'Musk wordt de eerste man op Mars' Elon Musk, topman van SpaceX en Tesla, volgens zijn biograaf
Elon Musk (44) wordt de eerste mens op Mars. Zijn hart ligt bij SpaceX, het bedrijf waarmee hij de rode planeet wil koloniseren. Tesla runt Musk omdat hij denkt dat het automerk zonder hem de wereld niet kan veroveren. En precies dát staat binnenkort te gebeuren, volgens Musk-biograaf Ashlee Vance: ‘Het volgende, kleinere model van de elektrische wagen wordt de iPhone onder de auto’s.’
'Mark Zuckerberg en Larry Page zijn de nieuwe Bill Gates, Elon Musk is de nieuwe Steve Jobs – een kwestie van charisma'
‘Elon Musk: Hoe de topman van SpaceX en Tesla onze toekomst vormgeeft’, ondertussen in 38 landen verschenen en meer dan een half miljoen keer verkocht, is vele malen beter dan het beroemde boek over Steve Jobs door Walter Isaacson. Leest de biografie over de charismatische oprichter van Apple als een trein, dan leest die over Musk als de hyperloop, de kokerverbinding die hij tussen San Francisco en Los Angeles wil bouwen om in minder dan een halfuur met capsules van de ene stad naar de andere te kunnen pendelen. Eén en ander is de verdienste van Ashlee Vance (38), de technologiejournalist die vroeger op de loonlijst van The New York Times stond, en nu op die van Bloomberg Businessweek. Maar het boek over Musk is vooral een good read wegens het rijkgevulde, hectische leven waarmee de biograaf aan de slag kon.
Als hij niet met zijn privéjet van hot naar her vliegt om talkshows of conferenties bij te wonen, fabrieken te bezoeken, president Obama te ontmoeten of met zijn zoons te gaan kamperen, spendeert Musk zijn tijd in Los Angeles, waar hij woont, en in Silicon Valley, waar hij een superheld is. In San Francisco en omstreken heeft Musk geen pied-à-terre: wil hij er overnachten, dan mailt zijn assistente naar één van zijn beste vrienden met de vraag of hij op de bank of in de logeerkamer kan blijven slapen.
Ashlee Vance «Hij heeft het zo druk dat dat voor hem de enige manier is om zijn vrienden te zien. Dan komt hij daar ’s avonds laat toe, drinken ze een glas en kunnen ze bijpraten. Hij doet dat met vier à vijf van z’n allerbeste vrienden – sommigen kent hij al van de universiteit.»
Willy Wonka
HUMO Musk wilde aanvankelijk niet meewerken aan je biografie. Hoe heb je hem alsnog over de streep getrokken?
Vance «In het begin hadden we vooral contact via e-mail. Ik zei: ‘Ik zou graag een boek over jou schrijven, hoe denk je daar zelf over?’ Hij antwoordde dat veel mensen hem dat al gevraagd hadden, maar dat hij daar geen zin in had. Nu, ik had al een akkoord met een uitgever, of hij nu meedeed of niet: ik kende genoeg mensen uit zijn entourage om voldoende te weten te komen. Dat liet ik hem ook weten. Plots nodigde hij me uit voor een gesprek van één uur. Dat was op een zaterdag op het hoofdkwartier van Tesla in Palo Alto. Ik legde hem uit wat ik wilde doen. In het begin bleef hij neen schudden, maar tegen het einde van het gesprek zei hij dat hij erover zou nadenken. Hij meende dat het voor veel mensen wel interessant kon zijn om te weten wat er met zijn bedrijven gebeurd was, maar hij wilde tegelijk al die andere mensen die zijn biografie hadden willen schrijven, niet voor het hoofd stoten. Twee dagen later mailde hij: ‘Sorry, maar ik doe niet mee.’ Toen moest ik de knoop doorhakken: doe ik het of doe ik het niet? Ik besliste om door te gaan, in de overtuiging dat hij uiteindelijk wel zou toehappen.
»Ik begon afspraken te regelen met zijn medewerkers, vrienden en familie-leden. Als ze aan hem vroegen of ze met mij mochten praten, antwoordde hij altijd: ‘Ja, doe maar.’ Zo schoot het goed op. En na anderhalf jaar belde hij me op en zei hij: ‘Misschien wil ik toch meewerken.’ Sindsdien zijn we één keer per maand samen gaan dineren. Soms duurde dat maar anderhalf uur, soms vier uur.»
