Met dit Zweedse klimaatmeisje begon het allemaal: 'Mensen gaan door alsof er niets aan de hand is'

Greta Thunberg zette als ‘klimaatspijbelaar’ een wereldwijde trend. De scholier, die asperger heeft, blijft weg van de lessen totdat Zweden de klimaatafspraken van Parijs echt naleeft.

‘Het oplossen van het klimaatprobleem is de grootste uitdaging waar homo sapiens ooit voor heeft gestaan. De belangrijkste oplossing is echter zo simpel dat zelfs een klein kind dit kan begrijpen: we moeten de uitstoot van broeikasgassen stoppen.’

Met twee lange gevlochten staartjes in het haar en een ‘spiekbriefje’ in haar handen gaf Greta Thunberg twee weken geleden een klimaattoespraak tijdens het World Economic Forum in Davos. Een maand eerder wist de 16-jarige Zweedse scholier uit Stockholm ook al de camera’s op zich gericht tijdens de VN-klimaattop in het Poolse Katowice. Ze was uitgenodigd om ten overstaan van politieke en zakelijke leiders een peptalk te houden voor de klimaatkwestie. Maar voor een peptalk is het te laat, vindt ze. ‘Ik wil dat jullie in paniek raken. Het huis staat in brand.’

undefined

Als Belgische scholieren vandaag gaan spijbelen voor het klimaat is dat voor een groot deel te danken aan Thunberg. Zij dient wereldwijd als inspiratie voor de beweging van stakende scholieren door als eerste in augustus weg te blijven van school voor het klimaat. Iedere vrijdag gaat ze naar het centrum van Stockholm om daar voor de Riksdag, het Zweedse parlement, actie te voeren.

Thunberg wil net zo lang spijbelen totdat Zweden de klimaatafspraken van Parijs naleeft. Hoewel Zweden bekend staat als één van de meest vooruitstrevende landen in het verminderen van de CO2-uitstoot valt daar volgens haar nog wel wat op af te dingen. Zweden heeft internationaal goede ‘emissiecijfers’, omdat inmiddels veel auto’s rijden op biobrandstof en huizen worden verwarmd via organisch afval. Maar om de hele biobrandstofindustrie te voeden moet het Scandinavische land bijvoorbeeld steeds meer bioafval via schepen naar Zweden laten komen, wat niet bijdraagt aan de vermindering van emissie buiten de landsgrenzen.

Hamburgers

‘Zweden is geen voorbeeldland’, schreef Thunberg vorig jaar mei al in een artikel waarmee ze een schrijfwedstrijd won voor de Zweedse krant Svenska Dagbladet. Haar boodschap is dat politici moeten ophouden met debatteren over emissieafspraken, maar dat het nu aan de Zweden zelf is om hun gedrag te veranderen. De Zweden zijn, in tegenstelling tot hun groene imago, nog te veel verknocht aan hun vele vliegreizen naar de zon, hamburgers eten in fastfoodrestaurants en ander vervuilend consumptief gedrag.

Thunberg is in korte tijd internationaal tot een soort postergirl van het klimaat uitgegroeid. The New Yorker, CNN, The Guardian, het Duitse Bild, steeds meer buitenlandse media willen met het Zweedse klimaatmeisje spreken. ‘Is ze een moderne Jeanne d’Arc?’, vroeg commentator Dick Harrison in Svenska Dagbladet zich onlangs af. ‘Ze zijn beide exponenten voor gelijksoortige historische fenomenen, dat ook kinderen en jongeren vooraanstaande rollen kunnen spelen in hun tijd.’ Harrison ziet in haar eveneens de Zweedse equivalent van de Pakistaanse Malala Yousafzai, die in 2014 de Nobelprijs voor de Vrede kreeg vanwege haar strijd voor vrouwenonderwijs in haar land. Harrison:‘Greta Thunberg is niet eenzaam in het feit dat ze jong is en op de barricades gaat staan.’

