Na de coronabesmetting: hoe ziek is Trump? En wat nu met de verkiezingen?

Een maand voor de verkiezingen test president Trump positief op het coronavirus. Dat het de campagne zal veranderen, is duidelijk. Hoe, dat is lastiger te voorspellen.

Waar de president zich op Twitter normaal te buiten gaat aan hoofdletters en uitroeptekens, was het met een relatief zakelijke tweet dat hij het nieuws bekend maakte dat hij en zijn vrouw Melania positief getest zijn op covid-19. Al eindigde hij die wel met wat peptalk: ‘we komen er SAMEN doorheen!’.

In de rest van de wereld werd dat nieuws, openbaar gemaakt in de vroege vrijdagochtend, toch met wat meer hoofdletters en uitroeptekens ontvangen. En vooral: met heel veel vraagtekens. Want hoe ziek is Trump precies? Hoe gaat dit de verkiezingscampagne veranderen? Kunnen de verkiezingen wel doorgaan als hij écht ziek zou worden? Heeft dit gevolgen voor hoe Amerika de coronacrisis aanpakt? En, met nog een maand te gaan voor de verkiezingen dringt zich ook onvermijdelijk de vraag op: betekent dit politieke winst of verlies voor Trump?

Hoe ziek is Trump?

Het antwoord op die vragen blijft op dit moment noodgedwongen speculatief. Veel zal afhangen van het antwoord op die eerste vraag. Kent Trump, zoals de meeste patiënten, een relatief mild ziekteverloop, waarbij hij na pakweg acht tot tien dagen weer hersteld is? Of behoort hij tot de minderheid bij wie de ziekte na een tijdje verergert en bijvoorbeeld tot ademhalingsproblemen leidt? Zijn leeftijd (74) en zijn overgewicht (een BMI van rond de 30) zijn in ieder geval risicofactoren.

Volgens zijn arts zijn Trump en zijn vrouw ‘in goeden doen’, zonder in details te treden. De Washington Post sprak medewerkers, die zeiden dat de president de afgelopen dagen geen symptomen leek te hebben. Maar het duurt vaak een dag of vijf voor de eerste symptomen zich manifesteren en het is onbekend wanneer de president het virus heeft opgelopen.

Het zou kunnen dat hij het deze week heeft opgelopen, toen hij onderweg was met zijn naaste adviseur Hope Hicks, in het presidentiële vliegtuig en de presidentiële helikopter. Trump liet zich testen, nadat zij op donderdag ook besmet bleek.

Hoe verandert dit de campagne?

Donald en Melania Trump zijn in quarantaine gegaan in het Witte Huis. Trump zegt dat hij vanuit huis zal blijven werken. Maar voor de komende tijd had hij een druk campagneschema, met allerlei publieke optredens. Hij zal die noodgedwongen op afstand moeten doen, terwijl bekend is dat hij energie krijgt van live-optredens, waarbij hij kan baden in de bewondering van zijn aanhangers.

De campagne van Trump kreeg veel kritiek, omdat die, ondanks de coronacrisis, zoveel live-evenementen bleef organiseren. Het is op dit moment nog niet duidelijk of al die evenementen ook zonder de hoofdrolspeler doorgaan.

De ironie wil dat de Democratische campagne, die zich tot nu toe grotendeels beperkte tot virtuele evenementen, toevallig net op donderdag besloten had om tóch vrijwilligers langs de deuren te sturen in staten waar het straks spannend dreigt te worden.

Zullen de verkiezingen worden uitgesteld?

En stel nu dat het écht mis gaat, dat Trump in het ziekenhuis opgenomen moet worden, en helemaal geen campagne meer kan voeren? Of, als we het radicaalste scenario doordenken en Trump sterft? Moeten de verkiezingen dan uitgesteld worden?

De enige instantie die daarover kan beslissen, is het Congres. Maar dat heeft daar nog nooit toe besloten, ook niet tijdens oorlogen of tijdens de Spaanse Griep van 1918. Als een kandidaat van één van de partijen niet in staat blijkt om de verkiezingen te betwisten, dan is dat formeel een interne partij-aangelegenheid, en is het aan de partij om met een nieuwe kandidaat te komen. Het lijkt niet waarschijnlijk dat de Democraten, die in het Huis van Afgevaardigden de meerderheid hebben, zich in dit geval op een ander standpunt zouden stellen.

Maar de naam van Trump staat toch al op de stembiljetten? Ja, dat is waar. Maar kiezers in de VS kiezen niet direct een president. De staten vaardigen kiesmannen af naar het kiescollege, en dat kiest de president. De stem van kiezers is, als je het heel formeel en juridisch bekijkt, een advies aan die kiesmannen. Die kunnen een stem op Trump dan opvatten als een stem op de nieuwe Republikeinse kandidaat.

Is dit politieke winst of verlies voor Trump?

Oktober, in Amerika de maand voor de verkiezingen, is traditioneel gezien de maand van de October surprises, die de race op onvoorziene wijze in de war schoppen. Wat deze oktobersurprise vermag, is helemaal onvoorspelbaar.

Feit is dat het onderwerp waarop Donald Trump in opiniepeilingen het kwetsbaarst blijkt, zijn aanpak van de coronacrisis is. Amerikanen vinden in meerderheid dat hij zich geen effectief leider heeft getoond bij het bestrijden van de pandemie. Trump heeft er dus baat bij als het politieke debat over iets anders gaat. Deze nieuwe ontwikkeling zet de schijnwerpers weer volop op de coronacrisis.

Maar nu Trump zelf getroffen is, kan er ook een ander sentiment gaan opspelen: sympathie voor een zieke politiek leider. Het zal misschien ook de mogelijkheden van de Democratische presidentskandidaat Joe Biden beperken om zijn rivaal hard aan te vallen: een zieke behandel je met enig respect, zeker als je, zoals Biden, van empathie een kernthema van je campagne hebt gemaakt.

Uit onderzoek blijkt ook dat veel Republikeinse kiezers de gevaren van het coronavirus minder groot inschatten dan Democratische kiezers. Het feit dat Trump de gevaren van het virus al maandenlang publiekelijke bagatelliseert, zal daar iets mee te maken hebben. Als bij Trump, zoals bij de meeste mensen, het ziekteverloop mild blijkt, kunnen zijn aanhangers zich juist gesterkt voelen in het sentiment dat onder veel van hen nog altijd leeft: het is maar een griepje.

Heeft dit gevolgen voor de Amerikaanse corona-aanpak?

Dat blijft speculeren. Maar er zijn twee andere grote landen waarvan de politiek leider positief testte op covid-19: Brazilië en het Verenigd Koninkrijk. Opvallend genoeg waren dat ook leiders die, net als Trump, graag de gevaren van het virus wegwoven: de Britse premier Johnson en de Braziliaanse president Bolsonaro.

Bolsonaro kende een relatief mild ziekteverloop, voor hem een bevestiging van wat hij altijd al gedacht had. Na zijn herstel ging hij gewoon weer door met zijn campagne om het land weer open te gooien. Waar hij, aangezien de deelstaten in Brazilië op dat punt veel macht hebben, overigens maar beperkte invloed mee had.

Boris Johnson daarentegen moest in het ziekenhuis worden opgenomen, en lag zelfs een tijdje op de intensive care. Het bleek voor hem een omslag in zijn denken over de pandemie. Waar zijn regering voor de ziekte van Johnson nog wel wilde flirten met het idee van het bevorderen van groepsimmuniteit, verliet het Verenigd Koninkrijk daarna die strategie definitief, en schakelde over op het indammen van het virus.

(Trouw)