Meyrem Almaci: “Horendol word ik van al die karikaturen: alsof niks meer zou mogen”

Ze koopt geen boontjes uit Kenia, maar voor de rest bestrijdt Groen-voorzitter Meyrem Almaci heftig dat haar partij enkel de ‘bionade-bourgeoisie’ kan bekoren. “Ik zal nooit mensen stigmatiseren omdat ze het vliegtuig nemen.”

Enkele uren na het interview stuurt Meyrem Almaci nog een sms. ‘Speech van Greta gehoord? Samenwerken, nu.’ Gevolgd door een smiley. Groen doet er alles aan om het beeld te bestrijden dat zij de klimaatspijbelaars sturen, laat staan recupereren. Maar soms is het sterker dan henzelf. Die ‘Greta’ is natuurlijk de 16-jarige Zweedse Greta Thunberg. Donderdagmiddag betoogde ze in Brussel tussen duizenden Belgische bosbrossers. In haar speech riep ze de politici op om snel samen actie te ondernemen. Almaci herkent zich daar volledig in. Waar ze zich helemaal níét mee vereenzelvigt, is haar nieuwste koosnaam.

Proficiat: u bent een flipflop. Uw principes zouden even plooibaar zijn als teenslippers.

“Ah bon?”

De bijnaam komt van Antwerps schepen Fons Duchateau (N-VA). In Gent mag de privésector de opvang van daklozen uitbaten. In Antwerpen reageerde u twee jaar geleden furieus, toen N-VA hetzelfde wilde doen.

“Dat Fons Duchateau eerst zelf een degelijk basisbeleid voert en daarbovenop nog extra opvang voorziet. Gent is de enige stad in Vlaanderen die extra maatregelen neemt. Dat is het grote verschil tussen het gele model in Antwerpen en het groene in Gent. Basisvoorzieningen, die besteed je niet uit. Dat is de taak van de overheid. Dit is slechts een tijdelijk project voor daklozen.

“Uiteraard snap ik het frame wel dat N-VA erop kleeft. Typisch. Waar wij samenwerking zoeken, spelen zij op de man en proberen ze te polariseren.”

Daar gaat de blauw-groene as voor de volgende regering. De liberalen vinden privatisering van de zorg best oké.

“Er is maar één as: die tussen Groen en Ecolo. Samen willen wij de grootste fractie worden. Uiteraard zullen we op zoek gaan naar partners, maar een systeem van afbraak zullen wij nooit ondersteunen. De burgers eisen ook dat de overheid de basisvoorzieningen nog uitbouwt.

“Er zijn zoveel dingen waar bijna de hele bevolking het over eens is. 84 procent van de mensen vraagt een ambitieuzer klimaatbeleid. 84 procent van de mensen eist dat de grootste vermogens meer bijdragen. Waarom doen we dat niet? Onze boodschap is: we delen meer dan we denken. ‘Verdeel en heers’ is niet onze manier.”

Kom, de polarisatie met N-VA is toch juist wat u wilt?

“Dat is bijzonder cynisch. Ja, ons maatschappijmodel is anders dan dat van N-VA. En ja, we staan misschien zeer uitgesproken tegenover elkaar. Maar je m’en fous wat de ander doet. Juist nu hebben we staatslieden nodig die verschillen overbruggen. Stephen Hawking schreef in 2015 al dat de grootste bedreigingen voor de mensheid de ongelijkheid en de klimaatverandering zijn. Hedendaagse politici moeten zichzelf durven te overstijgen.”

Zijn jullie niet arrogant aan het worden? Jos Geysels, groene éminence grise, waarschuwde in Het Laatste Nieuws: Groenen, hoed u voor overmoed.

“De bekommernis van Jos is terecht, maar voor een partijvoorzitter is de sky the limit.

“Ik geloof nogal in de uitspraak van Virginia Woolf: het beste aan de toekomst is dat ze in nevelen is gehuld. Je kunt haar nog vorm geven.”

Maakt u dat eens concreet. Stel, u mag na 26 mei aan de onderhandelingstafel plaatsnemen. Wat zijn jullie vier prioriteiten voor het klimaat?

