Nand Buyl overleden

In het Brusselse universitaire ziekenhuis is vanmorgen theater-, film- en televisiemonument Nand Buyl overleden. De echtgenoot van Chris Lomme werd 86.

undefined

''Ze zouden mensen moeten verbieden om oud te worden''
'Vidange Perdue': Nand Buyl

Door: Griet Op de Beeck (Humo 3432 - 13 juni 2006)

Theater-, film- en tv-monument Nand Buyl (83) is net aan het gsm'en met zijn wederhelft Chris Lomme. Eigentijds maatpak, hippe schoenen: niet bepaald een ingedutte, eenzame bejaarde. En toch is dat net het type dat hij speelt in 'Vidange Perdue' van regisseur Geoffrey Enthoven: u kent ze wel, de oude vrouwtjes en mannetjes die net iets te gretig een gesprek aanknopen met de cassière in de supermarkt, omdat ze weten dat hen thuis alleen nog maar meer leegte wacht. Verder kan een personage niet van zijn vertolker staan, ben je geneigd te denken, en toch zet Nand Buyl een mooie, meer dan levensechte Lucien Knops neer: 'Voor mij is acteren simpel: je zegt je zinnen terwijl de camera draait.' Benieuwd of het ook lukt met een bandrecorder!

HUMO Wat heeft u overtuigd om de rol van Lucien Knops te aanvaarden?

Nand Buyl « Ik vond het zondermeer een prachtig scenario. De bompa's lopen al niet dik gezaaid in Vlaamse films, dus erg veel mogelijkheden krijg ik niet meer om te acteren, en dan ook nog eens een rol met zoveel vlees aan: een buitenkans.

» En natuurlijk was de rest van de cast ook een serieuze troef. Viviane De Muynck, Marijke Pinoy: dat is kwaliteit, hè. Die vrouwen kennen hun stiel, elke repliek die je krijgt zit juist. Zalig werken.»

HUMO Met beide dames moest u ook een seksscène draaien.

Buyl « Ik heb meteen gezegd dat ik dat niet wou. Ik ga niet graag uit de kleren, en ik vind niet dat je in een film per se de koffer in moet duiken, al lijkt dat wél steeds meer de norm te zijn.

» Maar omdat dit script er toch écht om vroeg zijn we tot een aanvaardbaar compromis gekomen. We hebben gekozen voor soberheid, ver weg van: kijk eens hoe die oude gasten dat nog doen. Zoals het er nu uitziet, kan ik er perfect mee leven.»

HUMO Lucien Knops heeft xenofobe neigingen, kon u daar ook mee leven?

Buyl « Lucien Knops is geen racist, maar hij vindt het lastig als hij mensen niet begrijpt. Het is zo'n man die denkt dat hij alles beter weet, zoals wel meer gasten van die leeftijd. Ik heb er geen moeite mee dat te spelen, omdat dat leeft bij veel mensen.

» Zelf woon ik in Brussel, maar al dat gezeur over het 'onveiligheidsgevoel'... Ik heb daar geen last van. Natuurlijk is de wereld brutaler en agressiever geworden, maar niemand weet toch waarom? Er zijn geen simpele antwoorden, en dan moet je ook geen hele bevolkingsgroepen met de vinger gaan wijzen. Misschien is het wel de schuld van al het geweld op tv.

» Zelfs toen Chris overvallen is - haar handtas is uit haar auto gestolen - heb ik dat nooit dé samenleving of dé politiek verweten. Dat is me te gemakkelijk. Chris heeft nu zo'n auto waarvan de deuren automatisch op slot gaan als je ermee rijdt, dus hoef ik me geen zorgen meer te maken. Soms zijn oplossingen simpel.»

Veertig jaar proeftijd
HUMO Voelde veel u affiniteit met uw personage?

Buyl « Pfff, affiniteit. Ik heb dat niet nodig. Voor mij is acteren simpel: dit is de rol, deze zinnen moet je zeggen. Iedereen akkoord? Laat de camera dan maar draaien. Daar hoeft niet te veel over te worden gezeurd.»

HUMO Maar lijkt u in sommige opzichten op Lucien Knops, of helemaal niet?