HUMO In het begin van het boek beschrijf je een bezoek aan ‘Musk Land’. Dat klinkt behoorlijk bizar.
Vance «Het ís ook bizar. De eerste keer was ik op bezoek in de fabriek van SpaceX in Los Angeles. We praatten in Musks bureau, stapten in zijn Tesla, reden langs drie gigantische warehouses en kwamen daarna in de designstudio’s van Tesla, waar ik de eerste versies van de Model S zag. Toen besefte ik: deze man is in het midden van Los Angeles zowel raketten als elektrische auto’s aan het bouwen. Hij loopt daar rond als een soort kruising van Willy Wonka en een gekke professor. Heel dat domein is het resultaat van zijn fantasie en zijn levensdroom.»
HUMO Hij gaf je uiteindelijk geen toestemming om het boek te publiceren. Hoe kwam dat?
Vance «Hij wilde het nalezen en overal voetnoten met zijn versie van de feiten kunnen aanbrengen. Daar wilde ik niet aan beginnen, anders waren we nu nog bezig (lacht).»
HUMO Achteraf maakten jullie in de pers ruzie over één passage. Een anonieme medewerker zei daarin dat hij van Musk de geboorte van zijn kind niet mocht bijwonen, omdat hij moest voortwerken. Musk ontkent dat.
Vance «De eerste keer dat hij het boek las, vond hij het goed. Hij had een paar opmerkingen, maar dat waren details. Maar toen de meest juicy passages er in de pers uitgelicht werden, reageerde hij slecht. Elon zegt nog altijd dat dat voorval niet gebeurd is; de betrokken medewerker blijft beweren dat het wél waar is.»
undefined
HUMO Is Elon Musk een moeilijke man?
Vance «Ja (lacht). Vooral voor zijn werknemers. Hij is enorm veeleisend. Hij zorgt ervoor dat je altijd bezig blijft. Geen enkele andere baas verlangt van zijn werknemers dat ze zoveel uren kloppen. Als je geen zes dagen per week wil werken, moet je er bij hem niet aan beginnen, en je knijpt er de zevende best ook nog ergens tussen. Werkweken van 100 uur zijn voor hem niet uitzonderlijk. Hij durft ook flink zijn stem te verheffen als hij denkt dat je verkeerd bent.
»Wat zijn familie en vrienden betreft: Musk leeft een zodanig druk en gek leven dat het bijna onmogelijk is om een normale relatie met hem te hebben.
»Dat gezegd zijnde: er is ook veel bewonderenswaardigs aan hem. Er lopen niet voortdurend mannetjes rond Elon die hem van je afschermen, zoals bij de andere CEO’s in Silicon Valley. Hij is heel down to earth en kan bijzonder grappig en charmant zijn. En hij is heel trouw aan zijn beste vrienden. Behoor je tot die kleine cirkel, dan krijg je het beste van Elon te zien. Hij is ook een goede vader, al is hij niet vaak thuis.»
Avontuurlijke genen
Musks vijf zonen en zijn huidige, tweede vrouw Talulah Riley hoeven dus niet van een lange vakantie met hem te dromen. Dat is niet meer aan hem besteed. De eerste keer dat hij met zijn ex-vrouw Justine op reis ging, ging het naar Brazilië en vandaar naar een reservaat op de grens tussen Zuid-Afrika en Mozambique, waar Elon malaria opliep. Terug in de VS kreeg hij een verkeerde diagnose. Toen hij uiteindelijk toch het juiste medicijn kreeg, het antibioticum doxycycline, zei de behandelende arts dat het niet meer gewerkt zou hebben mocht hij het nog een dag later gekregen hebben. Alle hulp zou dan te laat gekomen zijn.
