Na de steekpartij in Antwerpen: hoe drillrappers in Nederland al langer dodelijke slachtoffers maken

De dodelijke steekpartij in Berchem waarbij een jongen van 16 jaar om het leven kwam, was een afrekening in het drillrapmilieu. In Nederland zorgen de rivaliserende bendes die elkaar te lijf gaan al langer voor drama’s. ‘Vroeger hadden de slechte jongens een mes, nu hebben de goede er ook een.’

‘Mijn machete? Om hem te verstoppen draag ik soms twee, drie broeken: eerst een joggingbroek, dan de machete, en daarover een spijkerbroek. En soms draag ik hem bij mijn onderbroek. Ik ben niet bang dat hij me ‘prikt’ als ik hem zo draag. Je weet toch: hij zit in een hoesje.’

Aan het woord is een drillrapper. We noemen hem Anton – want zijn naam in de krant noemen is te gevaarlijk. In zijn wereld is snitchen uit den boze. De puber weet al sinds een jaar dat hij op een dodenlijst staat. ‘Met een stuk of tien anderen. Ik kreeg een screenshot onder ogen.’

Hoe het komt dat zijn naam op die lijst prijkt, zegt hij niet te weten. Zorgen maakt hij zich niet, anders dan hulpverleners die bij zijn zaak betrokken zijn. Blijft hij in zijn wijk, dan kan zijn veiligheid niet worden gegarandeerd. Hij is niet de enige die te maken heeft met bedreigingen en geweld.

Drillrap: de meeste Nederlanders zullen de muziek nog nooit hebben beluisterd. Toch was het woord afgelopen weken niet te missen. Op 5 augustus werd op de Pier in Scheveningen de 19-jarige Rotterdammer met de bijnaam Chuchu dodelijk verwond met een mes. Het is het tweede dodelijke slachtoffer als gevolg van een drillrap-ruzie. Vorig jaar, op 3 september, werd in Amsterdam de drillrapper Jay-Ronne Grootfaam, artiestennaam RS, doodgestoken. De twee verdachten die hiervoor vastzitten zijn leden van een rivaliserende groep.

Er zijn meer steekincidenten en bedreigingen geweest waarbij justitie een verband ziet met drillrap. Eind mei werd een drillrapper (20) in Amsterdam-Zuidoost door een groep jongeren belaagd, een van hen takelde hem toe met een machete. Al snel na de aanval gingen de beelden van zijn bloedende hoofd rond op internet, werden ze verwerkt in een rapvideo en gaven ‘fans’ punten aan de veronderstelde daders.

Nog eerder, in december vorig jaar, werd in Den Haag de 20-jarige Bilal Aydin – geen drillrapper – op straat doodgestoken. De verdachten die hiervoor terechtstaan, van wie er één lid is van de Haagse drillrapgroep SK6, zouden even daarvoor nog een videoclip hebben opgenomen.

Daarnaast wemelt het op de socialemedia-accounts in de drillrapscene van de beelden waarin drillrappers en aanhang elkaar te lijf gaan, soms met een mes in de hand, of elkaar ‘dashen’, het publiekelijk vernederen van een tegenstander door hem op te jagen. Beelden daarvan kunnen de puntenscore van een drillrapgroep flink opkrikken.

Het ging aanvankelijk om lokale geweldsuitbarstingen, om ruzies tussen jongeren uit verschillende buurten of postcodegebieden. Maar nu, zegt de Amsterdamse politiechef Frank Paauw, ‘zie je dat de conflicten ook de stadsgrenzen overstijgen’.

Landelijk plan

Hoe doorbreek je die geweldsspiraal? Binnenkort moet er een landelijk plan liggen. Twaalf Nederlandse gemeenten, leden van het Openbaar Ministerie en deskundigen van de politie en het ministerie van Justitie en Veiligheid leggen de laatste hand aan de uitwerking.