Buyl « (denkt na) Hoe die man geniet van de aandacht van zijn jonge, frisse buurvrouw, dàt begrijp ik wel. Je vrouw is dood, je probeert zo goed en zo kwaad als dat gaat te overleven, en opeens stel je vast dat je nog wordt opgemerkt door iemand die zoveel jonger is. Echt een reden om opnieuw zin te krijgen in het leven.

» Ik merk zelf hoe Chris mij verplicht bij te blijven. Ik voel dat zij zestien jaar jonger is dan ik, maar dat is alleen maar positief: het houdt mij óók jong.»

HUMO Zou u zich een leven zonder Chris kunnen voorstellen?

Buyl « Moeilijk. Heel moeilijk. Ik zou niet weten wat er van mij moest worden. Na zoveel jaren samen ineens helemaal in mijn eentje... (stilte) Ik denk dat ik haar dan zo snel mogelijk zou willen volgen. Haar leven en het mijne zijn zó vervlochten.»

HUMO U hebt Chris leren kennen tijdens de opnames van 'Schipper naast Mathilde'. Waar bent u toen voor gevallen?

Buyl « Moeilijk te zeggen. (denkt na) Voor haar enorme talent. Haar karakter. Haar schoonheid. Of eigenlijk: haar hele uitstraling - ik ben niet het type dat valt op alleen maar leuke ogen of goeie benen.

» Je gaat dan eens samen een pintje drinken, iets eten, het klikt, je voelt de aantrekkingskracht, en van het ene komt het andere. Op een bepaald moment dachten we: laten we het gewoon proberen, en dat zijn we veertig jaar blijven doen.»

HUMO In 2001, toen jullie al veertig jaar samen waren, zijn jullie getrouwd. Een acute aanval van romantiek?

Buyl « Romantiek is niet zo aan mij besteed. Maar na zo'n lange proeftijd ken je mekaar van binnen en van buiten, en dan is het wel leuk om dat goeie gevoel officieel te maken.

» Veel tralala hebben we er niet rond gemaakt. Ik heb een vriend als getuige gevraagd, Chris mijn dochter uit mijn eerste huwelijk. Wij zijn met z'n zessen het stadhuis binnengegaan, we zijn getrouwd en daarna zijn we eens lekker gaan eten. Meer hoeft dat niet te zijn.»

HUMO Zijn jullie een harmonieus koppel of wil het wel eens stuiven thuis?

Buyl « Wij zijn allebei sterke karakters, maar wij kunnen heel goed met mekaar praten. Wij doen niks anders, hele dagen lang. We voelen mekaar ontzettend goed aan, we kunnen elkaar goed troosten en helpen. Eigenlijk loopt onze relatie vanzelf.

» En natuurlijk maken we wel eens ruzie, maar lang duurt dat nooit. We gunnen mekaar een eigen mening. Er is maar één gouden regel: met mekaars werk bemoeien we ons nooit. Anders was het gegarandeerd àlle dagen ruzie (lachje).»

HUMO Chris had graag kinderen gewild, maar u zag dat niet zitten. Dat is toch een breekpunt in veel relaties?

Buyl « Ik vond dat dat niet kon met ons beroep. We hadden het al zo druk, ik had een kind uit mijn eerste huwelijk - nog een kind erbij leek me niet realistisch. Ik was ook een stuk ouder dan Chris. Opnieuw 's nachts opstaan, luiers verversen, flesjes verwarmen - niet echt aantrekkelijk, op dat moment.

» Maar veel traumatische gesprekken zijn daar niet over gevoerd. We hebben dat zo'n beetje op de lange baan geschoven, ons gefocust op het werk, en op een dag was het te laat. Dan heeft het geen zin meer om te zeuren, en dat heeft Chris ook nooit gedaan.»

HUMO U zegt: een kind is niet te combineren met dit beroep, maar u had er toch een?

Buyl « Ja, dat is waar. Maar na de scheiding was ze vaak bij haar moeder. (stilte)

» Dat vond ik trouwens óók een reden om niet nog een kind te nemen. Als je uit mekaar gaat zijn zij het slachtoffer. Ik heb me daar héél slecht over gevoeld; waarschijnlijk het grootste verdriet uit mijn bestaan.

» Maar het leven gaat verder, en mijn dochter is alles goed doorgekomen. Wij hebben een fijn contact. Niet dat we mekaar zo vaak zien - we hebben elk ons eigen leven - maar nu en dan gaan we samen eens lekker eten, en dat is prettig.»

