Nasa vuurt kogel af op planetoïde om aarde te beschermen

Zei er iemand ‘Armageddon’? Nasa maakt zich woensdag op voor de lancering van Dart, een onbemand ruimtevaartuig dat met bijna 22 duizend kilometer per uur tegen planetoïde Dimorphos moet knallen. Drie vragen over deze schietoefening die ons moet behoeden voor toekomstige catastrofale inslagen van ruimtestenen.

Waarom schieten we op een onschuldig stuk ruimtesteen?

Zul je net zien, zo stelden grappenmakers vorig jaar in een op sociale media gretig gedeelde ‘kalender’ met rampenplanning voor 2020. Krijgen we na de huidige pandemie straks ook al die ándere angstscenario’s uit het Hollywooddraaiboek nog op ons dak: van uitbarstende megavulkanen, tot ruzie met aliens en inslaande ruimtestenen.

Hoewel dat lot ons tot nog toe bespaard bleef, is zo’n inslaande ruimtesteen wel degelijk een serieus scenario. Kijk naar de op aarde aanwezige kraters, de kosmische littekens die vorige inslagen achterlieten, en je weet dat zoiets geen kwestie van óf is, maar van wannéér. Vandaar dat de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie Nasa woensdagochtend vroeg, Nederlandse tijd, bij wijze van test de onbemande sonde Dart lanceert.

Wat gaat Dart precies doen?

De sonde slaat zichzelf in naam der wetenschap met een duizelingwekkende 22 duizend kilometer per uur te pletter op het oppervlak van Dimorphos. Die ruimtesteen heeft een doorsnede van zo’n 160 meter, grofweg formaatje grote piramide van Gizeh, en staat momenteel op ongeveer 481 miljoen kilometer afstand van de aarde.

De inslag moet de baan van de planetoïde een klein beetje veranderen. De hoop is dat we zo in de toekomst ook ruimtestenen op ramkoers met aarde naar een veilige baan kunnen duwen. Dimorphos zelf vormt overigens geen risico.

De lancering is een technische test. Nasa probeert op Dart onder meer een nieuw soort ruimtemotor uit en een autonoom richtsysteem. Dat richten van de sonde is een fikse uitdaging, omdat de planetoïde pas een uur voor inslag zichtbaar is als stipje van grofweg één camerapixel groot.

Dart moet bovendien de computermodellen helpen ijken die beschrijven hoe planetoïden zo’n klap verwerken. Zo reageert een losjes samengebalde verzameling kosmische kiezels bijvoorbeeld anders dan een massief stuk steen.

Wetenschappers volgen de inslag, die plaatsvindt tussen 26 september en 1 oktober 2022, vanaf de aarde met telescopen. Ook vliegt een Italiaanse sonde (LICIACube) mee om foto's te schieten. Na drie jaar volgt tot slot ESA-sonde Hera, die de ontstane krater in nog meer detail gaat vastleggen.

Hoe vaak vinden gevaarlijke inslagen van planetoïden plaats?

De kosmische kolos die zo’n 65 miljoen jaar geleden de dinosauriërs een spreekwoordelijk kopje kleiner maakte is beroemd, maar zulke inslagen zijn zeldzaam. Wetenschappers denken dat zo’n joekel – de ‘dinokiller’ was waarschijnlijk een grove tien kilometer breed – slechts eens per 100 á 200 miljoen jaar op aarde knalt. Op dit moment ligt geen van de vier nabijgelegen planetoïden van vergelijkbaar formaat op ramkoers met onze planeet.

Maar ook kleinere stenen kunnen voor ellende zorgen. Berucht is de inslag bij de Russische stad Cheljabinsk, in 2013. Een exemplaar van 18 meter klapte destijds onverwachts boven de stad uit elkaar. De resulterende drukgolf blies over een gebied van tientallen kilometers de ruiten uit gebouwen, veroorzaakte zo’n 1600 gewonden (geen doden) en een geschatte 25 miljoen euro aan schade. Planetoïden van zulk formaat komen grofweg eens per honderd jaar op aarde neer.

Dart is vooral geschikt voor de afweer van planetoïden van formaat Dimorphos – groter dan de Cheljabinsk-meteoriet, maar een stuk kleiner dan een dinokiller. Die vallen zo eens per 20 duizend jaar, schatten kenners.

Daarbij is de kans veruit het grootst dat zo’n steen op een oceaan, woestijn of ander niet- of dunbevolkt gebied klapt. Maar met wat pech reduceert hij zonder pardon een metropool tot puin. Van zulke ruimtestenen met potentieel voor ‘regionale verwoesting’, zoals Nasa het eufemistisch omschrijft, kennen astronomen overigens geen kandidaten die ons komende eeuw kunnen raken. Maar van de grove 25 duizend exemplaren is slechts van zo’n 39 procent de baan bekend. Je kunt dus maar beter voorbereid zijn.

(VK)