Er wordt gewerkt aan een reeks maatregelen: van het in kaart brengen van drillrappers, gesprekken met muzieklabels en -managers tot intensievere contacten tussen hulpverleners, wijkagenten en de jongeren. In verschillende plaatsen wordt al preventief gefouilleerd om te controleren op wapens. En in Amsterdam wordt gedacht aan de inzet van ‘onverdachte influencers’: mensen uit onverdachte hoek die de jongeren op een positieve manier kunnen beïnvloeden. Daarnaast gingen vertegenwoordigers van Nederlandse politie-eenheden op bezoek bij Engelse collega’s in Londen, waar de drillrapscene ouder en veel gewelddadiger is.

Het zal niet makkelijk zijn om het geweld in de drillrapscene tegen te gaan, zegt Paauw. Het gaat veelal om jongeren die het gevoel hebben dat ze kansloos zijn en dat hun leven toch al niks waard is. ‘Door de drillrap en de video’s voelen ze zich wél gezien. We moeten hen weerbaar maken voor verkeerde keuzen.’ Want, leerde de politie tijdens het bezoek aan Londen, er schuilt nog een groot gevaar in de uitwassen van de drillrap, een gevaar met veel maatschappelijke impact: bendevorming.

Bendevorming

Bendes, waarvan de leden hun geld verdienen met criminaliteit en waar je niet zomaar uitstapt, kregen vooralsnog in Nederland nauwelijks voet aan de grond, zegt Paauw. ‘Voor bendevorming heb je een aantal basisingrediënten nodig. Daarmee is zeker niet gezegd dat elke drillrapgroep crimineel is of wordt, maar als we niet ingrijpen bestaat het risico dat hier hetzelfde gebeurt als in het Verenigd Koninkrijk. Daar zag je bij een deel van de groepen de muziek naar de achtergrond verdwijnen, en de handel van drugs op de voorgrond verschijnen.’

Drillrap waaide enkele jaren geleden over uit de getto’s van de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. En hoewel deskundigen er meteen bij zeggen dat de muziek niet de schuldige is, wordt drillrap – met teksten waarin mesgeweld verheerlijkt wordt en de tegenpartij, vaak groepen uit een aangrenzend postcodegebied, met de dood bedreigd – wel als katalysator gezien van het toenemend messengeweld onder jongeren. De muziek is als de lont in een kruitvat dat gevuld is met armoede, huiselijk geweld, verwaarlozing en psychische problematiek.

‘In hiphop heb je bragging en boasting: dat is opschepperij. Je schept op over hoeveel vrouwen je hebt, hoe duur jouw Mercedes is of over geweld. Het elementaire verschil met drillrap is dat je daar zegt: ik steek je, je zet het online in een rapvideo en het slachtoffer wordt soms ook echt neergestoken’, zegt advocaat Vito Shukrula. Hij staat meerdere minderjarige verdachten bij in drillrapzaken. Shukrula schrok van de dossiers. Vooral de punten die online door ‘fans’ worden uitgedeeld, vindt hij bizar. ‘De ultieme punten krijg je als je iemand vermoordt. Het is idioot: er staat een beloning van onlinepunten op het hoofd van jongeren. In een van mijn zaken wordt een tiener geadviseerd om naar het buitenland te vertrekken. Zijn leven zou hier niet meer zeker zijn. Bizar. Het gaat om kinderen.’

Steekincidenten

Uit recente politiecijfers blijkt dat het aantal minderjarige verdachten dat betrokken is bij steekincidenten in de afgelopen drie jaar meer dan verdubbeld is, van 160 jongeren in 2017 naar 380 in 2019. Of dit allemaal drillgerelateerde incidenten zijn, is onduidelijk. Paauw: ‘In bepaalde wijken ben je inmiddels niks zonder een mes. Vroeger was het zo dat de slechte jongens een mes hadden, nu hebben de goede jongens daar ook een mes omdat ze in de wapenwedloop niet achter kunnen blijven.’