HUMO In de film leeft uw personage helemaal op bij zijn kleinkind. Hebt u dat ooit gemist?

Buyl « O nee. Totaal niet. Ik zou er geen tijd voor hebben gehad. Ik ben niet zo'n familiemens. Misschien omdat ik een kleine familie heb. Daar ben ik blij om: grote families maken grote ruzies.»

Dromen van Shirley Temple
HUMO U kwam niet uit een artistiek milieu, maar op uw zevende zong u al wel in het kinderkoor van de opera. Hoe kwam dat zo?

Buyl « Mijn ouders vonden dat ik een mooie stem had, en via via hoorden ze dat het operakoor op zoek was naar kinderen. Daar kreeg je zes frank voor, en dat konden mijn ouders goed gebruiken.

» Arm waren we niet, maar in grote luxe leefden we toch ook niet. Mijn moeder ging zoals veel vrouwen in die tijd af en toe schoonmaken, en mijn vader had soms werk - als chauffeur onder andere - maar soms stond hij ook aan den dop. Samen met véle anderen. Schrijnende werkeloosheid. Een beetje zoals nu, eigenlijk.

» Toen ik hoorde dat ik bij het koor mocht, kon mijn geluk niet op. Daar is het allemaal begonnen: ik voelde dat optreden was wat ik echt wou. Na het koor kreeg ik kinderrollen in films. Het vriendje van De Witte, onder andere, op mijn elfde. Meespelen in een film, in díe tijd, dat was totale magie. Ik waande mij al in Hollywood, ik kreeg al visioenen van mezelf naast Shirley Temple. Dromen hè (lachje).»

HUMO Toen u zeventien was, begon de oorlog.

Buyl « Ja. Om niet opgevorderd te worden door het Duitse leger, ben ik gevlucht naar Frankrijk, samen met honderden andere jongens. Dat was een avontuur: te voet naar Duinkerke, daar de boot op. Wij amuseerden ons. De oorlog zelf, dat speelde alleen maar op de achtergrond.

» Toen ik in 1942 terugkeerde naar België heb ik geluk gehad. Ik kreeg vrijwel meteen een contract bij de KVS in Brussel, en de Duitsers hadden ontzag voor mensen die aan cultuur deden. Die werden niet opgeroepen.

» Eén van mijn medespelers heeft zich een keer uitgedost in een Duits nepuniform, compleet met neprevolver, en hij was zo op straat gaan paraderen. Opgepakt en de gevangenis in, natuurlijk. Dommerik. Maar dat is mijn kans geweest. Die avond kwam de directeur van de KVS naar mij: zou jij zijn rol kunnen overnemen? In plaats van de zoveelste bode te spelen, kreeg ik een hoofdrol. Ik heb me een nacht en een dag te pletter gestudeerd. Die kans mocht ik niet missen. En het lukte: de productie was een enorm succes, en ik was gelanceerd.»

HUMO Was er in oorlogstijd behoefte aan theater?

Buyl « Mensen kwamen soms twee, drie keer kijken naar hetzelfde stuk. Omdat het warm was in het theater, en omdat ze hun problemen even wilden vergeten. We speelden toen vooral komedies, want wij hadden volle zalen nodig om de zaak draaiende te houden. Zo was iedereen content.»

HUMO Kan theater of film u ontroeren?

Buyl « Nee. Misschien is dat héél lang geleden weleens gebeurd, maar nu in ieder geval niet meer. Ik word niet emotioneel van film of theater, omdat ik er altijd met een kritische afstand naar zit te kijken. Hoe doen mijn collega's dàt, en dàt? Ik kén de trucs, en ik kan daar onmogelijk nog naast kijken.»

HUMO En als u naar uzelf kijkt op het scherm, bent u dan ook zo kritisch?

Buyl « O ja. Ik zie alleen maar de fouten. Maar ja, aan een film kan je niks meer veranderen, dus je moet je daar niet te veel meer over opwinden.

» Als je theater maakt is het wél zinvol om jezelf te blijven bijsturen, elke avond opnieuw, en dat heb ik ook altijd gedaan.»

Immer beter
HUMO Is er voor u een hiërarchie tussen theater, film en televisie?

