‘Men zegt dat de Vlaming zijn burgerplicht heeft gedaan en nu zijn beloning moet krijgen. Maar die ís er toch?’

Dat haar mailbox na dit interview weer zal vollopen, zucht ze halverwege het gesprek. Maar de plicht roept. Alweer. Terwijl partijvoorzitters toeteren dat het virus murw geslagen in de touwen hangt en alle coronamaatregelen in Vlaanderen naar de vergeetput mogen, trekt infectiologe Erika Vlieghe voor de tweede (na)zomer op rij aan de alarmbel. Ze kijkt bezorgd naar het Overlegcomité van vrijdag, waar wordt beslist over mondmaskers en quarantaineregels. ‘Ik heb gezien hoe de politieke machinekamer werkt, en dat stemt niet tot optimisme.’

HUMO Toen uw collega Herman Goossens in maart de vierde golf voorspelde in dit blad, kreeg hij bakken kritiek over zich heen. Kunnen we die golf nog vermijden?

ERIKA VLIEGHE «Die vierde golf komt er. De vraag is hoe groot ze wordt en of de ziekenhuizen het aankunnen. Over ­Brussel zijn we zeer bezorgd, maar ook in Luik en andere grote ­steden dreigen nieuwe uitbraken. We staan aan de rand van een potentieel nieuwe, grote crisis.»

HUMO Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert verdenkt de virologen van ‘verlatingsangst’.

VLIEGHE «Ik vind dat jammer en voorbarig. Tegen een kankerpatiënt zeggen we ook niet: ‘Bon, het heeft lang genoeg geduurd, vanaf nu moet jij maar genezen zijn.’ Zo werkt de natuur niet. Het venijn zit bij een epidemie vaak in de lange staart. Dankzij de succesvolle ­vaccinatiecampagne hebben we de grote bosbrand geblust, maar her en der smeult het nog en rukt het vuur weer op. In Brussel zit je met een grote groep ongevaccineerden, veel mensen die besmet terugkeren uit vakantie – vooral Marokko is een probleem – en ziekenhuizen die nu al patiënten moeten spreiden omdat ze volzet zijn. Dat is geen riante uitgangspositie voor het griepseizoen. Ook in de rest van het land krijgt de deltavariant, die dubbel zo besmettelijk is, de wind in de rug. De scholen zijn open, het studentenleven herbegint, mensen keren terug naar hun werk en straks barst het nachtleven weer los. Tegelijk vallen steeds meer voorzorgsmaatregelen weg en gedragen velen zich alsof hun niets meer kan overkomen. Ze worden daarin bevestigd door politici die roepen dat het nu maar gedaan moet zijn met die coronamaatregelen. Maar ondertussen horen mensen van ons dat het nog níét voorbij is. Dat is heel verwarrend. Een grote groep blijft gelukkig nog voorzichtig, omdat ze de bui al ziet hangen.»

HUMO N-VA-voorzitter Bart De Wever vindt dat de Vlaming geen last mag hebben van de Brusselse situatie. ‘Wij worden gegijzeld door coronamaatregelen waar geen draagvlak meer voor is.’

VLIEGHE «Gegijzeld? Wij leven toch niet meer in een gevangenis met dichtgetimmerde deuren? Onze maatschappij is voor 95 procent open. Men zegt dat de Vlaming zijn burgerplicht heeft gedaan en nu zijn beloning moet krijgen. Maar die ís er toch? Behalve het nachtleven en mega-evenementen kon deze zomer alles. We hebben terrasjes gedaan, evenementen bijgewoond, gereisd, familie en vrienden teruggezien… Laten we nu kijken hoe we dat de komende maanden zo kunnen houden.»

HUMO Sluit u uit dat de horeca straks opnieuw moet sluiten en we Kerstmis weer maar met z’n vieren mogen vieren?

VLIEGHE «Dat wil niemand. Dankzij de vaccinaties kunnen we dat hopelijk vermijden, maar honderd procent zeker is het niet. Als er opnieuw een grote golf ontstaat die de ziekenhuizen ernstig onder druk zet, moet je ingrijpen. Het wordt hoog tijd dat we de bestaande maatregelen weer strenger toepassen. Dat betekent: inkomende reizigers controleren op de lucht­haven, striktere opvolging van de quarantaineregels, testing en maskergebruik. Verergert de toestand, dan zou je telewerk opnieuw kunnen verplichten. Dat is niet fijn, maar het is makkelijker dan sluitingen.

