De invasie van Oekraïne werd niet de blitzkrieg waarop Vladimir Poetin gehoopt had. Na drie weken oorlog domineren verwoeste steden, slachtoffers en vluchtelingen het nieuws – en is het einde nog niet in zicht. De Oekraïense politicologe Olga Burlyuk is er niet gerust op: ‘De tijd voor diplomatiek overleg en concessies is allang verstreken.’
Nee, de gemiddelde Oekraïner is geen geharde, kinderbloed drinkende fascist. Nee, de oorlog in Oekraïne is geen Russische ‘militaire operatie’. Ja, president Volodimir Zelenski is joods – maar nee, hij is niet óók een neonazi. Olga Burlyuk (35) zucht diep nadat ze heeft opgesomd welke propaganda van Vladimir Poetin ze de voorbije weken al moest weerleggen. ‘Het begint wat veel te worden.’
Ze grijpt vaak naar de ketting om haar hals wanneer ze vertelt over de oorlog: de hanger heeft de vorm van Oekraïne. Toen ze het juweel liet maken, in 2010, had het niet de zware symbolische waarde van nu. ‘Een jonge juwelierster in Kharkiv heeft het voor me gemaakt. Pas na de invasie herinnerde ik me weer dat ik het had. Ik weet niet waar die juwelierster nu is. Kharkiv is verwoest... Is ze kunnen vluchten?’
Al dertien jaar woont Burlyuk in Brussel. Aan de Universiteit van Amsterdam onderwijst ze in normale tijden over de externe relaties van de Europese Unie. Sinds drie weken geeft ze lezingen en interviews over de oorlog in Oekraïne. ‘Ik moet wel voorzichtig zijn,’ zegt ze. Humo mag haar alleen interviewen met strikte afspraken over wat wel en niet op de foto mag, en met de belofte dat ze het stuk voor publicatie onder ogen krijgt. ‘Er wordt meegelezen, daar kun je gif op nemen. Ik weet dat er al mensen bedreigd zijn geweest.’
HUMO Op Twitter hebt u al tips gegeven om Oekraïne te steunen. Op nummer één: ‘Verspreid informatie’. Waarom is dat zo belangrijk?
OLGA BURLUYK «Omdat Oekraïners en hun land ver weg zijn op de mentale kaart van veel Belgen. Zij gaan door met hun leven alsof er geen verwoestingen worden aangericht in Europa. Ik wil het bewustzijn over de oorlog vergroten. En Russische desinformatie weerleggen, natuurlijk.»
HUMO Nog op Twitter legde u de kaart van Oekraïne over West-Europa: het land bedekte onze regio bijna helemaal.
BURLUYK «Veel mensen weten niet dat Oekraïne twaalf keer zo groot als België is. Op de kaarten in journaals zie je in het oosten van het land een klein, gearceerd deel. Dat is de regio die onder Russische invloed staat: de Krim en een deel van Donbas. Ze lijkt piepklein maar is even groot als België. Het is niet zomaar een randgebiedje dat de Russen al jaren bezetten.
»Ik sta soms versteld van dat gebrek aan kennis. ‘Jullie hebben zo’n groot land,’ zei iemand tegen me. ‘Jammer dat er geen zee is.’ (Droog) ‘Er zijn er zelfs twee,’ antwoordde ik. ‘Eén van onze kusten heeft een subtropisch klimaat, vergelijkbaar met de Italiaanse kust.’ Dat laatste zeg ik ook als weer eens iemand me vraagt: ‘Sneeuwt het altijd in Oekraïne?’»
HUMO U bereikt intussen veel mensen: de tweet over steun aan Oekraïne kreeg in geen tijd 30.000 likes.
BURLUYK «Ik heb een breed netwerk. Ik werk in Amsterdam, en daarvoor ben ik zeven jaar lang postdoctoraal onderzoeker geweest aan de Universiteit Gent. Ik heb gestudeerd of gewerkt in Oekraïne, Nederland, België, Engeland en de Verenigde Staten. Toen de oorlog begon, kreeg ik uit alle hoeken vragen. Ze één voor één beantwoorden was geen optie, dus gooide ik alles op Twitter.»
Net als de nazi’s
HUMO De Russen doen ook hun best om de wereld te overtuigen van hun gelijk: de informatieoorlog woedt als nooit tevoren.