Toen het koppel voor hun uitgestelde huwelijksreis naar de Olympische Spelen in Sydney trok, begon er een coup tegen hem bij internetbank X.com, waar hij op dat moment CEO was. X.com was kort daarvoor gefuseerd met PayPal, waarna Musk de leiding over het bedrijf kreeg. Zodra hij in het vliegtuig stapte, werden de oprichters van PayPal echter opnieuw aan het roer gezet. Pas toen hij voet op Australische bodem zette, vernam Musk dat hij geen bal meer te zeggen had. Hij nam meteen het eerste vliegtuig terug naar San Francisco. ‘Toen heeft hij zich voorgenomen nooit meer vakantie te nemen,’ zegt Vance.
HUMO De oudste zoon van Elon en Justine stierf na tien weken aan wiegendood. Later kreeg het paar vijf zonen – een tweeling en een drieling – via in-vitrobevruchting. Zijn privéleven heeft dus evenveel ups en downs gekend als zijn professionele carrière. Wist je dat toen je aan het boek begon?
Vance «Neen. Dat vernam ik pas toen ik research begon te doen. Ik was al een tijdje op zoek naar iemand over wie ik een biografie kon schrijven. Vier jaar geleden begon ik voor Bloomberg Businessweek aan een coververhaal over Musk naar aanleiding van het succes van zijn bedrijven – SpaceX, Tesla en SolarCity – en toen ik hem ging interviewen, besefte ik: ‘Olala, deze man is nog een stuk interessanter dan iedereen denkt.’ Zo begon hij al snel over zijn moeilijke jeugd.»
HUMO Musk groeide op in Zuid-Afrika, waar zijn ouders uit elkaar gingen toen hij een jaar of 8 was. Hij en zijn broer gingen bij hun vader wonen, die het hun bijzonder lastig maakte. En vriendjes had hij nauwelijks, omdat iedereen hem een betweter vond.
Vance «Het lijdt geen twijfel dat die kindertijd de meeste impact op hem heeft gehad. Met geen van zijn ouders heeft hij een goede band gehad, en de drie kinderen waren van jongs af aan op zichzelf aangewezen. Vandaar wellicht dat hij aan de wereld wilde bewijzen dat hij belangrijk was, dat mensen aandacht aan hem moesten schenken.»
undefined
'Hij is nergens de beste ter wereld in, maar hij is wel in véél dingen héél goed'
HUMO In het begin van het boek spendeer je veel pagina’s aan het verhaal van Joshua Haldeman, de vader van Musks moeder. Hij was het die vond dat Canada moreel op drift was en met het hele gezin naar Zuid-Afrika verhuisde. Later zouden ze met een éénmotorig vliegtuigje naar Noorwegen en Australië vliegen. Lef en zin voor avontuur lijken Musk dus in de genen te zitten.
Vance «Dat klopt. Je zou een heel boek over zijn groot-ouders kunnen schrijven. Misschien heeft iederéén in zijn stamboom wel iemand die heel interessante dingen heeft gedaan, maar het verhaal van de Haldemans was voor die tijd toch écht buitengewoon. Ze deden wat ze dachten te moeten doen, en niets hield hen tegen.»
De nieuwe Jobs
HUMO Wat maakt Elon Musk nog anders dan de gewone sterveling?
Vance «Hij behoorde tot de categorie kinderen die psychologen als hoogbegaafd omschrijven. Ze zijn méér dan alleen maar slim en kijken al op jonge leeftijd op een andere manier naar de wereld. Ze bekommeren zich erg om wat er allemaal fout gaat en willen bijna letterlijk de wereld redden. Als ze ouder worden, functioneren de meesten van hen niet zo goed in de maatschappij. Bij Elon ging het even dezelfde richting uit, maar om allerlei redenen werd hij toch heel bekwaam in wat hij uiteindelijk zou doen. Hij is bezeten op een manier die de meesten van ons niet kennen.