»We moeten naar een dúúrzame opening van onze maatschappij, zodat de boel de hele winter beheersbaar blijft. Dat is beter dan telkens van alles naar niks en weer terug te schakelen. Van dat jojobeleid wordt iedereen knettergek. De kleine set maatregelen die we moeten aanhouden kan onze levensverzekering zijn voor de hele winter. Dat is toch een kleine prijs? Zonder die verzekering krijgen we sowieso meer hospitalisaties en overlijdens – die perfect te vermijden zijn.»

HUMO Maar een nulrisico­maatschappij bestaat niet, mevrouw Vlieghe.

VLIEGHE «Daar zitten we nog heel ver van af, hoor. In een normaal jaar hebben we geen vijf overlijdens en zeventig hospitalisaties per dag door één infectieziekte. 15 procent van de bedden op ­intensive care wordt nog altijd bezet door covidpatiënten, zélfs in de zomer. En dat aandeel zal de komende weken verder stijgen.»

HUMO De Brusselse regering wil het gebruik van de coronapas uitbreiden vanaf 1 oktober. Iedereen vanaf 16 jaar zal die nodig hebben om toegang te krijgen tot horeca, cultuur, sport en ontspanning. In ziekenhuizen en woonzorgcentra ligt de leeftijdsgrens op 12 jaar.

VLIEGHE «Ons advies was om zo lang mogelijk in te zetten op vrijwillige vaccinatie. Maar ondanks de inspanningen van Inge Neven (hoofd van de Brusselse gezondheidsinspectie, red.) en haar team – dat vaccineert in winkels, scholen en zelfs huis aan huis zieltjes probeert te winnen – botst die aanpak op z’n limieten. Het is tijd voor de volgende stap. In Frankrijk heeft de coronapas miljoenen mensen over de streep getrokken om zich toch te laten vaccineren. Ze vonden het te veel gedoe om zich om de drie dagen te laten testen.

»Ik zou die coronapas niet beperken tot enkel Brussel. In Vlaanderen beveiligen we de toegang tot het nachtleven, de horeca, de fitnesszaken en evenementen ook best nog een tijdje door enkel gevaccineerde en negatief geteste mensen toe te laten. Het is belangrijk dat het wettelijk kader daarvoor tijdig klaar is. Als we nog veel tijd verliezen, is het te laat. Het is tien over twaalf. Alwéér.»

HUMO Ik hoor de lobbyisten van die sectoren tot hier schreeuwen.

VLIEGHE «Als die coronapas de manier is om duurzaam open te blijven, zullen ze daar toch wel oren naar hebben?»

HUMO Voormalig Open VLD-voorzitter Gwendolyn Rutten pleit voor een verplichte vaccinatie van alle volwassenen. ‘Dat is tenminste duidelijk. Het vaccin tegen kinderverlamming hebben we ook verplicht, covid is vergelijkbaar.’

VLIEGHE «Voor het zorgpersoneel is verplichte vaccinatie logisch, maar ook dat laat te lang op zich wachten. Voor de rest van de maatschappij geloof ik meer in de pragmatische aanpak van de coronapas. Anders krijg je nog meer heftige emoties in dit debat. Het lijkt nu al bijna een keuze tussen leven en dood, tussen goede en ­slechte mensen, of dommeriken en slimmeriken. Die polarisering is contraproductief. Je trekt geen twijfelaars over de streep door hen egoïsten te noemen.»

RAMPSCENARIO

HUMO Is de doofheid van politici voor u een flashback naar een jaar geleden?

VLIEGHE «In zekere zin wel. Toen stond het vizier ook op versoepelen, terwijl wij al weken riepen dat het fout zou lopen. Die tweede golf ­kende een lange aanloop. Ook nu stijgen de cijfers al sinds begin juli, de laatste maand zijn ze zelfs verdubbeld. Het probleem is dat men de mensen de indruk heeft gegeven dat ze kunnen doen wat ze willen zodra ze gevaccineerd zijn. Dat klopt niet. De vaccins vormen een zeer goede regenjas, maar 100 procent waterdicht zijn ze niet. Er wordt ook nog onderzocht hoelang ze bescherming bieden.»