Buyl « Nee, ik doe het allemaal graag. Spelen in het theater is wel spannender, omdat je daar niet kan zeggen: 'Oei, dit zat niet goed, doen we nog een take?' Theater moet je elke avond opnieuw maken, met mekaar, met het publiek. Dat blijft bijzonder: die energie voelen, weten - al na een paar minuten - of je ze vast hebt of niet. In het theater moet je ook aanvaarden dat het vandaag wél lukt en morgen wat minder. Dat is eigen aan het medium. Je moet vooral zorgen dat je je daar niet onzeker door laat maken.»

HUMO U hebt theater, film en televisie ongelooflijk zien veranderen in al die jaren. Ten goede of niet?

Buyl « Het is nu véél beter. Toen ik begon in de KVS speelden we elke week een nieuw stuk. Na negen repetities, was het: hup de scène op. De soufleur in zijn bak, en spelen. Nu krijgen we zes tot tien weken de tijd om te repeteren. Zo kom je tot de kern van de dingen.

» Er worden nu veel hogere eisen gesteld. In 'Schipper naast Mathilde' speelde ik een oude man, terwijl ik nog geen dertig was. Wat schmink, een valse baard, en vooruit met de geit. En in de KVS heb ik op mijn vijfentwintigste de vader gespeeld van een vrouw van vijfenveertig. Nu is dat ondenkbaar, maar toen stelde niemand zich daar vragen bij.

» Vroeger had je maar drie theaters, in de drie grote steden. De weinige beroepsacteurs die er toen waren speelden in één van die huizen, en kenden mekaar nauwelijks. In elk huis was er een strikte hiërarchie. Je had eerste-, tweede- en derdeplan acteurs. Zeer letterlijk: de eerste stonden vooraan, de tweede wat meer naar achteren, en de derde helemaal achteraan. De laagsten in rang spraken de anderen aan met mijnheer of mevrouw. Zo ging dat.»

HUMO Volgt u wat er nu in film en theater gebeurt?

Buyl « Weinig. Ik weet niet eens waarom. Als ik nog eens ga, vind ik het meestal wel mooi, maar zelf héb ik er weinig mee.

» Ik leef wel mee met jonge acteurs. Voor hen is de stiel véél harder geworden. Als je vroeger een beetje talent had, kon je aan de slag. Nu studeer je af aan één of andere prestigieuze school, en misschien kom je nooit aan de bak. Dat lijkt me lastig.»

HUMO U hebt ooit over tv-series gezegd: 'Als je er één hebt gezien, heb je ze allemaal gezien.' Waarom hebt u dan bijvoorbeeld toch meegespeeld in 'Thuis'?

Buyl « Ik bedoelde dat er altijd dezelfde principes gebruikt worden: conflictjes, herkenbaarheid, cliffhangers. Maar natuurlijk heb je nog altijd goeie en minder goeie series. Het succes van 'Thuis' bewijst dat er kwaliteit inzit. Dus toen ze mij vroegen, heb ik niet lang getwijfeld.

» Het was van 'Schipper naast Mathilde' geleden dat ik nog een televisieserie had gedaan, dus ik had er weer zin in. Ik heb vier maanden gedraaid met een gezellige ploeg mensen, en ik heb een fijne figuur als nonkel Tuur mogen spelen. Heel leuk.»

HUMO Zat er voor iemand die Claus en Shakespeare gespeeld heeft genoeg vlees aan de scenario's?

Buyl « Claus is natuurlijk de allergrootste. Hij zegt in twee zinnen waar een ander twee bladzijden voor nodig heeft. Onovertrefbaar.

» Je kan altijd discussiëren over niveau. Bij 'Thuis' moet alles snel gaan. Vandaag krijg je je tekst, morgen is het opname. Wellicht komt dat de kwaliteit niet altijd ten goede, maar daarover zeuren is dom, want dat wéét je voor je eraan begint.

» Natuurlijk staan er soms zinnen in de scenario's die je moeilijk gezegd krijgt, natuurlijk krijgt je personage al eens een dialoog toebedeeld die niet klopt met zijn karakter, maar wat wil je? Aan 'Thuis' werkt een ploeg schrijvers, soms jonge mensen die de serie niet al die jaren op de voet gevolgd hebben. Dat zorgt al eens voor verwarring. Maar acteurs krijgen de vrijheid om dingen aan te passen, zelfs al valt dat bij de auteurs niet in de smaak, omdat zij - zoals elke schrijver - verliefd zijn op wat ze geschreven hebben. Tja.»