»Er zijn niet veel mensen die zó gedreven zijn door hun werk dat ze daarvoor alles – maar dan ook echt álles – waaruit een normaal leven bestaat, opzijzetten. Je zou kunnen zeggen: zo zijn veel CEO’s. Maar bij hem is het toch anders. Hij weet alles over de fysica die nodig is om een raket de lucht in te schieten of een auto elektrisch te laten rijden. Maar hij is ook steengoed in marketing – Tesla heeft nog geen cent uitgegeven aan advertenties – en design. Hij heeft op dat vlak niet het natuurlijke oog van Steve Jobs, maar hij weet perfect wat belangrijk is voor een product. Neem de deurklinken van de Tesla Model S. Iedereen heeft geprobeerd om hem die uit het hoofd te praten, omdat ze een nachtmerrie waren voor de ingenieurs. Maar hij vond dat het een essentieel designelement zou worden. En kijk: nu onderscheiden die klinken de wagen van al zijn concurrenten. Op de koop toe is Musk een ongelooflijke zakenman, die als geen ander geld weet in te zamelen bij investeerders. Hij is dus nergens de beste ter wereld in, maar hij is wel in véél dingen héél goed. Combineer dat met een vechtersmentaliteit die je zelden ziet...»
'Musk neemt risico's. Omdat hij écht wil dat iedereen elektrisch gaat rijden.'
HUMO Musk lijkt meer gedreven door zijn ‘hogere’ doelen dan door geld, maar toch gedroeg hij zich als een lottowinnaar na de verkoop van zijn eerste bedrijfje Zip2. Hij kocht meteen een McLaren-sportwagen en ging er de grote meneer mee uithangen.
Vance «Op dat moment genoot hij ervan de nieuwste miljonair van Silicon Valley te zijn. De roem steeg hem een beetje naar het hoofd. Maar van de 22 miljoen dollar die hij had gekregen, betaalde hij amper 2 miljoen uit aan zichzelf – al de rest stopte hij in X.com. Toen hij dáár vervolgens 200 miljoen dollar voor kreeg, investeerde hij het meeste in SpaceX, Tesla en SolarCity. Het toont aan hoeveel risico’s hij durft te nemen. En daar is maar één reden voor: hij wil echt dat iedereen elektrisch gaat rijden en dat we Mars kunnen koloniseren.»
HUMO Is hij eigenlijk rijk?
Vance «Op papier wel. Hij heeft zoveel aandelen in Tesla en SpaceX dat hij meer dan 15 miljard dollar waard is. Mochten die aandelenkoersen plots kelderen, dan is hij natuurlijk in één keer veel minder waard. Hij leent nu van de bank op basis van wat hij waard is, maar hij leeft wel excentriek. Hij woont in een mansion in Beverly Hills, heeft een eigen jet en geniet ervan om rijk te zijn.»
HUMO Is hij de nieuwe Steve Jobs?
Vance «Voor een stuk wel. In Silicon Valley zoekt men altijd een icoon, iemand die op één of andere manier briljanter is dan de rest. En momenteel is hij die man.»
HUMO Terwijl Mark Zuckerberg van Facebook of Larry Page en Sergey Brin van Google daar toch ook rondlopen.
Vance «Ja, maar Musk vertoont veel meer lef. En raketten en elektrische auto’s spreken nog altijd meer tot de verbeelding dan een socialenetwerksite of een zoekmachine. Hij heeft ook veel meer charisma dan Mark of Larry. Laten we het zo zeggen: Mark en Larry zijn de nieuwe Bill Gates, Elon is de nieuwe Steve Jobs. Eén bedenking daarbij: vooralsnog is geen van zijn bedrijven zo succesvol als Apple. Hij heeft nog niet die ene grote hit bij de gewone consument gescoord. Tesla is zeer succesvol bij een bepaalde categorie rijke mensen. Het is nog geen massaproduct.»
undefined
'Als er een Tesla-fabriek in België komt, zal Musk nauwelijks belastingen betalen'
HUMO Zal het dat ooit worden? En zal het bedrijf ooit winst maken?
Vance «Ik denk het wel. Elon beweert dat het zover zal zijn met de kleinere Tesla, die volgens hem in 2017 zal uitkomen. Maar de geschiedenis van het bedrijf heeft ons geleerd dat het wel wat langer zal duren. Toch denk ik dat hij een gigantische hit wordt. De andere automerken reageren behoorlijk traag op de bedreiging van zelfrijdende en elektrische auto’s. Iedereen denkt dat het verschil tussen een Tesla en een andere auto de elektrische motor is, maar het is vooral de software erin die jaren voorsprong heeft op wat de traditionele merken hebben. En wat zul jij doen als je voor 35.000 dollar een auto kunt kopen met technologie die veel beter is dan die in om het even welke andere auto van die prijscategorie? Ik geef het je op een blaadje: in vergelijking met die Tesla’s worden andere auto’s dinosaurussen.»
