Motivatiepsycholoog Maarten Vansteenkiste: ‘Een strengere lockdown heeft het voordeel van de duidelijkheid’

Wat als er straks strengere maatregelen tegen het coronavirus aankomen? Kunnen we ons na een jaar vrijheidsbeperking nog wel motiveren? ‘Het heeft het voordeel van de duidelijkheid,’ zegt motivatiepsycholoog Maarten Vansteenkiste (UGent).

Al meer dan een jaar houdt Vansteenkiste wekelijks een grote bevraging om te peilen in welke mate de Belg bereid is zich te houden aan de maatregelen. Nu de tweede lockdown bijna vijf maanden duurt, zitten we stilaan op ons tandvlees. En dat terwijl de versoepelingen voor de paasvakantie werden uitgesteld en virologen waarschuwen voor nieuwe maatregelen. Hoe houden we het vol?

Eerst het goede nieuws. ‘De motivatie is weer licht weer aan het toenemen,’ zegt Vansteenkiste. ‘Na een dieptepunt begin februari, toen de kappers weer open konden, is nu opnieuw 39 procent van de bevolking ‘vol overtuigd’ om de maatregelen te volgen. Dat is nog altijd niet gigantisch. Tijdens de rest van de tweede lockdown schommelde dat tussen de 45 en 65 procent. De voornaamste reden voor de toename is extern: het aantal besmettingen en ziekenhuisopnames stijgt weer. We lopen achter de cijfers aan. Wat wel opvalt: risicobesef ligt momenteel wel een stuk lager dan in november toen de cijfers even hoog waren. We onderschatten de ernst van de situatie.’

– Er is al zo vaak gewaarschuwd voor de komst van de derde golf dat we het niet meer geloven?

MAARTEN VANSTEENKISTE «Het publiek is allicht verzadigd geraakt door alle info. Er zijn ook tegenstrijdige geluiden. Terwijl sommige virologen en ziekenhuizen ons waarschuwen, pleiten sommige politici voor versoepelingen. Wat is het nu?

»Wat we hebben gezien het voorbije jaar: onze wekelijkse motivatiecijfers kan je in verband brengen met de coronacijfers enkele weken later. Dat zien we nu ook: in februari hielden we ons veel minder aan de regels, in combinatie met de Britse variant heeft dat ons geleid tot de situatie waar we nu in zitten.»

– Zegt u nu dat we het aan onszelf te danken hebben?

VANSTEENKISTE «Eigenlijk wel. De cijfers houden ons een spiegel voor. Daarom vond ik het positief van premier Alexander De Croo (Open Vld) dat hij afgelopen vrijdag een appel deed op ieders verantwoordelijkheid. Het was ook goed dat enkele weken geleden biostatisticus Niel Hens met curves toonde wat er zou gebeuren als we de maatregelen nu zouden lossen. Zo groeit het risicobewustzijn. Al kunnen ze wat meer tonen wat het effect zou zijn mocht iedereen de maatregelen wél volgen. De communicatie kan positiever en concreter. In plaats van de werkgevers met de vinger te wijzen dat ze niet voldoende toezien op telewerk, zou je sensibiliserende filmpjes kunnen maken waarbij je in één oogopslag begrijpt hoe snel je iemand kan besmetten tijdens de lunch in de refter.»

– Wat als er straks nieuwe maatregelen komen?

VANSTEENKISTE «Het heeft het voordeel van de duidelijkheid. Een deel van de mensen, die erg overtuigd zijn van het nu van de maatregelen, vraagt net om strengere regels, zo blijkt uit onze bevraging. In de zin van: nog één keer een collectieve inspanning en dan geraken we uit de impasse. Het voorbije jaar zagen we telkens dat na een goed gekaderde verstrenging de motivatie weer steeg. Maar simpel zal het niet zijn. De keuzes moeten goed uitgelegd worden. Waarom gaan bijvoorbeeld de kappers dicht en niet de scholen, of omgekeerd. Dat zijn geen evidente beslissingen.

»Het afgelopen weekend waren de beleidsmakers afwachtend. Ze hebben geprobeerd tijd te winnen, want het draagvlak blijft fragiel. De bevolking moet er klaar voor zijn. De timing is cruciaal. Grijp je te laat in, dan loopt de gezondheidssituatie uit de hand. Doe je het te snel, dan riskeer je de bevolking te verliezen. Het is een delicaat evenwicht. We hadden een mix van regels die de cijfers min of meer onder controle hielden. Die worden nu minder trouw gevolgd door de bevolking. Wat doe je dan? De naleving proberen op te krikken of maatregelen toevoegen?»

– Intussen is het perspectief op het normale leven weer verder weg.

VANSTEENKISTE «De grote valkuil is om een tijdsgebonden perspectief te presenteren. Door een datum vast te pinnen, koppel je het doel los van de inspanning die we allemaal moeten leveren. Daarom vind ik het erg gevaarlijk om nu te verklaren dat de scholen zeker allemaal op 19 april kunnen opengaan of dat we weer op café en restaurant mogen vanaf 1 mei. De reservaties lopen nu al volop binnen, iedereen kijkt er enorm naar uit. Wat als dat straks niet kan doorgaan? De teleurstelling zal zuur zijn. Beter is om aan te geven welke cijfers we moeten halen om te versoepelen. Dat is geprobeerd, maar die doelen van 75 hospitalisaties en 800 besmettingen per dag, waren te hoog gegrepen. Onrealistische doelen werken demotiverend. Tussendoelen waren beter geweest.»

– Ook de slabakkende vaccinatie werkt niet echt opbeurend.

VANSTEENKISTE «Dat klopt. En het houdt nog een bijkomend risico in. Wie een vaccin heeft gehad, zal misschien minder geneigd zijn de regels te volgen en kan zo potentieel anderen besmetten. Het Rijk der Vrijheid? Ik vind die term niet zo goed gekozen. Als iedereen gaat voor zijn individuele vrijheid komt er een pijnlijke tweedeling in de maatschappij tussen mensen die een spuitje hebben gehad en anderen niet. Het moet een collectieve strijd blijven. Daar worden de mensen te weinig bewust van gemaakt. Alle gevaccineerden moeten net na de prik nog 15 minuten wachten om te bekomen. Waarom tonen we ze geen filmpje waarin uitgelegd wordt wat van hen verwacht wordt?»

De wekelijkse enquête is hier terug te vinden: www.motivationbarometer.info/Nederlands

Hoe ziet u ons land een derde coronagolf doorstaan? Bent u nog te vinden voor een strengere lockdown of wegen de voordelen ervan niet langer op tegen de nadelen? En hoelang mag zo’n lockdown nog duren? Mail naar openvenster@humo.be en deel ons uw ervaringen, of deel ze met ons via onderstaand formulier.