Megadonaties en Twitter-tirades: sporticonen Lewis Hamilton en Michael Jordan strijden mee tegen racisme

Zesvoudig wereldkampioen Formule 1 Lewis Hamilton en basketballegende Michael Jordan blijven niet langs de zijlijn staan in het racismedebat. Terwijl Hamilton zijn politieke standpunten nooit onder stoelen of banken heeft gestoken, pareert Jordan met een megadonatie zijn criticasters de mond.

Lewis Hamilton: een stem luider dan zijn Mercedes

Weinig topsporters die zo uitgesproken zijn als Lewis Hamilton. Nu roert hij zich via zijn sociale miljoenenpodium in de strijd tegen racisme, maar de Britse Formule 1-piloot is nooit een zwijger geweest over kwesties die hem raken.

Op actie in zijn Mercedes moet hij nog even wachten, maar ook naast het asfalt kiest Lewis Hamilton zo zijn ‘battles’. Zijn nieuwste vijand: standbeelden van mensen met racistische achtergrond. Actievoerders in Bristol trokken gisteren slavenhandelaar Edward Colston van zijn sokkel en als het aan Hamilton ligt, blijft het daar niet bij. ‘Ons land eerde een man die Afrikaanse slaven verkocht! Welk standbeeld volgt?’ riep Hamilton op via zijn Instagram-pagina. Een boodschap geadresseerd aan 16,5 miljoen volgers, cijfers waar politici wereldwijd van gaan watertanden.

Hamilton is in de eerste plaats Formule 1-coureur, maar als één van ’s werelds meest populaire en bekendste sporters heeft hij een gigantisch podium. En hij schroomt niet om dat podium in te zetten voor zaken waar hij zich naast racen om bekommert. Na de gewelddadige dood van George Floyd sprak de donkere coureur meteen hardop uit dat hij zich er aan ergerde dat het zo stil bleef vanuit de Formule 1, een nog altijd door voornamelijk blanken gedomineerde sport. ‘Sommigen van jullie zijn de grootste sterren, maar houden toch je mond na dit onrecht. Ik heb het gevoel dat ik alleen sta, had gedacht dat jullie je wel uit zouden spreken. Maar ik weet wie jullie zijn.’

Zo stond hij niet alleen stil bij de gewelddadige dood van Floyd, maar op bijzonder kritische wijze durfde hij met een sneer zijn directe collega’s ook het onderliggende probleem te benoemen. En warempel, binnen nog geen 24 uur spraken coureurs als Daniel Ricciardo, Carlos Sainz, Lando Norris, George Russell, Charles Leclerc en Nico Rosberg zich uit over racisme. Zo gigantisch groot kan de impact van Hamilton dus blijkbaar zijn.

Op Instagram vertelde de 35-jarige coureur ook nog eens hij op jonge leeftijd al werd geconfronteerd met racisme. Hoe hij als kind werd uitgescholden en geslagen en wat dat psychologisch voor effect op hem heeft gehad. ‘Ik heb me afgevraagd waarom dit jaar zo gedoemd lijkt vanaf de start, maar nu begin ik te geloven dat 2020 het belangrijkste jaar van ons leven wordt,’ zo besluit Hamilton zijn boodschap hoopvol. ‘Dit wordt een jaar waarin we eindelijk de systematische en sociale onderdrukking van minderheden aan kunnen gaan pakken, want gelijkheid is van het grootste belang voor onze toekomst.’

Wie denkt dat Hamilton nu alleen maar zo uitgesproken is omdat deze kwestie lekker in zijn straatje past. Nee, er is zoveel meer waar hij zich druk om maakt. Vandaag schreef hij nog dat hij ‘geschokt en ‘verbijsterd’ is (‘We verdienen betere leiders!’) door de manier waarop de Britse regering corona probeert te bestrijden. En drie maanden terug was hij in Australië werkelijk de enige van alle twintig Formule 1-coureurs die zich na de besmetting van meerdere monteurs afvroeg wat ze daar als sport in hemelsnaam nog deden in Melbourne, aan de andere kant van de wereld, met alle seinen op rood. ‘Amerika sluit de grenzen, de NBA ligt stil, maar Formule 1 gaat maar door. Cash is King,’ besloot hij.

Kritiek, menig topsporter wenst er zijn vingers simpelweg niet aan branden. Maar Hamilton loopt er niet voor weg, zelfs niet als kritiek gericht is aan wereldleiders of de maatschappij. Ook laat hij geen mogelijkheid onbenut om kwesties als dierenwelzijn, klimaatverandering, vervuiling en verduurzaming aan te stippen. ‘Ik vind dat mijn leven iets moet betekenen en dat is tot nu toe nog niet echt het geval geweest,’ zo bekende hij eind vorig jaar, vlak voordat hij zijn zesde wereldtitel veroverde.