HUMO Van de ruim 6 miljoen volledig gevaccineerden raakten tegen begin augustus 12.332 mensen besmet. Sommigen werden zelfs in het ziekenhuis opgenomen. Antivaxers zien daarin een argument dat vaccinatie geen zin heeft.

VLIEGHE «In Brussel ­woekert het virus vooral in arme gemeenten met een lage vaccinatiegraad, zoals Molenbeek en Sint-Joost-ten-Node. Dat is geen toeval. Het aantal doorbraakinfecties (besmettingen bij gevaccinceerden, red.) blijft heel beperkt. Ruim 90 procent van de coronapatiënten in het ziekenhuis is niet ingeënt. De rest zijn oudere of ernstig verzwakte mensen.»

HUMO Die mensen werden ook veel vroeger gevaccineerd. Speelt dat ook een rol?

VLIEGHE «Dat weten we nog niet. Misschien heeft hun verzwakte immuunsysteem nooit goed gereageerd op het ­vaccin.»

HUMO Wat zegt u tegen degenen die vinden dat we het virus nu maar moeten laten waaien, zodat ‘al die niet-gevaccineerde egoïsten het snel krijgen’?

VLIEGHE «Ik ben een ­dokter, dus ik wens niemand een ziekte toe. Maar in de ­huidige open samenleving zal het virus sowieso waaien en veel niet-gevaccineerden besmetten.»

HUMO Zij kiezen dus niet voor het vaccin, maar voor het virus?

VLIEGHE «Hun kans om de komende weken en maanden besmet te raken, is heel groot. Maar of dat een bewuste keuze is? Veel mensen zijn er gewoon niet mee bezig. De ongevaccineerden die ik in mijn ziekenhuis heb gezien, kwamen terug van een reis en hadden voordien niet de tijd genomen om een spuit te laten zetten.

»Wat ook pleit tegen die no mercy-redenering is dat ­grote uitbraken de ziekenhuizen zullen overbelasten en ook zwakkere gevaccineerden zullen treffen. Kinderen zullen het virus oppikken op school en sommige grootouders besmetten, ook al zijn ze ingeënt.»

HUMO In ‘Terzake’ liet Roel Van Giel van huisartsenvereniging Domus Medica verstaan dat de zorgsector het beu is om de shit op te kuisen. Elisabeth De Waele, intensivist in het UZ Brussel, zei vorige winter al: ‘Wij gaan die derde golf niet meer opvangen.’

VLIEGHE «Een patiënt blijft een patiënt: waar die ook vandaan komt, wat hij ook heeft, wij zorgen daarvoor. Maar het zorgpersoneel is vermoeid. In Brussel verkeren acht ziekenhuizen in nood, toch wil men dat niet meer horen. Het moet eerst weer veel erger ­worden. Iedereen in de zorg is dat beu.»

HUMO Een verpleegster zei me: ‘Er is veel gepraat over het mentaal welzijn bij de bevolking, maar van ónze mentale gezondheid ligt blijkbaar niemand wakker.’

VLIEGHE «Ik begrijp haar frustratie. De vakantie heeft veel collega’s deugd gedaan, maar we kampen met langdurige uitval, waardoor sommige ziekenhuizen niet op volle capaciteit draaien. Iedereen snakt naar een normaler ritme.»

HUMO Vorige week werd aan de ziekenhuizen gevraagd om een kwart van hun ic-afdelingen te vrijwaren voor corona­patiënten. Op sommige plaatsen wordt niet-essen­tiële zorg alweer uitgesteld. Moeten we prioriteiten gaan stellen?

VLIEGHE «Door coronapatiënten over het hele land te spreiden, zullen ziekenhuizen proberen om alle zorg op peil te houden. Maar als de golf vooral Brussel treft, krijg je discussies en communautaire spanningen.»

HUMO Want dan moet een Vlaamse gevaccineerde kankerpatiënt wijken voor een niet-gevaccineerde Brusselaar.

VLIEGHE «Zulke extreme patstellingen moeten we vermijden.»

HUMO Die gaan we toch krijgen?

VLIEGHE «Er zijn hopelijk genoeg tussenoplossingen om niet te moeten kiezen.»

HUMO Roel Van Giel suggereerde om de reguliere zorg te laten doorgaan en niet elke kritieke coronapatiënt nog een bed op intensieve zorg te geven. Lees: ongevaccineerden mogen hun voorrangsbehandeling vergeten.

