Moeten we ons zorgen maken over de Britse corona-mutant, of valt het wel mee?

Een variant van het coronavirus die 70 procent besmettelijker lijkt dan het ‘gewone’ virus, is opgedoken in België. Zorgwekkend, vinden virologen. Want als zo’n variant de overhand zou krijgen, zijn misschien nóg strengere maatregelen nodig zijn om de epidemie beheersbaar te houden.

– Een nieuwe variant. Hoe zit dat precies?

Virussen zoals het coronavirus ondergaan voortdurend kleine kopieerfoutjes als ze zich vermenigvuldigen. Maar in het Britse Kent en nabij Londen dook eind september een variant op die op in totaal veertien punten afwijkt van andere virussen. Zes van die veranderingen zitten aan de uitsteeksels die het virus gebruikt om cellen binnen te komen. Inmiddels is het virus aangetroffen bij 1.619 mensen in vooral Londen en Kent. En nu dus ook in België.

Hoewel de combinatie van mutaties nieuw is, kenden wetenschappers de meeste afwijkende trekjes afzonderlijk al uit andere virusstammen. Daardoor weet men bijvoorbeeld dat de verandering genaamd ‘N501Y’ ervoor zorgt dat het virus zich beter bindt aan mensencellen. Ook mist het virus een miniem stukje stekel, waardoor het beter in staat lijkt afweerstoffen te omzeilen: een mutatie die men ook aantrof bij nertsen in Denemarken – die daarna werden geruimd.

- En hij is besmettelijker? Wat wil dat zeggen?

Volgens een Britse technische analyse splitst de nieuwe loot aan de virusstamboom zich zo snel af van de rest, dat het erop lijkt dat hij zich 70 procent sneller voortplant dan de bestaande coronavirussen – hij krijgt meer ‘nakomelingen’. Dat kan erop duiden dat het virus gretiger cellen infecteert.

De gevolgen zouden ellendig zijn. Meer besmettelijkheid betekent dat er per zieke gemiddeld meer mensen door besmet raken, en dat de mutant een hoger ‘R-getal’ heeft, het getal dat aangeeft hoe snel de epidemie groeit.

Dat zou weer betekenen dat het nog moeilijker wordt om de R onder 1 en het aantal ziekenhuisopnames beperkt te houden, én dat er meer mensen ingeënt moeten worden voordat er ‘groepsimmuniteit’ ontstaat, het punt waarop het virus niet meer kan rondgaan. ‘Ik ben nooit zo van: alarmerend’, zegt hoogleraar virologie Marion Koopmans. ‘Maar ik denk wel: pfff, nu even niet. Dit kunnen we er niet ook nog bij hebben.’

Een belangrijke kanttekening maakt Koopmans wel: of de nieuwe variant echt besmettelijker is, staat nog niet helemaal vast. ‘Het is wel plausibel, maar het kan ook zijn dat er een of andere superverspreiding in het spel is geweest, waardoor deze variant zich sneller heeft vermenigvuldigd.’

Zo wijst ze erop dat er in Londen rond de feestdagen nog volop werd gewinkeld. Dat kan het virus vleugels hebben gegeven, zónder dat het per se komt doordat het virus zelf biologisch anders werkt.

- Wat betekent de mutant voor de vaccins die nu in aantocht zijn?

‘In elk geval niet dat die nu allemaal de prullenbak in kunnen‘, benadrukt Koopmans. ‘Daarvoor is de immuunrespons veel te complex’. Het immuunsysteem zal ook een iets afwijkend coronavirus heus nog wel in de kladden grijpen.

Wat wél denkbaar is, is dat de vaccins minder effectief beschermen tegen de nieuwe variant, beaamt Koopmans, als het cellen beter besmet en zodoende de afweer wellicht kan overrompelen.

Een andere zorgwekkende mogelijkheid is dat de mutant zich beter aan de jujitsugrepen van onze antistoffen kan ontworstelen. Het Britse team merkt op dat het virus misschien is geëvolueerd bij chronisch zieke patiënten die behandeld werden met antistoffen, en zo heeft geleerd aan antistoffen te ontsnappen. Dat zou betekenen dat niet alleen vaccins, maar ook antistofmedicijnen er minder goed tegen beschermen.

‘Het zou allemaal kunnen’, zegt Koopmans. ‘Maar het is allemaal als, als, als. Speculatief.’ Het belangrijkste, vindt Koopmans, is om in gekweekte cellen en proefdieren te bestuderen hoe de nieuwe variant zich gedraagt. ‘Dan kun je pas hardere conclusies trekken.’

- Maakt de mutant je ook zieker?

Volgens de Britse autoriteiten niet. Maar het eerlijkere antwoord is: niemand die het weet. Een virus dat makkelijker cellen besmet, zal immers ook in grotere hoeveelheden in mensen terechtkomen.

Maar hoe griezelig dat ook klinkt, het kan ook meevallen. Hoe ziek we worden, hangt immers ook af van hoe snel het afweersysteem in actie komt. En misschien gebeurt dat met het nieuwe virus wel heel efficiënt.

Koopmans wijst op het inmiddels geaccepteerde feit dat het coronavirus dat de wereld heeft overspoeld ook een besmettelijkere variant is van het oorspronkelijke coronavirus uit Wuhan. ‘Toch was er klinisch was geen verschil.’

Hoe schadelijk het nieuwe virus is, zal de komende weken blijken, verwacht Koopmans. Het virus gaat momenteel vooral rond onder jongeren. De ervaring leert dat het een tijdje duurt voordat het ook doordringt bij het oudere deel van de bevolking, dat er zieker van kan worden.

– Is de nieuwe virusvariant nog tegen te houden, nu er een cluster van is opgedoken in België?

In het lab van Marc Van Ranst in Leuven is al een cluster ontdekt van het nieuwe virus. Dat kan betekenen dat er al veel meer mensen mee besmet zijn. Niet iedereen laat zich immers testen.

België heeft alvast het luchtverkeer uit het Verenigd Koninkrijk stopgezet en voert controles uit aan de Franse grens, omdat de meeste Britten via Frankrijk het Europese vasteland bereiken. Veel meer dan vertragingsmechanismen lijken dat niet te zijn.

Koopmans: ‘Voor mij vertaalt dit soort informatie zich toch altijd naar: alsjeblieft, laten we ons aan de regels houden. Ook een kleine toename van de besmettelijkheid kunnen we nu echt niet gebruiken.’

(VK)