BURLUYK «We worden murw geslagen met fake news en Russische propaganda. Dat gebeurt heel systematisch. Al jaren slaagt het Kremlin erin de agenda te domineren. Voortdurend lanceert het nieuwe berichten, en wij spenderen 90 procent van onze energie om ze te weerleggen. Dat is slopend, en dat is ook de bedoeling van Moskou. Terwijl propaganda in de oude Sovjet-Unie diende om een ideologie op te bouwen, heeft Poetin maar één doel: verwarring stichten.»
HUMO Wat is u in die propagandastroom het meest opgevallen, de voorbije weken?
BURLUYK «De Russische president blijft maar herhalen dat de oorlog in Oekraïne ‘een militaire operatie’ is. Dat slaat natuurlijk nergens op, als je kijkt naar de verwoestingen en vluchtelingenstroom die op gang gekomen is.
»Hetzelfde geldt voor dat andere verhaal: ‘We doen dit om de Oekraïners te bevrijden van de fascistische regering.’ President Zelenski is in dat verhaal ‘de eerste nazi die een bar mitswa had’. Die boodschap werd zo massaal verspreid dat Oekraïense joden zelf met een verklaring naar buiten kwamen: ‘De Oekraïense regering bestaat níét uit neonazi’s. Wij kunnen het weten.’
»In de Russische media worden Oekraïners al jaren ontmenselijkt. Ze worden zelfs niet Oekraïners genoemd maar ‘fascisten’ of ‘neonazi’s’. Nu eens werd gezegd dat ze het bloed drinken van Russische baby’s in hun land, dan weer werden foto’s getoond van een bouwwerf met als onderschrift: ‘Hier bouwen Oekraïners een concentratiekamp voor de Russisch sprekende bevolking.’ Hoe extremer de leugen, hoe meer mensen geneigd zijn ze te geloven: dat hebben – ironisch genoeg – de nazi’s bedacht. En de Russen hebben die tactiek overgenomen. Een staat zou zoiets nooit durven te verzinnen, denken mensen dan, er móét dus wel iets van waarheid in zitten.»
HUMO Vormt extreemrechts dan geen probleem in Oekraïne? Er is bijvoorbeeld het Azov-bataljon, een groep extremisten binnen het leger.
BURLUYK «De afgelopen jaren is de nationalistische partij in Oekraïne nooit over de kiesdrempel van 3 procent geraakt. Vergelijk dat maar eens met hoe extreemrechts het doet in sommige parlementen in West- en zelfs Zuid-Europa, waar die stroming veel meer steun geniet onder de bevolking. Maar je ziet, door de Russische propaganda spreekt plots iedereen over ‘die extreemrechtse Oekraïners’.»
HUMO Terwijl Poetin net gesteund wordt door Europese extreemrechtse partijen.
BURLUYK «Dat leidt tot vreemde taferelen. Vorige week begaf Matteo Salvini van de extreemrechtse Italiaanse partij Lega Nord zich naar de Pools-Oekraïense grens. ‘Ik wil mijn steun betuigen aan de Oekraïense vluchtelingen,’ zei hij. Dat was op zich al vreemd, want Salvini is een bondgenoot van Poetin. Tijdens een bezoek aan Moskou liet hij zich ooit fotograferen terwijl hij een T-shirt met de beeltenis van de Russische president droeg. Welnu, de burgemeester van het Poolse grensstadje haalde een identiek T-shirt tevoorschijn en zei: ‘Als je dit draagt, laat ik je in het vluchtelingenkamp zien wat je vriend Poetin heeft aangericht.’ Salvini weigerde (lacht).»
Leve de komiek
HUMO Hoe ziet u het verdere verloop van de oorlog?
BURLUYK «Poetins blitzkrieg is duidelijk mislukt. Het verzet in Oekraïne blijkt te groot. Er zijn wel vredesgesprekken, maar intussen blijven de Russen bombarderen. Charkov, de op één na grootste stad van Oekraïne, is verwoest door luchtaanvallen. Marioepol, een havenstad met bijna evenveel inwoners als Antwerpen, wordt platgebombardeerd. Humanitaire corridors worden aangevallen. Eerlijk gezegd: ik durf zelfs niet te dénken wat de volgende dagen en weken allemaal kan gebeuren. Ik hoop alleen dat de sancties een snel effect zullen hebben, en dat ook het verzet in Oekraïne, het hoge moreel bij de Oekraïense soldaten en het lage moreel bij het Russische leger tot de kentering zal leiden. En ik hoop dat er veel informatie bij de Russen kan binnenstromen, zodat ook zij te weten komen wat er gebeurt. De staatszenders zenden niets dan propaganda uit.»