VLIEGHE «Dat vind ik ethisch bijzonder moeilijk. Sommigen vragen zich zelfs af of we ongevaccineerden nog wel moeten helpen. Moeten we dan ook stoppen met behandelingen voor rokers, zwaarlijvigen en alcoholici? En wat doen we met dringende ingrepen voor een jonge gast die onder invloed tegen een boom is geknald? Elke patiënt telt en heeft recht op zorg. Het probleem is dat covidpatiënten met heel veel tegelijk kunnen zijn en daardoor de planning weer helemaal in het gedrang komt.»

HUMO Ik voorspel u, mevrouw Vlieghe: zodra een in nood verkerende gevaccineerde geen ic-bed krijgt omdat de afdeling vol ligt met ongevaccineerde coronapatiënten, is het kot te klein.

VLIEGHE «Nogmaals: we kunnen veel doen om zo’n ramp­scenario te vermijden. Als je patiënten tegen elkaar begint uit te spelen en hen gaat benadelen vanwege ongezonde levenskeuzes, beland je op een gevaarlijk hellend vlak. Daarvoor moet de noodsituatie al zeer ernstig zijn.»

HUMO U blijft daar opvallend rustig bij. Wordt u nooit boos op antivaxers die van de daken schreeuwen dat ze ‘die rommel’ niet in hun lijf willen en enkele weken later als hoopjes ellende worden binnengerold op intensieve?

VLIEGHE «Natuurlijk wel. Maar het enthousiasme voor een alcoholist die elke maand wordt binnengebracht met leverproblemen, is ook niet altijd even groot. En dat is ook een patiënt. In onze ziekenhuizen liggen wel meer mensen die niet kunnen of willen stoppen met roken, hamburgers eten en frisdrank drinken. Is dat ethisch beter dan jezelf niet laten vaccineren?»

GIERENDE BANDEN

HUMO De huisartsen pleiten ervoor om kinderen onder 12 jaar niet meer systematisch te testen en de quarantaineregels in de scholen te versoepelen. Anders dreigen zij de dupe te worden van de vrijheid van de volwassenen, omdat er voortdurend klassen in quarantaine moeten.

VLIEGHE «Ik snap hun redenering, maar als je de test- en quarantaineregels versoepelt, krijg je heel veel uitbraken in scholen die we niet meer zullen opmeten. Dan gaan de hospitalisaties op een bepaald moment stijgen zonder dat we daarop kunnen anticiperen.»

HUMO U adviseerde om de mondmaskers te behouden en CO2-meters te verplichten in elke klas. Vlaams onderwijsminister Ben Weyts legde dat advies naast zich neer.

VLIEGHE «Net daarom zou het onverstandig zijn om nog meer verdedingsmuren te slopen. In het middelbaar en hoger onderwijs kunnen tieners zich laten vaccineren, maar jongere kinderen zitten onbeschermd in de klas. Zij dragen geen maskers, zitten vaak in slecht geventileerde lokalen en er zijn amper CO2-meters om dat te meten. Dat is met vuur spelen. Ik snap dat het onderwijsveld weer normale lessen wil, maar dan moeten we andere voorzorgen nemen: slecht geventileerde binnenruimtes gewoon sluiten, zoveel mogelijk activiteiten buiten organiseren, de zieken er wel degelijk uit halen en de grootouders waarschuwen dat ze moeten opletten met kleine kinderen, zeker als die een snotneus hebben. Dat is een basisverzekering, hopelijk volstaat die om de scholen open te houden.»

HUMO Uit de Grote Corona­studie van de Universiteit Antwerpen blijkt dat de helft van de 18- tot 35-jarigen elkaar weer kust en handen geeft. Bij de ouderen is dat 38 procent.

VLIEGHE «Dat is echt te vroeg. Ik ben normaal echt geen afstandelijk persoon, maar kussen en knuffelen bewaar ik nog altijd voor mijn kinderen en mijn vriend. Ik ben al blij dat ik mijn familie en vrienden weer kan zien, op afstand, en ik wil dat vooral kunnen blijven doen. Ooit komt dat allemaal wel terug, nu is het te vroeg.»

HUMO Hoe is het om voortdurend de spelbreker te moeten spelen?

