijvoorbeeld de Nederlandse of Belgische regering wilden leveren – alleen al in Nederland ging het om 34 miljoen spuitjes. Maar toen de Nederlandse regering op een bepaald moment koos voor één of twee van die leveranciers, waren de vaccins al lang en breed getest, tegen een vooraf bepaalde som geld. Voor de portemonnee van Ab Osterhaus maakte het dus niks uit of er nul van verkocht werden dan wel 34 miljoen.

»Maar ja, als die bal één keer aan het rollen is in de media, is-ie bijna niet meer te stoppen. Toen ik voor deze reportage naar Osterhaus reed om hem te gaan interviewen, vroeg de cameraman die ik had meegenomen: ‘Osterhaus? Dat was toch die man die uit eigenbelang de pandemie zat op te poken?’ Van dat stigma raakt hij praktisch niet meer af.»

HUMO Helemaal terzijde: hebt u een idee hoe het dezer dagen eigenlijk nog met de Mexicaanse griep is gesteld?

Simonse «Geloof het of niet, maar beter dan ooit (lacht).’t Is moeilijk om aan concrete cijfers te raken – in tegenstelling tot in 2009 hebben Nederlandse artsen nu geen meldplicht meer – maar het is zeer waarschijnlijk dat dit jaar al meer mensen de Mexicaanse griep hebben gehad dan in het hele jaar 2009. En geen talkshow die er nog over heeft gerept.»