HUMO Facebook en Twitter zijn al platgelegd in Rusland, en buitenlandse zenders kregen een uitzendverbod.
BURLUYK «En nu Poetin daarmee de informatiestroom nog altijd niet helemaal kan controleren, wil hij het hele internet platleggen. Gelukkig blijven er gaten voor informatiedoorstroming: krijgsgevangenen in Oekraïne mogen bijvoorbeeld naar hun familie in Rusland bellen om te vertellen wat er aan de hand is.»
HUMO Intussen staat de NAVO aan de zijlijn. Als ze tussenbeide komt, zo wordt gevreesd, kan dat een derde wereldoorlog ontketenen.
BURLUYK «Maar de tijd voor diplomatiek overleg en concessies is óók allang verstreken.
»Hoe kan het Westen zich zo toch blijven verkijken op de aard van Poetin? Dat vragen Oekraïners zich verbijsterd af. ‘We mogen hem niet provoceren,’ hoor je. Maar dankzij die houding kan Poetin al jaren doen wat hij wil, zonder gevolgen. In 1999 hadden we al gealarmeerd moeten zijn, toen Moskou de Tsjetsjeense hoofdstad Grozny platbombardeerde. Of in 2008, toen het Georgië binnenviel. Dat zijn we allemaal vergeten.»
HUMO Het Internationaal Strafhof in Den Haag is al een onderzoek begonnen naar oorlogsmisdaden in Oekraïne tijdens de invasie.
BURLUYK (knikt) «Ik ben ook jurist van opleiding. Het internationaal recht kent het jus ad bellum, dat de voorwaarden oplegt om geweld te gebruiken – en dus een oorlog te beginnen. En het jus in bello, dat voorwaarden oplegt aan de oorlogvoering zelf. De Russen hebben zich aan geen van beide rechten gehouden. Ze zijn zonder geldige reden aan de oorlog begonnen. Ze gebruiken internationaal verboden wapens, zoals clusterbommen. Ze bombarderen corridors voor de evacuatie van burgers. Ze vallen ziekenhuizen aan. Het gaat niet om een militaire strijd maar om het willekeurig doden van burgers.»
HUMO President Zelenski maakt een goede beurt, met zijn genuanceerde uitspraken en zijn filmpjes op sociale media.
BURLUYK «Hij heeft iedereen verrast. Voor de inval was zijn populariteit bijzonder laag, ze lag rond de 20 procent. Een comedian die premier wordt? Ook ik geloofde er niet in. Maar nu doet hij het ongelofelijk goed.
»Het helpt dat hij jong en charismatisch is. Stel je voor dat de Amerikaanse president Joe Biden dit iedere dag zou moeten doen: nauwelijks slapen en zijn bevolking aanspreken via filmpjes op sociale media (schudt het hoofd).»
Glkkge vrjrdg
HUMO Uw familie woont nog in Oekraïne. Hoe gaat het met hen?
BURLUYK «Mijn ouders zitten niet direct in de gevechtszone, met hen gaat het goed. Voor mijn oma, die 82 is, komt het heel dichtbij: ze woont in de buurt van de gevechten aan de stad Irpin. Ze heeft al geen gas meer om zich te verwarmen. Ze loopt met een stok, en kan dus nergens naartoe vluchten. Af en toe hebben we telefonisch contact. Voorlopig gaat het nog.»
HUMO Bent u bezorgd?
BURLUYK «De Oekraïners zullen niet zomaar opgeven. Al tienduizenden mannen zijn teruggekeerd om te vechten. Mijn grootste angst is dat Poetin, als hij ziet dat hij niet iedereen weg krijgt, de omgeving voor de blijvers onleefbaar zal willen maken door een kerncentrale op te blazen – Oekraïne heeft vier werkende centrales. Of dat Russische soldaten een kernramp veroorzaken, door onwetendheid of per ongeluk. De gevolgen zouden niet te overzien zijn. Voor heel Europa.