“Wij willen drie keer sneller renoveren. Zo kan de energiefactuur omlaag en creëren we duizenden jobs in de bouw. We moeten ook opnieuw investeren. Vier procent van het bruto binnenlands product (bbp) moet naar onderzoek, ontwikkeling en onderwijs. Belfius wordt een investeringsbank. Schotland, Nederland, Duitsland hebben al zo’n bank die geld besteedt aan de eigen infrastructuur en economie. De mobiliteitsshift is nog een prioriteit. Met investeringen in openbaar vervoer en ons mobiliteitsbudget. Dat wordt de grootste taxshift van deze eeuw. We stoppen de subsidies voor vervuilende files en betalen loon uit in euro’s in plaats van diesel.

“Het probleem is niet ons programma, hoor. Het probleem is dat ons programma niet wordt uitgevoerd.”

We gaan ons wel blauw betalen aan die groene oplossingen, zeggen uw tegen­standers.

“Weet u hoeveel niets doen ons gaat kosten? Vijf à twintig procent van ons bbp. Dat is tussen de 21 en 84,5 miljard euro. In actie schieten kost één procent van het bbp voor de komende twintig jaar. Dan zullen we een hogere welvaart hebben, een betere levenskwaliteit en meer jobs. Alstublieft. Ik verzin dat niet, het staat verdorie in het ‘rapport 2015’ van de FOD Volksgezondheid, de Université catholique de Louvain en het Planbureau, een studie die besteld is door deze regering. Volgens diezelfde studie gaan we zo 80.000 jobs extra creëren tegen 2030 en zal het bbp met 2 procent groeien. Die studie bewijst zwart op wit dat de tegenstelling tussen economie en ecologie vals is.”

U garandeert dat de rekeningen niet omhoog gaan met Groen in de regering?

“Absoluut. Dat bewijzen we nu overal waar we besturen. Het verschil tussen feit en fictie mag wel eens op tafel komen. Feit is dat wij de afgelopen tien jaar nergens een factuur hebben verhoogd. Wij trekken zelfs vaak recht wat Vlaams en federaal wordt scheefgetrokken. Aanvullende leeflonen, dat is onze beslissing.”

Toch blijft de bevolking bang dat een groener beleid onbetaalbaar is.

“En dat snap ik perfect. Wat hebben ze de afgelopen jaren ook allemaal te verduren gekregen? Al die besparingen op hun kap. Zij moesten de factuur betalen, en in ruil kregen ze een gat van 7,7 miljard in de begroting. Plus geen enkele behaalde klimaatdoelstelling. Het is zeer cynisch dat diezelfde partijen nu zeggen dat een groener beleid veel geld gaat kosten. Wie niks wil doen voor het klimaat, is verrassend vaak ook degene die niks wil doen tegen de ongelijkheid.”

Maar hebt u wel een heldere kosten-batenanalyse?

“Als er één partij berekende voorstellen heeft, dan is het de onze. We hebben onze CO2-voorstellen, ons mobiliteitsbudget en onze klimaatvoorstellen uitgerekend. Kom daar eens om bij de andere partijen. Wie toont me de kosten-batenanalyse van het confederalisme? De begroting van de ‘vlexit’? Ze bestaan niet. Wie ons verwijt onbetaalbare voorstellen te doen, weet gewoon niet meer van welk hout pijlen te maken.”

U roept andere partijen op hun taboes te laten varen, maar blijft zelf mordicus tegen kernenergie.

“Ik ben helemaal niet dogmatisch. Zestig procent van de mensen is daar tegen. Negen van de tien partijen willen de kernuitstap behouden. Waar het vooral om gaat, is dat een nieuwe kerncentrale peperduur is. De nieuwe Finse centrale kost nu al 11 miljard en de bouw loopt al drie tot vier jaar vertraging op. Bij de zogenaamde ecorealisten, om N-VA niet te noemen, hoor ik vooral veel ideologie en weinig realisme. Het opdoeken van de kerncentrales en het investeren in hernieuwbare energie is de enige realistische optie. De gascentrales, die de sluiting van de kerncentrales moeten opvangen, zijn veel en veel efficiënter dan de stroomboot. Die braakt tegen 100 km per uur CO2 uit. Het businessmodel van de kerncentrales is zo failliet als maar zijn kan.”

Is uw verzet tegen kernfusie niet even ideologisch?