HUMO Audi heeft onlangs aangekondigd dat ze in Vorst de e-Tron gaan bouwen, een elektrische concurrent voor de Model X van Tesla. Ik moet zeggen: hij ziet er heel indrukwekkend uit. En misschien vertrouwen veel mensen de traditionele merken meer dan een nieuw merk?
Vance «Musk heeft nu ongetwijfeld méér concurrenten dan ooit tevoren. Maar zelfs al maken BMW en Audi stilaan heel mooie elektrische auto’s, die bedrijven durven nog altijd veel minder risico’s te nemen. En hun technologie ligt mijlenver achterop. Tesla moet als merk misschien nog vertrouwen winnen, maar het heeft ook een zekere sexiness.»
HUMO In Antwerpen heeft Musk vorig jaar ontbeten met minister van Energie Annemie Turtelboom (Open VLD) en vervolgens geluncht met burgemeester en N-VA-voorzitter Bart De Wever. Hij zei toen dat er een Europese Tesla-fabriek zou komen. Nu hoopt iedereen dat hij die hier in België zal bouwen.
Vance «Hij gaat altijd in verschillende landen vertellen dat hij de fabriek daar wil bouwen. Vervolgens kijkt hij wie hem de meeste voordelen geeft. Als die fabriek in België er komt, dan zullen ze voor dat privilege betaald hebben. En zélf zal Musk nauwelijks belastingen betalen (lacht).»
HUMO Stel dat een merk als BMW of Mercedes Tesla wil kopen, of een bedrijf als Apple, denk je dan dat hij verkoopt?
Vance «Ik kan me voorstellen dat de grote automerken in Tesla geïnteresseerd zijn, maar het bedrijf is ondertussen zo duur geworden dat wellicht alleen Apple of Google nog in staat zijn om het te kopen. Tesla doet het ondertussen ook zo goed dat Elon niet het gevoel heeft dat hij het moet verkopen. Om nog te zwijgen van het feit dat hij staat te popelen om iedereens ongelijk te bewijzen.»
HUMO Hij gaat daarbij over lijken. Musk zette Martin Eberhard, de oprichter van Tesla, genadeloos aan de kant toen hij besefte dat het met hem als CEO niet zou lukken.
Vance «Als hij het gehad heeft met jou, dan ben je gezien. Het enige wat hem bezighoudt is: zijn doel bereiken. Als je daar een rol in kunt spelen, dan hoor je erbij, anders niet. Er is geen tussenweg.»
HUMO Musk runt drie bedrijven. Waarom stopt hij niet al zijn energie in één bedrijf?
Vance «Mocht hij dat doen, dan zou het SpaceX worden. Daar ligt zijn hart. Tesla bestond al toen hij erbij kwam. Nadien ging het bergaf, maar hij heeft ervoor gezorgd dat de Roadster op de markt kwam en dat de Model S een groot succes werd. Hij heeft Tesla dus op de kaart gezet. Ondertussen voelt hij zich er verantwoordelijk voor: hij heeft het gevoel dat het nog niet op eigen benen kan staan. Maar misschien stapt hij op als CEO als de kleinere auto uit is en het bedrijf winst maakt. Zijn allergrootste levensdoel is hoe dan ook: de mensheid naar Mars brengen.»
HUMO Ziet hij zichzelf als een nieuwe Christoffel Columbus?
Vance «In zekere zin wel. Hij is opgegroeid in Zuid-Afrika en kwam via Canada in de VS terecht, maar nu voelt hij zich echt Amerikaans. Hij omarmt het Amerikaanse idee van het blijven ontdekken van land: go west! Maar hij had ook het gevoel dat de VS veel van die ambitie verloren had. Hij ziet zichzelf als de volgende in een reeks mensen die het heelal ontdekken en de grenzen verleggen. Mensen als Charles Lindbergh en Howard Hughes, al stapten die zélf in de vliegtuigen die ze mee hielpen bouwen. Tot nu toe is Musk nog niet in de ruimte geweest.»