VLIEGHE (lacht) «It’s a dirty job, but someone’s gotta do it. Al gaat het in tegen mijn karakter. Ik ben totaal geen overbezorgde moeder. Mijn kinderen krijgen veel vrijheid. Behalve als ze echt te laat thuiskomen: dan zit het ertegen.

»Dat wij als virologen elke keer aan de noodrem moeten trekken, is frustrerend en vermoeiend. Ik vergelijk het met een touringcar die door de bergen rijdt. Wij, de wetenschappers, zitten vooraan en proberen door de mist te zien welke gevaarlijke bochten en ravijnen ons nog wachten. De politiek en burgers zitten achteraan en klagen dat het veel te traag gaat. Zij zien niet wat er op ons afkomt. Ondertussen moeten wij tegen de buschauffeur blijven herhalen dat hij niet te snel mag rijden.»

HUMO Maar momenteel heeft de politiek de carnavalmuziek in de bus zo luid gezet dat niemand nog naar jullie luistert?

VLIEGHE «Voilà! Maar als we straks met gierende ­banden beginnen te slippen in een bocht... Ik hoef geen gelijk te krijgen, hoor. Ik zou ook liever stoppen met zagen over dit virus en tot de orde van de dag overgaan, maar mijn taak is om de volksgezondheid mee te beschermen. En als ik zie wat er nu allemaal gebeurt, vrees ik dat het niet goed komt.»

HUMO Wat is uw manier om sceptische politici te bewerken?

VLIEGHE «Zelfs in periodes waarin ik voel dat mensen het niet willen horen, blijf ik op een rustige, beleefde en constructieve manier wijzen naar de feiten. Als je je geduld verliest en emotioneel wordt, verlies je de mensen. Maar soms loop ik ook over van frustraties, hoor. (Zucht) Na dit interview zal mijn mailbox wel weer vollopen met boze mails en ergernissen. So be it.»

HUMO Wanneer was u echt boos?

VLIEGHE «Dit voorjaar viel ik van mijn stoel na de aankondiging dat de grote festivals zouden doorgaan. Dat was het tegenovergestelde van wat wij hadden geadviseerd. Op zo’n moment vraag je je af wat je daar nog zit te doen.

»Vorige zomer was ik ook gefrustreerd, toen we zagen dat we vol tegen de muur zouden knallen en er weinig gebeurde om dat te stoppen. Maar ook die emoties gaan voorbij. De situatie evolueert, de cijfers doen hun ding en uiteindelijk komt er een moment waarop het gezond verstand het toch weer haalt. Wij hebben ook niet altijd gelijk. In mei en juni daalden de cijfers sneller dan verwacht. Ook voor de Olympische Spelen hielden we ons hart vast, terwijl die goed verliepen, dankzij de rigoureuze aanpak van de Japanners.»

EXTREEM UITSCHOT

HUMO U alludeerde net al op de haatmail die u krijgt. Bent u daar na achttien maanden nog van onder de indruk?

VLIEGHE «Ik schrik nog altijd van de grofheid. Soms is het ronduit bedreigend. Onlangs nog heb ik voor de politie een compilatie gemaakt van berichten die echt te ver gaan. (Leest voor) ‘Je klokje tikt. Extreem uitschot zoals jij moet en zal zijn straf krijgen. Je kunt ons niet verplichten te vaccineren of permanent die muilkorf te dragen. Voor een griepvirus? Nooit! Rotwijf! Er komt een tijd dat er bruggen tekort zullen zijn voor vuil zoals jij.’ Zulke berichten blijven weleens plakken.»

HUMO Bent u niet bang dat er ooit eens een gek voor uw neus opduikt, zoals bij Marc Van Ranst bijna gebeurde?

VLIEGHE «Ik ben niet zo’n bang persoon en denk dat we dit niet moeten overdrijven. We geven die klaviertijgers te veel aandacht. Het gaat om een heel kleine minderheid. Voor elke scheldmail ontvang ik tien steunberichten van de zwijgende meerderheid. Op straat krijg ik vaak opgestoken duimen. En als ik in de rij sta voor de frituur, komt er plots iemand buiten die roept: ‘Goed bezig, mevrouw ­Vlieghe, doe zo voort!’ (lacht) Dat geeft moed.»