“Maar neen. Een wetenschapper zoals Aviel Verbruggen zegt ook dat superveilige thoriumcentrales een fantoom zijn. Miljarden zijn er al naar dat onderzoek gegaan, maar het levert niks concreets op.”

U haalt in de peilingen bijna 16 procent, maar uw potentieel ligt twee keer zo hoog. Waarom verzilvert u dat niet?

“Natuurlijk gaapt er een grote kloof tussen de stemmen die we halen en de stemmen die we zouden kunnen halen. Maar mag ik erop wijzen dat wij net het beste resultaat ooit hebben neergezet bij de lokale verkiezingen?”

Blijven jullie niet ongeloofwaardig als bestuurders? In Antwerpen durfden jullie niet mee te besturen, sp.a wel.

“Wij besturen op meer plaatsen dan ooit tevoren. Wat op tafel lag in Antwerpen, was voor ons veel te weinig. Bart De Wever en Tom Meeuws verkondigen nu dat hun samenwerking zes maanden geleden – voor de verkiezingen dus – al beklonken was. Wie speelt er dan spelletjes? En waarom? Ik betreur dit heel erg van sp.a. Net op een moment dat we zouden moeten samenwerken aan meer koopkracht en een beter klimaatbeleid, maken zij alleen rechts sterker.”

Misschien maakt John Crombez de linkse vijver juist groter. Hij zoekt naar een gat in de markt naast jullie.

“Het gat in de markt is sociaal en klimaat samen. Daar gaat Groen voor.”

Het gat in de markt is dus groen plus rood. Samen, met andere woorden.

“Wij gaan geen campagne voeren tegen een andere partij en zeker niet tegen een andere linkse partij. Ik ben altijd voorstander geweest van progressieve samenwerking. Voor wie het zou zijn vergeten: we zitten in de meeste meerderheden samen met sp.a en CD&V.

“Men zegt dat wij onze verantwoordelijkheid niet wilden nemen. Onzin. We zijn nog nooit zo klaar geweest om onze verantwoordelijkheid te nemen.”

Dus na 26 mei...

“... is het onze ambitie om te besturen. De klimaatuitdagingen vandaag zijn even acuut als de bankencrisis in 2008. Toen heeft men – volledig terecht – op een wip en een knip beslist om noodmaatregelen te nemen die moesten vermijden dat onze economie ten onder zou gaan.”

Bewegingen zoals Extinction Rebellion en Act for Climate Justice zeggen hetzelfde. Keurt u hun radicale acties goed?

“Dat is niet hoe wij aan politiek doen. Ik krijg zelf regelmatig e-mail- en sms-bombardementen.”

Waarop wordt u aangevallen?

“Op mijn afkomst. Honderden berichten per week krijg ik. Maar dan maak ik een apart mapje en komen alle ongewenste mails daar automatisch in terecht. De vulgaire opmerkingen zijn niet te tellen. Op Facebook, per mail. (sarcastisch) Twitter is vaak heel leuk om te volgen. De topper van deze week: ‘Wanneer gaat u uw keel oversnijden?’ Och, al die gortige reacties.”

U lacht ze weg?

“Naar aanleiding van #MeToo kreeg ik ’s nachts een bericht: ‘Dik, vet wijf, waarom heb je jezelf nog niet opgehangen?’ Ik heb er de titel van gemaakt van een opiniestuk over bodyshaming. Af en toe zet ik die mensen dus expliciet te kijk, maar meestal negeer ik het compleet. Want zij teren op aandacht. Het meeste eelt op mijn ziel heb ik gekweekt toen ik 15, 16 jaar was. Op café, in het uitgaansleven, constant kreeg ik opmerkingen over mijn afkomst of gestalte. Toen kwam dat ongelooflijk hard aan. Exact hetzelfde doen ze nu met Anuna De Wever. Dan is het aan ons om te zeggen: ‘Tot hier en niet verder.’ Ik schrik ervan dat zo weinig politici, behalve ik, dit doen. Rik Torfs insinueerde deze week op Twitter dat een jonge vrouw deze beweging nooit in haar eentje kan trekken. Als zo’n establishmentfiguur beweert dat jonge vrouwen hier niet de leider van kunnen zijn, dan geeft hij een foute boodschap. Hij zegt dat er een heel complot achter deze beweging zit én dat jonge vrouwen geen impact kunnen hebben op het maatschappelijk debat. Schandelijk.”