Al die titels op het asfalt, daarin schuilt op de lange termijn niet zijn ultieme levensgeluk, denkt hij. Nu al schept hij er minsten zoveel genoegen in om binnen een miljardenbedrijf als Merdeces tegen wat schenen te schoppen door voortdurend te hameren op een klimaatneutrale bedrijfsvoering. Zo maakte hij er hoogstpersoonlijk een missie van om het vele leer uit de auto-interieurs te krijgen. Net zoals hij als ambassadeur van Tommy Hilfiger dolgraag als eerste een kledinglijn van volledig gerecyclede stoffen wil ontwerpen. ‘Ik voel dat ik die veranderingen wil maken en ik moedig mensen om me heen ook aan om dat bewust te doen.’

Wie zo kritisch is, kan natuurlijk kritiek terug verwachten. Kimi Räikkönen vond het vorig jaar ‘ongepast’ dat juist Hamilton liep te hameren op een schonere levensstijl. ‘Ik denk dat Formule 1 niet het beste platform is om mensen de les te lezen,’ zo meende de Finse routinier. Fernando Alonso noemde Hamilton zelfs openlijk ‘hypocriet’. En ook de afgelopen week werden hier en daar met wenkbrauwen gefronst. Want alle begrip dat Hamilton zich persoonlijk uitspreekt tegen racisme, maar ging hij niet te ver in het veroordelen van collega’s die dat niet doen?

Het is de tegenwind waar de zesvoudig wereldkampioen niet meer van in de war raakt. Kritiek krijgt hij heel zijn leven al. Hij weet ook wel dat hij als multimiljonair en succesvol sporter gemakkelijker iets kan veroordelen. ‘Maar dat betekent nog niet dat ik bevreesd zou moeten zijn om me uit te spreken over dingen die een positieve verandering teweeg kunnen brengen. Of ik andere mensen aanzet tot nadenken, heb ik niet in de hand. Maar ik zou het gevoel hebben dat ik niks positiefs bij zou dragen als ik het niet zou proberen.’

Een groot voordeel: van teambaas Toto Wolff mag hij zich uitspreken, de Oostenrijker moedigt het zelfs aan. Wolff groeide zelf op in een deels Joods milieu en leerde van kleins af aan hoe pijn racisme kan doen. ‘Maar van gesprekken met Lewis leerde ik nog veel meer,’ zo bekende hij afgelopen week. ‘Hij stelde me ooit de vraag of ik er weleens bij stilsta dat ik wit ben, waarop ik moest bekennen dat ik dat nooit doe. Waarop Lewis me vertelde dat hij er elke dag bij stil moet staan. Omdat hij er bewust van wordt gemaakt dat hij gekleurd is. Daarom denk ik dat het heel lastig voor ons te begrijpen is hoe moeilijk dit alles is. En juist daarom ben ik zo dankbaar en ondersteun ik het ook dat Lewis als superster en ambassadeur van onze sport zo uitgesproken is.’

Michael Jordan: de stilte doorbroken

Jarenlang toonde basketballegende Michael Jordan volgens critici een gebrek aan maatschappelijke betrokkenheid. Met een megadonatie voor de strijd tegen racisme nam hij afstand van zijn reputatie.

Het bericht was kort en ingetogen, maar de boodschap dreunde na als een voltreffer in de slotzoemer: met een donatie van honderd miljoen dollar, verspreid over de komende tien jaar, meldde basketballegende Michael Jordan zich afgelopen weekend aan de frontlinie in de strijd tegen institutioneel racisme en politiegeweld in de Verenigde Staten, aangewakkerd door de gewelddadige dood van George Floyd. In een gezamenlijke verklaring beloofden het icoon en zijn sportmerk Jordan Brand het bedrag te besteden aan organisaties die zich inzetten voor raciale gelijkheid, sociale gerechtigheid en toegang tot educatie. ‘We omarmen onze verantwoordelijkheid.’

Lange tijd had Jordan die juist ontlopen, zo klonk het zeldzame punt van kritiek op de loopbaan van de zesvoudig kampioen. Als bekendste zwarte sporter ter wereld, weigerde de man uit North Carolina zich aan politieke en maatschappelijke vraagstukken te wagen. ‘Ook Republikeinen kopen gympen,’ luidde de uitspraak die hem sinds 1995 blijft achtervolgen. Jordan zou het op grappende wijze hebben gezegd tegen een vriend, bekende hij in de onlangs uitgebrachte documentaire ‘The Last Dance’, maar velen zagen een kern van waarheid. ‘Hij koos commercie boven geweten,’ oordeelde topscorer aller tijden Kareem Abdul-Jabbar in 2015. ‘Daar moet hij mee leven.’