HUMO Coronacommissaris Pedro Facon viel eind vorig jaar uit met een burn-out, de Franstalige viroloog Emmanuel André nam ook een paar keer afstand. Hebt u ook op het randje gestaan?

VLIEGHE «Ieder van ons heeft er weleens onderdoor ­gezeten. Dan helpt het dat je in zo’n goed team zit. Als je het even hebt gehad, schakel je een dag of een weekend af en nemen de anderen het over.

»Mij overkwam het voor het eerst op de piek van de eerste golf, toen er zoveel doden vielen en wij ons te pletter werkten om het virus te begrijpen en de bevolking te ­informeren. Kort nadien werd ik aangesteld als hoofd van de GEES (expertengroep, red.) en moesten we met z’n allen op één lijn raken over een exitstrategie. Dat was allemaal nieuw. Het voelde alsof ik na die eerste, lange sprint aan een marathon begon. Maar het zwaarste was die eindeloze donkere periode van januari tot april, waarin iedereen het beu was en de collega’s één voor één uitvielen. Ik dacht: straks ben ik de volgende.»

HUMO In die periode zei u in ‘De zevende dag’ dat we moesten stoppen met zeuren.

VLIEGHE «We waren onszelf in het graf aan het praten. Het was een lange winter, de vaccinaties liepen nog niet vlot en elke dag was het één ­lange klaagzang over hoe we het niet meer aankonden en wat er allemaal niet goed was. Mijn boodschap was dat we moesten volhouden en focussen op wat wel goed ging. Maar dat werd foutief geframed, ­alsof ik geen empathie had met kwetsbare mensen die het echt moeilijk hadden.

»Mijn vriend was die dag jarig. Na de uitzending trokken we voor een wandeling naar de Voerstreek. Plots sms’te Marc Van Ranst: ‘Trek het je niet aan, Erika, die mensen weten niet wat ze zeggen.’ Blijkbaar was er op de ­sociale media een storm van verontwaardiging losgebarsten. Die heb ik een paar dagen later gecounterd met een open brief. Ik heb altijd veel begrip gehad voor mensen die in de ­miserie zaten. Sommigen stuurden mij hun verhaal en met hen heb ik nog altijd contact. Maar ik sta nog altijd achter die uitspraak.»

HUMO Politicoloog Jonathan Holslag schreef in Knack dat de klaagzang getuigde van een schrijnende wereldvreemdheid. ‘Als dit onze collectieve pijngrens wordt, dan staan we er echt niet goed voor.’

VLIEGHE «Dat kon ik wel smaken. De Chinezen lachen in hun vuistje als ze ons bezig horen. Ook nu weer hoor je dat er ‘geen draagvlak is’ om nog enkele beperkte maatregelen vol te houden. Als je vaak genoeg zegt dat het niet meer gaat, dan gáát het ook niet meer, hè. Je kunt dat draagvlak ook proberen te creëren en behouden.»

HUMO Kunt u zich inbeelden dat we volgend jaar nog altijd geen grote zomerfestivals hebben?

VLIEGHE «Dat zal wel lukken, maar zeker is het niet. Over drie jaar zijn wij nog altijd bezig met corona, zij het minder intens dan nu.»

HUMO Dragen we dan nog mondmaskers?

VLIEGHE «In het griepseizoen misschien wel. Na de aanslagen van 9/11 is onze manier van reizen ook voorgoed veranderd. Het verbod op vloeistoffen aan boord en de strenge controles op de luchthaven zijn gebleven. Ook na deze crisis zal de wereld niet meer dezelfde zijn. Hopelijk ­blijven de goede dingen overeind. Laten we vooral online blijven vergaderen. Leve digitale oudercontacten! (lacht)»

HUMO Helaas breken we weer filerecords en schroeven ouderwetse bazen het thuiswerk terug.

VLIEGHE «Maar veel andere werkgevers voeren een hybride systeem in met een combinatie van kantoortijd en thuiswerk. De voorbije weken was er een slingerbeweging: mensen wilden hun collega’s terugzien, omdat het zo lang niet meer mocht. Het was bijna een statement. Maar volgende maand zijn ze het misschien weer beu om zoveel tijd te verspillen in de file. Dan kan er een gezond evenwicht ontstaan.»

HUMO U bent een optimist.

