Na de prikletsels bij supporters KV Mechelen: hoe gevaarlijk is ‘needle spiking’? En moeten we er nu ook voor vrezen tijdens het uitgaan?

Bij de supporters die onwel werden tijdens de voetbalwedstrijd van KV Mechelen werden prikletsels gevonden. Ook in het uitgaansleven zijn steeds meer getuigenissen van needle spiking, al is er op dit moment amper bewijs voor. Wat is dat nu? En zijn alle klachten ook al bewezen?

Wat is er in Mechelen gebeurd?

Tijdens de voetbalwedstrijd tussen KV Mechelen en Racing Genk voelden 14 supporters zich plots onwel. Opvallend was dat meerdere supporters verklaarden dat ze een prik voelden kort voordat ze onwel werden. Het duurde dan ook niet snel tot er gesproken werd over needle spiking, een relatief nieuw fenomeen waarbij mensen ongevraagd geprikt worden met een narcotisch middel.

Op basis van de camerabeelden en medische verslagen loopt nu een onderzoek naar het incident. “In een eerste toxicologische analyse werden geen verdovende middelen gevonden, maar de bloed- en urinestalen worden de komende dagen verder onderzocht”, zegt Dirk Van de Sande van de politiezone Mechelen-Willebroek. “Wel zijn er bij meerdere van de slachtoffers prikwonden ontdekt.”

Wat is needle spiking?

De term spiking verwijst naar het ongemerkt toevoegen van verdovende middelen, zoals GHB, aan iemands drankje met de bedoeling om die persoon te overvallen of seksueel te misbruiken. Sinds kort is er in verschillende landen ook sprake van needle spiking, waarbij verdovende middelen via een injectienaald in iemands arm of dij toegediend worden.

“Ik zou het graag bevestigd zien, maar theoretisch kan het zeker”, zegt toxicoloog Jan Tytgat (KU Leuven). “Je hebt er geen lange, opzichtige naald voor nodig. Net zoals zakkenrollers iemand een kleine duw geven en van die verwarring gebruikmaken om iemand te bestelen, zouden needle spikers in de drukte van het uitgaansleven iemand met een kleine insulinespuit een prik kunnen toedienen zonder dat het opvalt.”

Om welke stoffen zou het gaan?

Bij drink spiking wordt vaak GHB gebruikt. Alleen heb je daarbij een grote hoeveelheid nodig om iemand lam te leggen. “Bij needle spiking worden in plaats daarvan waarschijnlijk ‘snelle ‘narcotische producten gebruikt, waar je maar een kleine hoeveelheid van nodig hebt om iemand te drogeren”, zegt Tytgat. “Ze hebben ook een snelle pijnstillende werking, wat kan verklaren waarom slachtoffers doorgaans slechts kortstondig een prik voelen.”

Tytgat denkt daarbij aan middelen als ketamine en fentanyl. Geen stoffen die je graag ongemerkt in je lichaam wil krijgen. “Fentanyl is in de jaren 60 door Janssen ontwikkeld als pijnstiller. We zien het gebruik ervan de jongste jaren toenemen en dat is zorgwekkend. Sommige afgeleiden van fentanyl zijn maar liefst duizend keer sterker dan morfine.”

Waar komt needle spiking nog voor?

Het fenomeen lijkt over te waaien uit het Verenigd Koninkrijk, waar tussen september 2021 en januari 2022 meer dan 1.382 meldingen van needle spiking bij de politie belandden. In Frankrijk gaat het om zo’n 130 meldingen en ook in Nederland werden al incidenten gemeld. Zo kwamen zaterdag zes Nederlandse festivalgangers op het Pleinfestival in Kaatsheuvel bij de EHBO-post melden dat ze vermoedelijk geprikt werden. En eerder werden in ons land al onderzoeken gestart naar needle spiking in het uitgaansleven in Gent en Aarlen. Ook na de Belgian Pride kwamen er twee meldingen van mensen die geprikt werden.

Is het ook bewezen?

Dat is een ander verhaal. Zo stelde de Britse vereniging der spoedartsen dat bij de meerderheid van de mensen die melding kwamen doen geen verboden middelen in de urine of het bloed werden vastgesteld. Ook de onderzoeken in Frankrijk, België en Nederland leverden tot nu toe weinig bewijsmateriaal op. Mogelijk heeft dat te maken met de lage dosering van de drugs. “Het kan goed zijn dat je die stoffen niet terugvindt bij een algemeen toxicologisch onderzoek in het ziekenhuis. Alleen gespecialiseerde labo’s kunnen dat wellicht opsporen”, zegt Tytgat.

Toch maakt het totale gebrek aan bewijsmateriaal de toxicoloog sceptisch. “Ik doe al dertig jaar onderzoek naar gebruik van verdovende middelen, en doorgaans vind je telkens wel iets van restanten. Het lijkt dan ook weinig waarschijnlijk dat al die needle spikers er telkens in zouden slagen om geen enkele naald of andere sporen achter te laten.”

Is het dan een broodjeaapverhaal?

“Het voldoet zeker aan een klassiek patroon van broodjeaapverhalen: dat van een enge dader die een onschuldig slachtoffer een groot gevaar toebrengt”, zegt Peter Burger, die voor de universiteit Leiden onderzoek doet naar nepnieuws en urban legends. “Maar voor alle duidelijkheid: ook reële verhalen kunnen die kenmerken hebben.”

Wel wijst Burger erop dat dit soort verhalen erg besmettelijk kunnen zijn. “Het is best mogelijk dat het aantal verhalen van needle spiking het aantal werkelijke gevallen zal overstijgen. Net zoals je de periode na Dutroux veel meer verhalen kreeg van ontvoeringen met witte busjes dan er daadwerkelijk waren. Onderzoek zal moeten aantonen of dat hier ook het geval is.”

Ook Tom Evenepoel van het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD) sluit een zekere besmetting van angst over needle spiking niet uit. Als de supporter naast u gespiket wordt en u zich onwel begint te voelen, is de link naar spiken nu eenmaal sneller gelegd. “Maar dat betekent niet dat we zomaar voorbij moeten gaan aan mensen die zich plots onwel voelen. Het is een beangstigende ervaring die ernstig genomen moet worden, wat de oorzaak ook is.”

(DM)