Met de makers van Black Mirror in gesprek over hoe ze hun technologische nachtmerries overtuigend tot leven wekken

Apparatuur waarmee de politie je herinneringen kan bekijken, een sociaal kredietsysteem: de toekomst die sciencefictionserie Black Mirror schetst is niet erg gezellig. Wij vroegen makers Charlie Brooker en Annabel Jones hoe ze hun technologische nachtmerries overtuigend tot leven wekken.

Of je nu een kopie van je overleden geliefde bestelt op internet, of een app gebruikt waarmee je mensen in het echte leven kunt ‘blokkeren’ zoals op Twitter – in televisieserie Black Mirror kun je er donder op zeggen dat het gebruik van technologische snufjes je leven niet bepaald beter maakt.

‘Meestal zijn de gevolgen inderdaad vrij verschrikkelijk’, lacht Charlie Brooker, de man die achttien van de twintig scripts van de razend populaire serie op zijn naam heeft staan. ‘Maar soms zijn ze heus leuk. Kijk maar naar de technologie uit de aflevering San Junipero.’ Daarin kunnen overleden personages hun bewustzijn uploaden naar een computer en een gelukkig leven leiden in een virtuele versie van de jaren tachtig. ‘Maar, eh... dat is het misschien wel. De rest is vreselijk.’

Sinds eind december staat Bandersnatch op Netflix, een voorloper van het geplande vijfde seizoen van Black Mirror. De aflevering is interactief, de kijker bepaalt het verloop. Daarmee waagt de serie, die normaal gesproken de valkuilen van nieuwe technologieën schetst, zich nu zelf aan een innovatieve manier van televisiemaken.

undefined

In Londen treffen we Brooker en zijn vaste producer Annabel Jones, die al sinds 2008 met hem aan verschillende televisieprojecten werkt. We spreken hen over de dunne scheidslijn tussen echte en fictieve technologische ontwikkelingen.

Technologie als hoofdpersonage

Na een lange dag vol interviews hangen Brooker en Jones onderuitgezakt op een bank van het Soho Hotel in Londen, maar zodra het over technologie gaat krabbelen ze overeind. Niet vreemd, want in een serie waarin elke aflevering een ander verhaal vertelt, is die technologie toch een beetje het hoofdpersonage.

‘We proberen de technologie in Black Mirror vooral niet te schreeuwerig te maken’, zegt Brooker. ‘Onze apparaten hebben simpele interfaces en ogen minimalistisch. Wat ik vroeger erg irritant vond in films – dat gebeurt nu gelukkig minder – is dat technologie zo overdreven werd neergezet. Dan ontving een personage een e-mail en werd dat aangekondigd met een gigantische driedimensionale animatie van een envelop en een computerstem die ‘JE HEBT EEN NIEUWE E-MAIL!’ schreeuwt. Waarom zou een computer dat in vredesnaam doen? Je batterij raakt leeg en je wordt er als gebruiker helemaal gek van. Dat zet je toch meteen uit?’

Lakmoesproef

Jones denkt er net zo over. ‘De belangrijkste lakmoesproef bij het bedenken van een aflevering is voor ons of iemand de technologie echt zou gebruiken. We zijn niet geïnteresseerd in griezelige overheidstechnologie of robots die menselijke emoties leren begrijpen. Maar een apparaat waarmee je alles dat je ziet kunt opnemen? Ja, dat zou ik wel willen hebben. Dan hoef ik niet de hele tijd mijn telefoon vast te houden.’

Die insteek zorgt ervoor dat Black Mirror realistisch oogt. Alsof je de apparaten nu al in de winkel kunt kopen. Dat bereiken ze overigens zonder hulp van professionele productontwerpers. ‘We doen het zelf, met ons team’, zegt Brooker. ‘Wel vragen we ons vaak af: hoe zou de Apple-versie eruit zien?’

Soms kiezen ze ervoor om de technologie een beetje ouderwets te maken, simpelweg omdat dat ‘echter’ voelt dan iets dat futuristisch oogt. In de aflevering Crocodile gebruikt de politie bijvoorbeeld een apparaat dat herinneringen van slachtoffers kan visualiseren. ‘Dat ziet eruit als een oude CRT-monitor, of een microfiche-uitleesapparaat of zo. Veel interessanter dan, weet ik veel, een ronddraaiende flatscreen met een holografisch hoofd in het midden.’

Sciencefiction heeft in het verleden de opkomst van bepaalde technologie voorspeld. De makers van de eerste mobieltjes lieten zich bijvoorbeeld inspireren door sciencefictionserie Star Trek. En de tablet die personages in de film 2001: A Space Odyssey (1968) gebruiken, heeft zelfs zoveel weg van Apple’s iPad dat hij figureerde in een rechtszaak tussen Apple en concurrent Samsung over intellectueel eigendom. Volgens Samsung kon Apple onmogelijk claimen dat ze het uiterlijk van de iPad hadden verzonnen, omdat deze al tientallen jaren eerder in een bioscoopfilm te zien was.

Hoewel Black Mirror veel eigentijdser aanvoelt dan een ruimte-epos als 2001, loopt het bij de serie op dat vlak echter nog geen storm. ‘Er is nog niemand naar ons toegekomen met het idee om één van onze apparaten op de markt te brengen’, zegt Brooker. ‘Maar we zouden dan ook geld willen zien, haha. We grappen op de set wel vaak dat we copyright zouden moeten aanvragen, zodat we alles zelf op de markt kunnen brengen. Het enige probleem is: wie zou een product vertrouwen met een Black Mirror-label? Je zou doodsbang zijn.’

Desondanks heeft de serie een aardige staat van dienst als het gaat om het voorspellen van trends. In de aflevering Nosedive moeten mensen elkaar na elke interactie een cijfer van één tot vijf geven. Dat bepaalt vervolgens je sociale status – iets dat verdacht veel lijkt op het sociale kredietsysteem dat China rond 2020 wil invoeren. En in een andere aflevering (The Waldo Moment) wordt een vulgaire computer-geanimeerde beer uit een comedyshow zó populair dat hij de politiek ingaat. Een vorm van politieke verruwing en infantilisering die Brooker regelmatig vergelijkt met de opkomst van Donald Trump.

Toch heeft Black Mirror geen politieke boodschap, benadrukt hij. ‘Natuurlijk geven de afleveringen commentaar op de samenleving. Maar het is nooit ‘we vinden dat mensen dit moeten denken.’’ Volgens Brooker heeft niemand Black Mirror nodig om de risico’s van technologie te zien. ‘Mensen realiseren zich bijvoorbeeld steeds meer hoe bedrijven als Facebook hun gegevens gebruiken.’'

In de nieuwe aflevering Bandersnatch speelt een bedrijf een bijrol met bijna net zo’n grote datahonger als Facebook: streamingdienst Netflix, waarop ook Black Mirror te zien is. Door het grootschalige binnenharken van gegevens over het kijkgedrag van zijn abonnees, heeft de dienst in zekere zin zélf wel wat weg van Black Mirror-technologie, beaamt ook Brooker. Toch is de gastrol geen subtiele mea culpa. ‘We wilden er niet mee zeggen: sorry dat we voor zo’n techreus werken. Ze vragen bijvoorbeeld nooit of we op basis van kijkgegevens afleveringen willen aanpassen. We hebben de sinistere kant van Netflix nog niet gevonden.’

© De Volkskrant