VLIEGHE «Optimism is a moral duty. Op goede momenten kijk ik met een vrolijke verbazing naar de wereld. Op andere momenten vraag ik me af wat voor ellende we nog allemaal gaan meemaken. Maar als je je verliest in cynisme en negativiteit, ondergraaf je je eigen geluk en dat van anderen.»

HERSENLOZE AARDE

HUMO Vlak voor de pandemie leerde u uw nieuwe vriend kennen. Kent u intussen zijn achternaam al?

VLIEGHE (lacht) «Ja, zélfs in de hectiek van het ­voorbije anderhalf jaar ben ik die niet vergeten! In de zomer heb ik voldoende rust genomen en konden we wat tijd inhalen. Ik wist dat ik mezelf moest opladen voor een pittig najaar.»

HUMO Wat betekent rust voor u?

VLIEGHE «Wandelen en fietsen. Een vriendin heeft mij een geweldige trekkingfiets met 21 versnellingen geleend. Daarmee zijn we een week door het Zwarte Woud getrokken. Fantastisch! Zowel berg­op als ­bergaf moest ik me zo hard concentreren dat ik niet aan mijn werk kón denken.»

HUMO Bent u al binnen in een restaurant geweest?

VLIEGHE «Eén keer, maar ik vermijd dat liever. Ik spreek systematisch buiten af. In de zomer is dat sowieso leuker, maar vorige winter was het toch ook gezellig aan de vuurkorf? Dat was soms koud, maar ik kom uit een familie die graag buiten is, dat helpt.»

HUMO Heeft het voorbije anderhalf jaar u veranderd?

VLIEGHE «Onvermijdelijk. Als in het nieuws wordt bericht over een politieke beslissing, betrap ik mezelf op de vraag: hoe zou de vork daar weer in de steel zitten? Er gaapt vaak een kloof tussen hoe iets tegenover de buitenwereld wordt gecommuniceerd en wat er is gebeurd op de vergaderingen.»

HUMO De appetijt om zelf in de politiek te stappen is niet gegroeid?

VLIEGHE «Zeker niet. Maar ik hoop dat genoeg goeie mensen dat nog willen doen. We hebben ze nodig.»

HUMO Waarom verzaakte u, net als Van Ranst en andere collega’s, aan de vergoeding die de overheid jullie aanbood?

VLIEGHE «Omdat ik niet de minste hint verdraag dat wij afhankelijk zouden zijn. Begin dit jaar vond MR-voorzitter ­Georges-Louis ­Bouchez dat wij te veel slecht nieuws verspreidden en loyaal ­moesten zijn aan de politiek, omdat we betaald werden. Dat was zeer kwalijk en beschadigend voor de wetenschap. Wij hadden op dat moment nog geen euro ontvangen. En we zijn geen consultants die adviezen geven à la tête du client. Wij zijn wetenschappers die feiten en ongemakkelijke waarheden aanreiken, of men die nu leuk vindt of niet.»

HUMO Hoe kijkt u als wetenschapper naar de toename van epidemieën en natuurrampen? Is deze planeet de mensheid als een rodeostier van zich aan het afschudden?

VLIEGHE «Ik zie het eerder omgekeerd: de ­menselijke soort bedreigt de natuur zo ernstig dat die in gevaar komt. Moeder Aarde heeft geen brein dat denkt: ‘Ik ga die vervelende homo sapiens eens een lesje leren, want hij maakt alles kapot.’ De natuur zoekt de weg van de minste weerstand. Als de mens te veel op het terrein van de natuur komt, wordt het heel makkelijk voor virussen om van dier op mens over te springen. Dat is gewoon oorzaak en gevolg.

»Ik ben wel erg bezorgd over het klimaat. Minister Vandenbroucke (van Volksgezondheid, red.) noemde de coronacrisis al ‘vele maten te groot voor ons’. De klimaatcrisis is nog een paar dimensies groter. Als je dan ziet hoe moeilijk het is om, golf per golf, de sense of urgency vast te houden, terwijl er amper een paar weken of maanden tussen die golven zitten, vrees ik dat we de klimaatdoelstellingen niet zullen halen. Dat druist in tegen mijn optimistische natuur, maar ik heb gezien hoe de politieke machinekamer werkt, en hoe laag onze collectieve tolerantie ligt, en dat stemt niet tot optimisme. Als moeder vind ik dat besef heel beklemmend. In welke wereld zullen onze kinderen straks moeten leven?»