»Ik ben ook bang voor aanvallen op chemische bedrijven die met gevaarlijke en schadelijke producten werken. Er wordt te weinig gesproken over de ecologische gevolgen die de oorlog kan hebben.»
HUMO Vreest u voor een aanval hier?
BURLUYK «In Brussel wonen vrienden van me uit de Krim en Wit-Rusland. Ze zijn bang voor een kernaanval omdat het NAVO-hoofdkwartier daar ligt. Ze hebben al berekend of ze tijd zullen hebben om naar school te rennen, hun kinderen op te pikken en zich te verschuilen.»
HUMO Zelf lijkt u daar niet bang voor te zijn.
BURLUYK «Ik weet al wat ik moet doen bij een aanval. Ik ben geboren in 1986, drie maanden na de kernramp van Tsjernobyl. Op de verjaardag van die ramp hielden we op school ieder jaar een oefening, niet alleen voor rampen maar ook voor bomaanvallen.»
HUMO Wat hebben die oefeningen u geleerd?
BURLUYK «Dat een toilet zonder raam de beste verstopplaats is. Vaak is dat de diepste kamer in huis, met dikke muren. En bij bombardementen moet je je in een badkuip verstoppen en een dikke deken over je heen trekken: vaak worden mensen niet gedood door de explosieven zelf, maar door tegels of stenen die op hen vallen.»
HUMO Ik heb geen toilet zonder raam.
BURLUYK «Dan moet je naar de kelder rennen!»
HUMO Ook daar zijn er kleine ramen.
BURLUYK «Dan ben je genaaid, vrees ik (lacht).»
HUMO Intussen slaan de Belgen gretig jodiumtabletten in. Een goed idee?
BURLUYK «Een jodiumtablet is een placebo! Bij een kernaanval zal geen enkele hoeveelheid jodium je kunnen helpen. Hou dus maar op met dat hamsteren.
»Ik doe er misschien wat licht over, maar voor mijn generatie is straling een bittere realiteit. Ik grap weleens met jaargenoten dat 1986 een goed jaar was: ‘We hebben met z’n allen een gezonde portie straling binnenkregen.’ Maar ik weet ook: wellicht zal ik niet heel oud worden.»
HUMO U bent geboren in de Sovjet-Unie, pas later is uw gezin naar Oekraïne verhuisd. Werd er thuis vaak over het leven in de USSR gesproken?
BURLUYK«Ik ben geboren in de Sovjet-republiek Oekraïne. Toen ik 1 jaar was, is mijn gezin naar Moskou verhuisd. De familie leefde verspreid over de hele Sovjet-Unie. Dat was Sovjet-beleid: Oekraïners in Sachalin (een eiland in het uiterste oosten van Rusland, red.) zouden veel minder de neiging hebben om samen te zweren tegen Moskou.
»Ik herinner me nog dat wij, als we naar onze grootouders in Oekraïne wilden bellen, een interrepublikeins telefoongesprek moesten aanvragen in het postkantoor. Want Oekraïne was een andere Sovjet-republiek. Dan kreeg je een tijdslot en kon je bellen in een cabine. Op die manier kon de geheime dienst je ook afluisteren.
»‘Jij mag niet klagen,’ zeg ik soms plagend tegen mijn moeder, die haar twee kleinkinderen niet vaak ziet. Zij kon vroeger hooguit enkele keren per jaar naar haar moeder bellen en één keer wat zwart-witfoto’s sturen, en een telegram met ‘glkkge vrjrdg’ (lacht). Er werd op klinkers bespaard omdat je per letter moest betalen. Nu bellen we, facetimen we, sturen we mails, meerdere keren per dag.»
HUMO Bent u na de val van de Sovjet-Unie onmiddellijk naar Oekraïne teruggekeerd?
BURLUYK «Nee. Oekraïne was intussen onafhankelijk geworden, en dus een ander land. In Moskou woonden we in een appartement dat eigendom was van de staat. Mijn ouders konden dat dus niet verkopen om met de opbrengst iets te kopen in Oekraïne. Dus beslisten we aan huizenruil te doen: we wachtten tot een Russische familie uit Oekraïne een onderkomen zocht in Moskou, en ruilden met hen.
»Bij ons is de verhuizing eigenlijk nog vrij snel verlopen. Anderen moesten jaren wachten voor ze konden vertrekken. Mijn oom en tante in Kazachstan zijn pas in 2007, na hun pensioen, naar Oekraïne verhuisd. Anders hadden ze het risico gelopen hun pensioenrechten te verliezen.
