Moeten we ons zorgen maken over het vaccin van AstraZeneca, nu Zuid-Afrika de inentingen heeft stopgezet?

Het vaccin van AstraZeneca beschermt maar matig tegen de Zuid-Afrikaanse variant. Wat betekent dat voor de vaccinaties bij ons?

Zuid-Afrika heeft de inentingen met het vaccin van AstraZeneca tijdelijk stopgezet. Volgens de minister van volksgezondheid biedt het vaccin minimale bescherming tegen de variant van het virus die in zijn land is ontstaan en inmiddels verantwoordelijk is voor 95 procent van de besmettingen aldaar. Hij wil eerst nader onderzoek en biedt voorlopig alleen de vaccins van Pfizer en Janssen aan.

We wisten toch al dat de bestaande vaccins minder goed beschermen tegen de Zuid-Afrikaanse variant?

Dat klopt. Deze variant heeft enkele mutaties die het virus niet alleen besmettelijker maken. Ze zorgen er ook voor dat de antistoffen die de vaccins het immuunsysteem leren aan te maken, er minder grip op hebben. Dat was gebleken uit studies waarbij het bloed van mensen die waren ingeënt werd gebruikt om patiënten met Covid te behandelen. Alleen de vaccins van Janssen en van Novavax zijn in studies onder grote bevolkingsgroepen in Zuid-Afrika getest. Ook daaruit bleek de mindere werkzaamheid. Janssen meldde vorige maand dat de effectiviteit van zijn vaccin 66 procent was, maar in Zuid-Afrika slechts 57 procent. Novavax zakte van 89 procent gemiddeld, naar 50 procent in Zuid-Afrika.

Waardoor is Zuid-Afrika dan nu gealarmeerd?

Zondag werden de eerste resultaten bekend van een studie onder tweeduizend Zuid-Afrikanen (gemiddelde leeftijd: 31 jaar). Waar het vaccin voordat de nieuwe variant opkwam, nog 75 procent bescherming bood, was dat nu nog maar 22 procent. Maar omdat het maar een kleine groep betrof – er werden 42 besmettingen gemeld – heeft dat percentage een grote onzekerheid. Het vaccin kan nog altijd 75 procent bescherming bieden. Maar ook helemaal geen verschil maken.

Moeten we dit vaccin dan afschrijven?

Deze studie zegt alleen iets over milde ziektegevallen. De groep was klein en jong, waardoor er geen ziekenhuisopnames of sterfgevallen te melden waren. Tot nu toe hebben alle vaccins zich zeer effectief getoond in het voorkomen van ernstige gevallen (scores van 85 tot 100 procent). Ook, voor zover dat gemeten is, in het geval van de Zuid-Afrikaanse variant.

Toch lijkt het slecht nieuws voor Nederland, dat heeft ingezet op een grote rol voor dit vaccin.

Dat valt mee, zegt Marjolein van Egmond, hoogleraar immunologie aan Amsterdam UMC.

VAN EGMOND «De Zuid-Afrikaanse variant is hier nog nauwelijks aanwezig. Bovendien: het beleid is gericht op het ontlasten van de zorg. Op het verminderen van het aantal ziekenhuisopnames. Op basis van deze studie zijn er geen aanwijzingen dat dit vaccin daar niet meer geschikt voor zou zijn.»

Maar de vaccins van Moderna en Pfizer doen het tegen deze variant beter, volgens die studies met antistoffen althans.

Daar lijkt het volgens Van Egmond inderdaad op.

VAN EGMOND «In een ideale wereld zouden we iedereen met deze vaccins inenten. Maar de voorraden zijn beperkt. We kunnen niet wachten tot Pfizer en Moderna voldoende kunnen leveren. We zitten in een pandemie.»

Dat is misschien geen leuke boodschap voor mensen die op de lijst staan voor dit vaccin van AstraZeneca. Bedenk wel: je wordt misschien toch ziek, maar wel veel minder ziek en je belandt hoogstwaarschijnlijk niet in het ziekenhuis.

VAN EGMOND «Niet vaccineren is voor Van Egmond geen optie. Dan weet je zeker dat de zorg overbelast wordt.»

AstraZeneca werkt aan een aangepast vaccin. Kunnen we daar niet op wachten?

AstraZeneca verwacht pas in de herfst klaar te zijn. En het is de vraag of de EMA een aangepast vaccin zonder grondige studie wil goedkeuren. ‘De luxe om te wachten hebben we niet.’

(Trouw)