Na de aanslag op Charlie Hebdo: ex-medewerkster Zineb likt haar wonden
Zineb El Rhazoui, journaliste en islamcritica, was er niet toen terroristen op 7 januari 2014 een bloedbad aanrichtten op de redactie van Charlie Hebdo. Vandaag is zij de zwaarst bewaakte vrouw van Frankrijk.
'De meeste overlevenden hebben het blad inmiddels verlaten'
Lees meer over de aanslag op Charlie Hebdo »
Zineb (1982) – moeder Française, vader Marokkaan – wordt de klok rond bewaakt sinds de aanslag op Charlie Hebdo, die zij overleefde omdat ze toen toevallig in haar geboorteplaats Casablanca was. ‘Ik doe mijn best een zo normaal mogelijk leven te leiden. En ik blijf mijn mening verkondigen. De staat beschermt niet alleen mijn persoon maar ook mijn vrijheid om oneerbiedig te zijn.’
HUMO Wanneer dacht u voor het eerst dat er iets mis was met de islam?
Zineb El Rhazoui «Al heel vroeg, toen ik in Casablanca woonde met mijn ouders. Ik zag dat mannen en vrouwen niet gelijk waren en de alomtegenwoordige hypocrisie viel mij op: mensen doen van alles wat niet mag, maar willen dat niet weten. Later studeerde ik godsdienstsociologie in Parijs en analyseerde ik de dogma’s van de islam. Het was een lang proces, tot ik helemaal niets meer geloofde.»
HUMO En uw ouders, hoe ging dat thuis?
El Rhazoui «Bij ons kon er gelukkig over religie worden gepraat, kritiek hebben mocht. Maar toen ik jong was, was de islam nog niet zo aanwezig en lang niet zo problematisch als nu. Vrouwen zijn zich meer en meer gaan bedekken, ik heb dat zien gebeuren. Door de islam worden de kleinste dingen een groot probleem: met je vriendin over straat lopen zonder mannelijke begeleiding is een probleem, niet meedoen aan de ramadan is een probleem. Eten tijdens de vasten is in Marokko een overtreding volgens artikel 229 van het wetboek van strafrecht. Met anderen heb ik in 2009, ik werkte toen voor een krant, aandacht willen vragen voor het gebrek aan individuele vrijheid. Wij besloten een picknick te organiseren tijdens de ramadan. We werden gearresteerd vóór die happening begon en het werd een groot schandaal, precies wat onze bedoeling was. Zo konden we aantonen dat ook in Marokko, een land dat bekendstond om zijn gematigdheid, de islam het leven regeert.»
HUMO In Europa zeggen we steeds dat ‘de echte islam’ gematigd is, en dat we alle moslims niet op één hoop moeten gooien.
El Rhazoui «Wie beweert dat terrorisme niets te maken heeft met de islam moet nodig worden bijgepraat. Er is geen verschil tussen islamisme en islam: islamisme is letterlijk toegepaste islam en islamisme leidt tot terrorisme. En waar is die ‘echte islam’ dan waar men het steeds over heeft? In Saoedi-Arabië? In Iran? Of in de softe theocratieën van Noord-Afrika waar de rechten van vrouwen, homoseksuelen, afvalligen en andersdenkenden niet worden gerespecteerd? Na elke aanslag roept iedereen om het hardst dat we moeten oppassen voor stigmatisering. Maar er wordt helemaal niemand op één hoop gegooid, ik ben nog nooit voor terrorist uitgemaakt. Als moslims met een baard of met een hoofddoek of boerkini dat wel overkomt, worden zij aangevallen als uithangborden van een criminele ideologie. Men wil gewoon niets weten van het idee dat zij uitdragen.»
HUMO Een criminele ideologie? Maar de overgrote meerderheid van de moslims met baarden en hoofddoeken is toch geweldloos?
El Rhazoui «Daar gaat het niet om. Aanslagen zijn het resultaat van een totalitair ideaal dat de kring van jihadisten ruimschoots overstijgt. Apartheid tussen de seksen hoort bij dat ideaal en de hoofddoek is het middel om die apartheid te bewaken. De hoofddoek maakt van vrouwen een seksueel object dat niet gezien mag worden: het is dus geen gewoon kledingstuk, ook al roept de draagster nog zo vaak dat het wel zo is. Het zou pas gewoon zijn als je in Saoedi-Arabië op maandag een hoofddoek kunt dragen, op dinsdag een spijkerbroek en op woensdag een bikini.»
HUMO Vrouwen dragen toch meestal vrijwillig een hoofddoek?