Haar belangstelling voor het klimaat begon al toen ze nog maar een jaar of 10 oud was. Op een bepaald moment kreeg ze op school een film te zien over ronddrijvend plastic in de Stille Oceaan. Ze moest ervan huilen. Na afloop van die film en het debat in de klas over het redden van het klimaat had de docent nog een huishoudelijke mededeling: maandag zouden de leerlingen een invalkracht krijgen, omdat de lerares voor een bruiloft naar New York vloog. Terwijl dit bij de andere leerlingen reacties opriep van ‘Wow, wat leuk voor u’, was de reactie van Thunberg anders. Zij ervoer het als hypocriet dat een lerares eerst vertelt over het redden van het klimaat om vervolgens net te doen of er niets aan de hand is en over haar ‘vervuilende’ vliegreis te vertellen.

Eetstoornis

Op 12-jarige leeftijd besloot Thunberg nooit meer te vliegen en nooit meer onnodig te shoppen. Tevens werd ze veganist. Haar vroege klimaatzorgen gingen zo ver dat ze op school steeds meer buiten de toon viel, gepest werd en vaker thuis kwam te zitten. Ze ontwikkelde een eetstoornis, die zelfs zo ver ging dat haar ouders op het punt stonden haar in het ziekenhuis op te laten nemen. Van de schoolleiding kregen ze te horen dat de sociale problemen aan Greta te wijten waren.

‘Meerdere leerlingen hadden gezegd dat ze zich raar gedroeg, zacht praatte en nooit iemand begroette’, schrijven haar ouders Malena Ernman en Svante Thunberg in hun vorig jaar gepubliceerde autobiografische boek Scener ur Hjärtat (Scenes vanuit het hart). Ernman is een wereldberoemde Zweedse operazangeres, die in 2009 tevens bij het brede publiek doorbrak door in dat jaar uit te komen voor Zweden tijdens het Eurovisiesongfestival. Vader Svante Thunberg is een Zweedse acteur, die begin deze eeuw zijn carrière op een laag pitje zette om als ‘huisman’ de internationale loopbaan van zijn vrouw te ondersteunen.

In hun boek beschrijven de ouders hoe het gezinsleven op zijn kop kwam te staan, toen er uiteindelijk bij Greta werd vastgesteld dat ze asperger heeft. Aanvankelijk beschouwden de ouders het gedrag van Greta als een soort tic: ze hamerde er bij haar ouders maar op dat ze de lichten uit moesten doen en de verwarming lager moesten zetten. Om beter met hun kinderen in contact te komen, besloten ze te luisteren.

Vluchtelingen

Greta hield het gezin een spiegel voor. Als bekende Zweed nam Malena Ernman het bijvoorbeeld op voor de vluchtelingen die naar Zweden kwamen in 2015. Ze sprak zich in de media uit tegen de rechts-populistische Zweden Democraten en hun leider Jimmie Åkesson. Maar van haar eigen dochter kreeg ze te horen: ‘Jullie bekende mensen zijn ongeveer voor het klimaat wat Jimmie Åkesson is voor de multiculturele samenleving.’ Het was mede de aanleiding voor Malena Ernman om haar internationale operacarrière op te geven en dicht bij huis in Stockholm aan het werk te gaan. De ouders schaften een elektrische auto aan en zijn gestopt met vliegen. Het gezin heeft zich in dienst gesteld van de verkondiging van de klimaatboodschap.

Zelf heeft ze meerdere malen in de Zweedse media gezegd dat ze haar syndroom van asperger als een gave ziet. ‘Ik zie dingen op een andere manier. Als ik besloten heb dat ik iets moet doen, dan moet ik dat ook doen. Mijn geweten laat op dat moment niets anders toe’, zei ze vorig week tegen Nyhetsmorgon, een bekend ontbijtprogramma van de Zweedse tv-zender TV4. Hoe ze de dingen anders ziet vroeg de verslaggever? ‘Ik zie de zaken zwart-wit. Tevens houd ik er niet van als mensen één ding zeggen en het andere doen. Dat is het geval met klimaatvragen. Mensen zeggen dat de klimaatkwestie een existentiële bedreiging is, maar vervolgens gaan ze door met hun gedrag alsof er niets aan de hand is. Dat begrijp ik niet.’

undefined

© De Volkskrant