CD&V is er ook van overtuigd dat er een complot achter de klimaatmarsen zit.

“Daar vergist Wouter Beke zich fundamenteel. Die houding getuigt voor mij van een ongelooflijke intellectuele armoede en een gebrek aan moed. Het eerlijke engagement van die jongeren maakt mij oprecht gelukkig. Hoe kun je dat op zo’n cynische manier opzijzetten? Ik heb nog nooit zoveel zure regen vanuit het establishment gezien als de afgelopen weken. Intriest is dat. Anuna is juist een rolmodel voor andere jongeren, ook met haar uitspraken over haar genderidentiteit. Heel veel mensen die twijfelen, trekken zich daaraan op.”

Ook dat wordt misbruikt om haar te ridiculiseren.

“Twee woorden, opnieuw: intellectuele armoede. Ze willen de hele beweging destabiliseren, deviëren en decredibiliseren. Ik noem dat de drie d’s. Iemand op de man aanvallen zodat die terugdeinst, het debat in een andere richting sturen zodat het niet over de inhoud moet gaan, en die persoon totaal ongeloofwaardig maken.”

Zijn uw eigen kinderen bezig met het klimaat?

“Mijn zoon was vijf jaar toen hij grote overstromingen zag op het Journaal, en vroeg: ‘Mama, kan dat bij ons ook?’ Vorig jaar wilden we op vakantie vertrekken, maar waar konden we naartoe? Op zoveel plekken waren er bosbranden. Kinderen merken dat het de foute kant op gaat en maken zich zorgen. Het uitsterven van de vlinders en de bijen, daar zitten ze echt mee. Onlangs zei mijn zoon: waarom worden wij geen imker?”

Zouden uw zoons zestig kilometer mogen stappen voor het klimaat?

“Als ze dat willen? Ja, als ze goed begeleid worden. Ik zou dan wel mee moeten gaan. (lacht luid)

“Wat ik spijtig vind: vorige week was er Dikketruiendag. Die actiedag bestaat twintig jaar en geeft een fout signaal. We leren er onze kinderen dat klimaatambitie betekent dat je aan comfort moet inboeten. Dat snap ik niet.”

Schaf Dikketruiendag af?

“Absoluut. Zorg dat alle renovaties van scholen energie- en klimaatneutraal zijn, in plaats van jaar na jaar onze kinderen wijs te maken dat ze moeten bibberen voor een beter klimaat. Trouwens, de afgelopen twee jaren hebben ze gezweet in hun dikke truien omdat het abnormaal warm was.”

Zijn het niet allemaal druppels op een gloeiende plaat? In The Guardian stond onlangs nog dat 100 bedrijven verantwoordelijk zijn voor 70 procent van de vervuiling sinds 1988.

“Moeten die 100 bedrijven meer verantwoordelijk gesteld worden voor die vervuiling? Ja. Europa moet de emissiehandel beter organiseren of een CO2-taks invoeren. Bedrijven die wel ecologisch bezig zijn, moeten we beter beschermen dan de bedrijven die geen sikkepit geven om het klimaat of werkomstandigheden.”

Wie die cijfers hoort, denkt toch: waarom vul ik nog mijn biologisch afbreekbare drinkfles?

“De meest effectieve inspanning is moveyourmoney.be. Haal je geld weg bij banken die fossiele bedrijven steunen. Dat levert 27 keer meer op dan je gedrag aanpassen. Ik was de enige die minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) ondervroeg over het feit dat wij via BNP Paribas meedoen met fracking in de VS (het ontginnen van schaliegas, red.), wat nefast is voor de leefwereld van vele indianen en het klimaat. Ik was de e-ni-ge. Nooit heeft de minister daarop geantwoord. Hopelijk sta ik na de klimaatmarsen niet meer alleen.”

Moraalfilosoof Patrick Loobuyck schreef deze week: ‘Ik ga mij niet schuldig voelen als ik vlieg.’

“Groot gelijk. Belangrijker is dat er goede alternatieven zijn wanneer je minder dan duizend kilometer reist. Treinen moet goedkoper. En wanneer komt die kerosinetaks? Je betaalt nu meer taksen voor je koffie op de luchthaven dan voor je vlucht.”