»Onlangs heb ik ‘Café Europa Revisited’ gelezen van de Kroatische schrijfster Slavenka Drakulic – ondertitel: ‘How to Survive Post-Communism’. Dat boek gaat over het leven in Oost-Europa dertig jaar na het uiteenvallen van het Warschaupact. Over hoe landen veranderen, hoe ze uiteenvallen in nieuwe staten en je je eigendomsrechten verliest. Hoe regels veranderen en je soms zelfs niet meer kunt bewijzen wat van jou is geweest. Die vervreemding moeten mijn ouders ook gevoeld hebben.»
Geknakte trots
HUMO Herinnert u zich nog dat Vladimir Poetin aan de macht kwam in Rusland?
BURLUYK «Ik was nog maar 13 in 1999, maar ik weet nog dat hij Boris Jeltsin opvolgde. Dat leek een goede zaak: Jeltsin was zo’n karikatuur dat iederéén die hem opvolgde redelijk en verstandig zou hebben geleken. Maar Oekraïne keek in die jaren niet echt naar Rusland. De Oekraïners waren volop bezig met interne kwesties. Ze wilden een land opbouwen en een democratie ontwikkelen.»
HUMO ‘Rusland zal sterker uit deze oorlog komen,’ zegt Poetin. Maar wat hij precies wil, blijft onduidelijk.
BURLUYK «Ik hoop dat we, als Poetin sterft, zijn zwarte doos vinden. Je weet wel, zoals de vluchtrecorder in een vliegtuig. Pas dan zullen we eindelijk weten wat er in zijn hoofd is omgegaan.
»Er doen zoveel theorieën de ronde. In de analyse dat hij plots gek of dement zou zijn geworden, geloof ik zeker niet. Wat nu gebeurt, ís helemaal niet plots. Poetin heeft de afgelopen jaren alle oppositie neergeslagen. Iedere oligarch die zich tegen hem heeft gekeerd, is in ballingschap of dood. Alle vrije media zijn gemuilkorfd. De politieke oppositie is in ballingschap in het buitenland of zit in de cel. Wie nog vrij is, voert alleen in naam oppositie: zij roepen dat er meer democratie mag zijn, maar vinden eigenlijk ook wel dat Rusland het geweldig doet.»
HUMO Handelt Poetin uit frustratie? We weten dat hij een trauma aan zijn mishandelende vader heeft overgehouden, en dat hij een complex heeft over zijn kleine gestalte.
BURLUYK «Professioneel is hij ook gekortwiekt. Net toen de KGB, de belangrijkste geheime dienst van de Sovjet-Unie, hem in Oost-Duitsland geplaatst had – zowat de hoogste post die je kon krijgen – viel het communisme. Van die topcarrière heeft hij niet lang kunnen genieten.
»Poetin heeft ooit gezegd: ‘Het uiteenvallen van de Sovjet-Unie was de grootste tragedie van de 20ste eeuw.’ Niet de Holocaust, niet de wereldoorlogen of Tsjernobyl, of om het even welke andere vreselijke gebeurtenis. Nee, dat de USSR er niet meer is, dát is de grootste ramp. Alles wat hij doet, moeten we zien in het licht van die uitspraak.»
HUMO Hij bouwt aan een nieuwe Sovjet-Unie?
BURLUYK «Zo lijkt het, ja. De voormalige Sovjet-republieken die Rusland omringen worden bijna allemaal economisch, politiek of militair gegijzeld door het Kremlin. Ze zijn arm en afhankelijk van Rusland voor gas of zelfs werkgelegenheid. Voor Oekraïne geldt dat niet.»
HUMO Is Poetin er daarom zo op gebrand het land op de knieën te krijgen?
BURLUYK «Ja. Oekraïne wilde niets meer met Rusland te maken hebben. Het wilde lid worden van de EU. Dat stuitte Poetin tegen de borst.
»Er speelt ook geknakte trots. Euromaidan, de opstand in Oekraïne tussen november 2013 en februari 2014, heeft Poetin zijn olympische glorie ontnomen. Hij viel samen met de Olympische Winterspelen van Sotsji, een droom die al stamde uit de Sovjet-periode. Toen de spelen begonnen, keek heel de wereld naar Oekraïne! (lacht) Tot zover Poetins grootse moment.»