Volgens een moeder worden kinderen uit haar wijk gedwongen om partij te kiezen. Zelf had de moeder, die niet met haar naam in de krant durft, lange tijd niet door dat haar zoon de drillrapwereld in ‘was getrokken’. Ze is bang voor zijn toekomst. ‘Ik wil hem niet in het ziekenhuis, de gevangenis of op het kerkhof bezoeken.’ Het begon ermee dat hij het gewoon leuk vond om te rappen. ‘Op een gegeven moment werd het schimmig. De oudere jongeren dwingen de jonkies om partij te kiezen: je bent of voor de ene groep of voor de andere groep. Voor je het weet leef je in een gangwereld.’

De messen zijn bovendien makkelijk te verkrijgen. Zo draagt Anton een mes sinds zijn veertiende. ‘Ik heb een keukenmes, een rambo-mes en een machete.’ Waar hij ze haalt? ‘Ik krijg ze van vrienden.’ Ingewijden in de drillscene vertellen dat veel van de vaak fraai vormgegeven messen worden gekocht op websites als AliExpress.

Anton begon met rappen in de brugklas – hij houdt van de harde beat van drillrap, het geeft hem ‘een goed gevoel’. Afgelopen jaren was hij, soms als toeschouwer, betrokken bij geweldsincidenten. Volgens hem waren ze nooit gepland. ‘Het is niet zo dat als je iemand dist op een bepaalde track, het meteen gevolgen heeft.’ Het gebeurt eerder als je ‘opps’ (tegenstanders) tegenkomt. ‘Als je elkaar spontaan ziet. Dan wordt het in de groepsapp gegooid en komt de rest.’ Anderen spreken dit tegen: de confrontaties worden wel online georganiseerd, stellen ze.

Katalysator

Sociale media worden beschouwd als tweede katalysator voor het geweld. Vooral op Snapchat en op Instagram – waarop korte livestreams mogelijk zijn die niet worden opgeslagen – dagen de drillrappers elkaar uit en worden ze door fans aangemoedigd om punten te scoren. Door het vluchtige karakter van deze sociale media had de politie lang geen zicht op wat zich precies afspeelde.

Inmiddels monitoren gespecialiseerde agenten de sociale media, om een beter beeld te krijgen van de spanningen tussen rivaliserende groepen en wie waarmee dreigt. Daar wordt nu ook op gerechercheerd, stelt Paauw. Zwaaien drillrappers, die overigens vaak ­bivakmutsen dragen, met wapens in een video, dan kunnen ze justitie in hun nek verwachten. ‘Het blijft immers niet bij zwaaien’, zegt officier van justitie Carla van Aert. ‘Deze zaken hebben hebben onze absolute prioriteit. Daders kunnen rekenen op forse strafeisen.’

Bovendien wil de politie dat degenen die online het geweld aanmoedigen, zich ervan bewust worden dat ze bijdragen aan de steekpartijen. Paauw: ‘We zien bij wijze van spreken ook heel normale scholieren uit Limburg die achter hun laptops filmpjes ‘liken’ of oproepen tot het scoren van punten. Ze hebben maar een beperkt idee van wat er schuilgaat achter de videoclips.’

Of het oplaaiende geweld een reden is voor Anton om te stoppen met drillrap? Hij weet het nog niet. De jongen heeft naar eigen zeggen een paar duizend fans – al weten verreweg de meesten niet hoe hij eruitziet en wat zijn echte naam is. Hij rapt onder een alias en draagt een bivakmuts in de ­video’s. Voor zijn veiligheid, maar ook om herkenning door de politie te voorkomen, zegt hij. ‘Dan wordt het te heet, dat kan problemen opleveren.’

Hij heeft één concrete toekomstdroom: geld, veel geld. ‘En misschien kan ik dat met rap wel bereiken. Ik kom van niks. En als je veel geld hebt en je komt van niks, dan voelt dat goed.’

(VK)