Life on Mars
In tegenstelling tot Tesla is SpaceX een winstgevend bedrijf, dankzij een deal met NASA – SpaceX bevoorraadt het ISS – ter waarde van 5,2 miljard dollar. Google en Fidelity Investments pompten ook 1 miljard in SpaceX, omdat ze gebruik willen maken van de satellieten die het bedrijf plant te lanceren. Een andere mijlpaal was er in december vorig jaar, toen SpaceX een raket naar outer space schoot die vervolgens volledig en intact terugkeerde naar de lanceerbasis.
Het begon echter een stuk minder succesvol in 2005, bij de lancering van de eerste Falcon-raket. Het is één van de meest tot de verbeelding sprekende passages in het boek van Vance. Het team van SpaceX trok naar het Kwajalein-atol, een groep eilanden in de Stille Oceaan, halfweg tussen Papoea-Nieuw-Guinea en Hawaï. Het Amerikaanse leger had er jarenlang experimenten voor ‘Star Wars’-achtige ruimtewapens uitgevoerd; de infrastructuur bestond er uit barakken. Omdat Musk geen geld wilde uitgeven voor de aanleg van een korte asfaltweg, moesten de onderdelen van de raket over houten stammen gerold worden, waarbij de laatste stam telkens voor de eerste gelegd moest worden. ‘Het was te belachelijk voor woorden,’ schrijft Vance: ‘Een start-upraketfabrikant was in één of andere uithoek beland in een poging één van de moeilijkste klussen aller tijden te klaren, terwijl slechts een handvol mensen binnen het team enig idee had hoe je een lancering moest aanpakken.’
De lancering moest verschillende keren worden uitgesteld. Een klein jaar na de aankomst op Kwajalein ging de Falcon 1 alsnog de lucht in, maar na 25 seconden brak er brand uit in één motor en begon de tot dan toe kaarsrecht vliegende raket ongecontroleerd terug naar de aarde te tuimelen.
Vance «Die lancering werd uitgevoerd door prille twintigers die nog nooit een raket gebouwd hadden, maar ze waren slim en wilden de gok wagen. Elon was de generaal die voor de resources en de motivatie zorgde, maar voor mij zijn die jonge kerels de helden van het verhaal.»
HUMO Denk je dat Musk ooit zelf naar Mars gaat?
undefined
Vance «Toen ik hem dat vroeg, zei hij dat hij wellicht niet de eerste mens op Mars zou worden en dat hij niet zou vertrekken voor hij zeker was dat het veilig genoeg is. Hij wil niet onderweg sterven als dat zou betekenen dat SpaceX daarna als bedrijf in moeilijkheden komt. Maar iedereen uit zijn omgeving die ik sprak, onder wie ook zijn huidige vrouw, zei dat hij wel degelijk de eerste mens op Mars wil worden.»
HUMO Wanneer gebeurt dat?
Vance «In 2025, zegt hij zelf. Ik ben even benieuwd als jij (lacht).»
HUMO Walter Isaacson vergeleek Steve Jobs met Pablo Picasso en Walt Disney: mensen die een emotionele band konden creëren bij wat ze maakten. Zie je Musk ook zo?
Vance «Niet echt. Hij maakt mooie auto’s en raketten en hij vindt design belangrijk, maar ik zie hem toch eerder als een soort Thomas Edison. Hij is het allerbest in het bestuderen van de technologie die voorhanden is, en die vervolgens te combineren op nooit eerder geziene manieren. En hij is ook geweldig goed in het samenbrengen van duizenden jonge mensen vol energie. Bezoek de kantoren en fabrieken van Tesla of SpaceX en telkens is het alsof je er een soort leger aantreft: een groep jongelui die er heilig van overtuigd zijn dat ze de wereld gaan veranderen. En daar doen ze alles voor.»
HUMO Denk je dat de hyperloop er ook komt?
Vance «Ik betwijfel het, al moet ik toegeven dat ze al verder staan dan ik voor mogelijk had gehouden. Er zijn twee start-ups in Silicon Valley die de hyperloop willen realiseren en daar geld voor ingezameld hebben, en aan verschillende universiteiten zijn studenten prototypes aan het tekenen. Dus: wie weet? Maar ik zou toch stomverbaasd zijn mocht dát lukken.»