HUMO U zegt het wat gekscherend, maar kort daarna is hij wel de Krim binnengevallen.
BURLUYK «Inderdaad. Het volledige oosten van Oekraïne annexeren: dat was het plan. Uiteindelijk heeft Poetin alleen een klein deel van Donbas binnengehaald. Hij had het verzet onderschat. Hij dacht ook dat alle inwoners van Donbas, waar Russisch wordt gesproken, zich enthousiast bij Rusland zouden aansluiten. Maar het klopt niet dat alle Russisch sprekenden of zelfs alle etnische Russen in Oekraïne Poetin-aanhangers zijn. Ook dat moet ik hier voortdurend herhalen.»
De slechte koning
HUMO Al meer dan twee miljoen Oekraïners zijn op de vlucht. In België worden ze met open armen verwelkomd. Syrische vluchtelingen kregen enkele jaren geleden een minder warm onthaal.
BURLUYK «Het verschil is groot. Geografische, culturele en religieuze nabijheid spelen een rol, dat hebben studies al bevestigd. Tot nu toe hebben vooral de buurlanden van Oekraïne mensen opgevangen: landen als Polen, Moldavië en Roemenië torsen de zwaarste last. Geef het nog enkele maanden, een jaar. Oekraïne telt 45 miljoen mensen: er zullen nog veel vluchtelingen bij komen. En dan zullen het racisme tegenover en de stereotiepen over Oost-Europeanen wel opnieuw opborrelen. Voor sommigen zal ik dan weer ‘die Russische’ zijn die hier een westerse man aan de haak heeft geslagen.»
HUMO In ons land wordt gepleit om de deur dicht te houden voor alles wat Russisch is. Onderwijsminister Ben Weyts schrapte al studiebeurzen voor Russische studenten.
BURLUYK (aarzelend) «Dat vind ik te ver gaan: voor sommigen is een studie in het buitenland een manier om het land te ontvluchten. Er moeten wel culturele en maatschappelijke sancties zijn, vind ik, en niet alleen economische. Je mag best culturele evenementen afgelasten en individuen weigeren.
»De vraag die we ons moeten stellen is: in hoeverre is het Russische volk medeplichtig aan wat hun president doet? In hoeverre keuren gewone Russen zijn daden goed?»
HUMO Wat denkt u?
BURLUYK «Ik geloof niet in excuses als: ‘Dit is alleen Poetins oorlog, niet die van de Russen.’ Poetin heeft nog heel veel steun in Rusland, en de oorlog heeft zijn populariteit alleen maar vergroot. Russen houden traditioneel van sterke leiders. Natuurlijk, we mogen niet zomaar afgaan op opiniepeilingen in Rusland. Maar als je kijkt naar de protesten tegen de oorlog in Moskou, zie je dezelfde tendens. De opkomst is bedroevend laag: in een stad waar 12 miljoen mensen leven, dagen amper enkele duizenden op. In Berlijn kwamen honderdduizend mensen op straat tegen de oorlog.
»Natuurlijk zijn er Russen die deze oorlog niet steunen. Ik ken er zelf een aantal: jonge academici die me schrijven dat ze nu gedoemd zijn om voor altijd in Rusland te leven. Ze zijn verbijsterd. Niemand wil hun nog een job aanbieden in het buitenland. Dat is erg. Aan de andere kant: de Russische bevolking had daar de afgelopen twintig jaar misschien aan moeten denken. Ze was op de hoogte, sociale media waren nog niet geblokkeerd. Zwijgen is ook toestemmen.»
HUMO Praat u met uw kinderen over de oorlog in Oekraïne?
BURLUYK «Mijn jongste is nog geen 2 jaar. Aan de oudste, die over een halfjaar 7 wordt, hebben we wel uitgelegd wat er aan de hand is. Niet onmiddellijk, hoor. In het begin hadden we het zelf zó moeilijk dat haar stress er niet bij kon.
»Toen we het haar uiteindelijk vertelden, begon ze te huilen. ‘Waarom gooit niemand een bom op het kasteel waar de slechte koning zit? Dan kunnen zijn ridders een nieuwe koning kiezen.’ Wij dachten stiekem: ja, daar hoopt iedereen wel een beetje op, nu.»