Neemt u vaak het vliegtuig?

“Ik probeer dat zo min mogelijk te doen, maar ik zal niet de partijvoorzitter zijn die mensen stigmatiseert omdat ze het vliegtuig nemen. Ik zou vooral graag hebben dat mijn kinderen vlot met de trein naar Carcassonne kunnen en dat dat goedkoper is dan met Ryanair. Horendol word ik van de karikaturen: alsof niks meer zou mogen. Er is enorm veel desinformatie, met dank aan de mensen die eigenlijk willen blijven stilstaan maar zichzelf ‘realisten’ noemen. Dat alles wordt gevoed door de fossiele industrie die haar subsidies en haar positie niet wil kwijtraken. Maar liefst 2,7 miljard staatssteun krijgen zij hier per jaar.”

Hoe groen leeft u zelf?

“Steeds groener. Ik heb altijd ecologische schoonmaakproducten gebruikt, ik heb mijn huis geïsoleerd zodra ik er de centen voor had. Ik zoek altijd naar manieren om mij niet met de auto te verplaatsen. Maar als het niet anders kan, neem ik een deelauto of toch de auto.”

Een radicale oplossing is dat we minder of zelfs geen kinderen meer krijgen.

“Mijn gezin heeft een grotere voetafdruk dan het gezin waarin ik ben opgegroeid, ook al waren wij met veel meer. De vraag is niet: hoeveel kinderen krijg je? De vraag is wel: hoe vervuilend ben je? Het slaat nergens op om kritiek te hebben op de vele kinderen die mensen krijgen in arme gebieden in Afrika. Want een westerling is veel, veel vervuilender dan een Afrikaan. Weet u wat echt kan helpen? Meisjes en jonge vrouwen onderwijs geven in de onderontwikkelde gebieden. Dat komt hen ten goede, doet de economie beter draaien en het geboortecijfer zal automatisch dalen.”

Koopt u boontjes uit Kenia? Dat helpt de boeren ginds vooruit, maar is funest voor het klimaat.

“Ik koop zoveel mogelijk boontjes van hier. Het beste om de mensen aan de andere kant van de wereld te helpen, is de handelsbalansen eerlijker te maken. Ik vind dit opnieuw een cliché dat maakt dat het fundamentele debat niet meer wordt gevoerd. Als je de Kenianen wilt helpen, moet je zorgen dat ze een democratisch regime hebben met een gezonde afzetmarkt die wij niet verstoren.”

De klimaatspijbelaars eisen onmiddellijke actie. Kunnen deze regeringen nog iets doen?

“Hopelijk. Nu hebben we het continu over energie, maar dat is slechts een vijfde van het probleem. Over de natuur, de mobiliteit of duurzaam bouwen wordt veel te weinig gesproken omdat de regeringen daar echt desastreuze resultaten hebben geboekt. De Vlaamse regering kapt meer bos dan er bij komt. Het is ook ronduit schrijnend dat de nieuwe energieminister Lydia Peeters (Open Vld) op de rem gaat staan omdat ze eigenlijk tegen de betonstop is. Terwijl die betonstop het beste antwoord is om de gevolgen van de klimaatverandering tegen te gaan.”

Dan heeft Joke Schauvliege (CD&V) het toch goed gedaan?

“Nee, want die betonstop is nog steeds niet goedgekeurd. Het gaat ook niet om het ‘symbool-Schauvliege’. De voltallige regering heeft dit laten gebeuren.”

Hadden ze u aan het huilen gekregen?

“Niemand is van steen. Niemand is van teflon. Joke Schauvliege had net een zware beslissing genomen, als mens kon ik haar tranen begrijpen. Ik heb veel respect voor mensen die hun kwetsbaarheid durven te tonen. Het toxisch leiderschap waarbij zowel mannen als vrouwen zoveel mogelijk mannelijkheid willen uitstralen en constant roepen: (met zware stem) ‘Ik ben de leider en ik heb de waarheid in pacht’, dat is niet wat we nodig hebben. Maar dat neemt natuurlijk niet weg dat een politicus verantwoordelijk is voor de balans van zijn beleid. En als ik dan de balans maak van het beleid van Joke Schauvliege, dan is die uiterst bedroevend.”