El Rhazoui «Het is meer een kwestie van instemmen, of ze hangen zelf de islamitische ideologie aan. Als feministe kan ik alleen maar tegen de hoofddoek of gezichtssluier zijn – er is geen principieel verschil tussen beide vormen van bedekking – die vrouwen lelijker moet maken om hen tegen mannen, gevaarlijke primaten, te beschermen. De hoofddoek heeft ook als functie om vrouwen die hem niet dragen te brandmerken als degenen die de ideologie afwijzen. Dat verklaart waarom alle vrouwen in Algerije hem zijn gaan dragen in de tijd van de burgeroorlog. Bedenk trouwens dat islamisten in landen waar de hoofddoek verplicht is nóóit de vrijheid verdedigen van vrouwen om zich te kleden zoals zij willen, dat doen ze alleen maar hier.»
HUMO Wilt u islamitische kleding verbieden?
El Rhazoui «Ik weet dat ik niet alles wat mij niet bevalt, kan verbieden. Vrouwen mogen dragen wat ze willen, maar het lijkt me verstandig hoofddoeken te weren in alle ruimten en in alle functies waar neutraliteit vereist is.»
Islamofobie
HUMO François Hollande zei dat terroristen criminelen zijn en geen echte moslims. Volgens u is het erg dom om dat te beweren.
El Rhazoui «Ja, dat is heel erg dom. Al is het alleen maar omdat moslims natuurlijk heel goed criminelen kunnen zijn. Waarom moet de islam altijd worden ontzien? Die verbetenheid waarmee steeds wordt herhaald dat de echte islam een religie is van vrede en liefde, geeft op zichzelf al aan dat er een probleem is. Je vindt veel meer liefde en vrede in de Franse grondwet dan in de Koran. Als de islam bij Frankrijk hoort, zoals men voortdurend beweert, dan moet je deze religie ook onderwerpen aan dezelfde kritische geest die we hier kennen sinds de verlichtingsfilosofen het christendom onder handen namen. Doe je dat niet, dan behandel je de islam niet gelijk en maak je je schuldig aan omgekeerd racisme: dan ga je ervan uit dat moslims inferieur zijn omdat ze niet in staat zijn zich universele principes eigen te maken. Of dat je ze niet boos moet maken, omdat ze anders hun bomgordel af laten gaan.
»Het grote probleem is dat niet alleen radicalen weigeren om de heilige teksten in een tijd en een context te plaatsen, en dat je nergens een imam zult vinden die dat doet. De Koran wordt gezien als een grondwet en zolang dat zo is, verandert er niets.»
HUMO Er zijn imams die de aanslagen veroordelen, ook nu weer na Berlijn.
El Rhazoui «Ja zeg, moeten we daar blij mee zijn? Veel dank hoor, maar de wet veroordeelt die aanslagen al. Een aanslag veroordelen is niet genoeg om voor gematigd door te gaan. Imams zouden massaal moeten zeggen: ‘Wij veroordelen de teksten waar terroristen zich op baseren,’ maar dat gebeurt niet.»
HUMO Bij Charlie Hebdo zijn er ondertussen heel wat moeilijkheden. Waarom hebt u het blad recent verlaten?
El Rhazoui «Ik verschilde grondig van mening met de nieuwe leiding, die geprobeerd heeft mij te ontslaan. Bij Charlie gebeurde wat je áltijd ziet als er plotseling veel geld en macht in weinig handen terechtkomt. Vroeger had Charlie weinig middelen, maar er was ontzettend veel kameraadschap en engagement, het ging om onze overtuiging. Dat gevoel was weg. Het kon na de dood van zoveel talent natuurlijk ook niet langer hetzelfde blad zijn. De meeste overlevenden zijn inmiddels weg: Luz, Patrick Pelloux, Catherine, om er een paar te noemen. En ik sluit mij daar nu bij aan.
»Ik ben weggewerkt omdat ik een grote mond had. Ik was medeondertekenaar van het manifest waarin wij onze zorgen hebben geuit over de toekomst van Charlie. Wij vonden dat het vele geld dat plotseling binnenkwam door de verkoop van miljoenen nummers ten goede moest komen aan de toekomst van het blad.»
HUMO Maar dat is toch ook gebeurd, zegt men bij Charlie?
El Rhazoui «Het geld is van de aandeelhouders van Charlie. Dat zijn er twee.»
HUMO Hoe moet het nu verder?
El Rhazoui «Ik zal werk moeten zoeken, net als ieder ander. Ik heb nu twee boeken geschreven. Ik zal in ieder geval mijn vijanden nóóit plezier doen door de handdoek in de ring te gooien.»