HUMO Bent u door nonkel Tuur nog wat meer bekende Vlaming geworden?

Buyl « Ja, ik krijg nog meer reacties, en dat vind ik niet altijd even leuk. Als ik weer eens word aangestaard op restaurant, moet ik mij inhouden om niet te vragen of ik alstublieft rustig mag eten. Maar zo lang mensen niet echt vervelend worden, blijf ik vriendelijk.

» Mensen gaan heel vreemd doen als ze een zogenaamde BV zien. Ze gedragen zich soms alsof ze elke dag soep met je zitten te eten: 'Ha Nand!', en dan geven ze je een klap op de schouder. Ongelooflijk, hé? Maar je zit in het vak opdat mensen naar je zouden kijken, en dus heeft het geen enkele zin om moeilijk te gaan doen als je herkend wordt.

» Ik merk trouwens steeds vaker dat oudere mensen hun jong gezelschap aanstoten als ze mij zien, terwijl die jonge mensen geen idéé hebben wie ik ben. Dan besef je dat je zelf geen twintig meer bent.»

Versmolten

HUMO Vindt u het vervelend om ouder te worden?

Buyl « Nee. Ik heb nog altijd genoeg werk, al is het minder dan vroeger. Ik ben gezond. Ik geniet van het leven: lekker gaan eten, lange gesprekken voeren. Meer moet dat niet zijn.»

HUMO U hebt minder werk dan vroeger, doet dat deugd, of vindt u dat jammer?

Buyl « Ik kan niet te lang niks doen, want dan begint het enorm te kriebelen. Ik heb in een hels tempo geleefd, en als je dat dan voelt vertragen: heel vreemd. De pauzes tussen twee rollen door worden steeds langer, je hebt zoveel meer tijd om na te denken. Echt vervelend.

» Lucien Knops zegt in de film: 'Ze zouden mensen moeten verbieden om oud te worden'. Dat is misschien wel zo. Het eindigt ook vaak zo treurig, in een tehuis. Daar zou ik echt voor geen geld van de wereld naartoe willen. Dat sfeertje alleen al toen we daar voor 'Vidange Perdue' een dag gingen draaien...

» Bon, naar het schijnt zijn veel mensen er wel gelukkig, maar ik zou nooit kunnen aarden op zo'n plek.»

HUMO Bent u een emotioneel man?

Buyl « Pfff. Ik heb geen idee van wat voor iemand ik ben. Dat weet toch niemand? Dat moet je aan anderen vragen. Ik denk daar allemaal niet over na, want dat helpt toch niks. Als ik er morgen niet meer ben, gaat alles gewoon verder.»

HUMO Bent u hard of meer zachtaardig?

Buyl « Soms zacht, soms hard. (denkt na) Toen ik nog directeur was in de KVS had ik het er heel moeilijk mee als ik mensen moest ontslaan. Echt pijnlijke herinneringen. Maar achteraf gezien hebben precies die mensen zelf magnifieke nieuwe gezelschappen uit de grond gestampt, dus eigenlijk was dat een goeie zaak. Zo relatief is het allemaal.

» Ik heb het al gezegd: àlles is relatief. Behalve misschien de liefde. Levens die zo versmolten zijn als dat van Chris en mij, dat betekent toch iets. Daar kan je moeilijk omheen.»

HUMO Wanneer hebt u voor het laatste gehuild?

Buyl « O, als je wil kan ik over een minuutje tranen met tuiten huilen. Daar is voor een goed acteur niks aan.»

HUMO Ik bedoel: in uw leven.

Buyl « O, in mijn leven? Ik huil niet. Allemaal tijdverlies. Ik ben gewoon tevreden met mijn leven, en hoe het gelopen is. Ik zou niks willen veranderen.

» Zeg, nu kan je toch al een heel boek schrijven hè. Ik ga naar huis, allright?»

Nand Buyl: enkele videofragmenten

'Vidange Perdue': trailer

'Axel Nort': begingeneriek

Fragment uit 'Schipper naast Mathilde'