Het werd Jordan met name verweten dat hij in 1990 geen partij koos bij de Senaatsverkiezingen van zijn thuisstaat North Carolina. Daar nam de zwarte Democraat Harvey Gantt het op tegen Republikein Jesse Helms, een openlijke racist die de Civil Rights Act van 1964, een historische anti-discriminatiewet, een ‘gevaarlijk document’ noemde. Jordan, op dat moment 27 jaar oud en nog niet het globale uithangbord dat hij zou worden, wilde zich niet publiekelijk binden aan iemand die hij niet kende. ‘Je zou willen dat hij daar meer had gedaan,’ sprak Barack Obama in ‘The Last Dance’.

Nee, hij was geen Muhammad Ali, erkende Jordan in de documentaire. ‘Ik zag mezelf nooit als een activist,’ klonk het verweer. ‘Ik was geen politicus, richtte me op mijn sport. Was dat egoïstisch? Waarschijnlijk. Maar dat was mijn benadering.’

Jordans imago was er een zonder rafelranden. De basketballer was de ideale schoonzoon die in elk Amerikaans huishouden aan de keukentafel kon aanschuiven. Links, rechts, zwart en wit liep met hem weg. Voor bedrijven was de charismatische sterspeler een perfect gezicht voor reclamecampagnes. Veruit het grootste deel van zijn fortuin verdiende Jordan door commerciële nevenactiviteiten.

Door zijn succes met Jordan Brand, de schoenen- en kledinglijn die hij in 1997 startte onder de paraplu van Nike, werd hij in 2014 de eerste basketbalmiljardair in de geschiedenis van de sport. Volgens het financiële tijdschrift Forbes heeft de zakenman, tevens eigenaar van NBA-team Charlotte Hornets, momenteel een vermogen van 2,1 miljard dollar. Jaarlijks verdient hij vier keer zoveel aan zijn samenwerking met Nike als LeBron James, de huidige grootverdiener onder actieve basketballers.

De donatie van honderd miljoen is opzienbarend maar komt niet uit de lucht vallen. Sinds zijn basketbalpensioen gebruikt Jordan zijn imperium voor het steunen van goede doelen. Hij spekte de campagnekas van verschillende Democratische politici, onder wie Barack Obama in 2012. De afgelopen jaren zette de 57-jarige Amerikaan voorzichtige stappen richting een publieke rol in het maatschappelijk debat. In 2014 veroordeelde hij Donald Sterling, toenmalig eigenaar van de Los Angeles Clippers, om diens racistische uitspraken. In 2016 doneerde hij een miljoen dollar aan een organisatie die de relatie tussen politie en de zwarte gemeenschap bevorderde. ‘Ik kan me niet meer stil houden,’ verklaarde hij destijds na een nieuwe golf politiegeweld.

In 2017 sprak Jordan zijn steun uit aan een jonge generatie zwarte sporters die op dat moment overhoop lag met Donald Trump. De Amerikaanse president leverde kritiek op knielende footballspelers en ruziede met basketbalkampioen Golden State Warriors over een bezoek aan het Witte Huis. ‘Ik sta achter LJ’, zei Jordan over LeBron James, die Trump een ‘bum’ (vrij vertaald: waardeloos figuur) had genoemd. ‘I like MJ,’ sprak de president via Twitter zijn voorkeur uit voor Jordan, in een bericht waarin hij James dom noemde. Voor Jordan, een zakenman die opereert op een markt waar zwarte cultuur toonaangevend is, was het nauwelijks een aanbeveling.

Zoals Jordan als basketballer een voorbeeld was voor de huidige generatie spelers, inspireerde die hem andersom wellicht tot het aannemen van een actievere rol in de strijd tegen racisme. De afgelopen twee weken lopen jonge zwarte atleten voorop in protestmarsen en uiten ze hun onvrede op sociale media. In de NBA kennen basketballers een progressieve werkgever die activisme van haar spelers aanmoedigt. Sponsoren zoals Nike omarmen de idealen van hun dribbelende reclamezuilen, die aansluiten bij jongeren die gympen kopen. Als eigenaar van zijn schoenenmerk en de enige Afro-Amerikaanse teambaas in de NBA bevindt Jordan zich in een unieke positie om zich uit te spreken. ‘Black lives matter’, las de motivatie van zijn donatie. ‘Dat is geen controversiële boodschap.’

(AD/VK)