Nederland kiest, Freek de Jonge kniest

Twee dagen vóór de Nederlandse Tweede Kamerverkiezingen van 15 maart zendt de VPRO editie vijf uit van ‘De stemming’, de reeks druk bekeken verkiezingsconferences waarin Freek de Jonge al sinds 2003, –toen-ie nog een frisse jonge knaap was, een politieke Stand van het Land biedt.

'En toch is er in geen van mijn conferences zoveel gelachen als in deze'

Volgens de laatste peilingen zou de PVV van Geert Wilders haar aantal zetels nagenoeg verdubbelen en zou de eens zo machtige PvdA zo’n beetje van de kaart worden geveegd. Op de vraag der vragen – zal Nederland straks zijn eerste extreemrechtse premier krijgen? – reageert Freek de Jonge (72) verrassend formeel.

Freek de Jonge «Nee. Dat zal nooit gebeuren.»

HUMO Een boude uitspraak.

De Jonge «Helemaal niet. Niemand wil met Wilders samen-werken; er is een algemene afkeer van zijn manier van politiek bedrijven. Bovendien heeft hij, getuige zijn programma, niets te bieden. Een groot aantal van zijn voorgestelde maatregelen is tegen de grondwet: die kan-ie dus sowieso al inpakken. En het is ook een illusie om te denken dat Nederland uit de Europese Gemeenschap zal treden, zoals hij wil: het zou nogal onverstandig zijn, als handelsnatie met de grootste haven van Europa. De aandacht die Wilders nu krijgt, staat wat mij betreft ook in geen enkele verhouding tot de werkelijke steun die hij van de bevolking krijgt. Hooguit één vijfde van de Nederlanders stemt volgens de peilingen voor het populisme; dat betekent dus dat vier vijfde er níét voor stemt. Ik vraag me af waarom onze zogenaamde bonafide politici de agenda zo door Wilders laten bepalen.»

HUMO Een extreemrechtse partij staat in de peilingen nek aan nek met de liberale VVD van premier Mark Rutte. Dat is toch ongezien in het ooit zo tolerante Nederland?

De Jonge «Klopt. Maar als links zo handig zou zijn om over haar verregaand onnozele kruimel-onenigheden heen te stappen en één blok te vormen, dan zouden ze tot iets van een veertig zetels komen en de grootste zijn – dan bepalen zíj dus hoe de formatiebesprekingen gaan. Nu zijn ze gedwongen om met een cordon sanitaire te werken, terwijl dat eigenlijk niet zou hoeven.»

HUMO Wat maakt u van de grote nieuwe man van links, de in meerdere betekenissen groene Jesse Klaver?

De Jonge «Door zijn jeugd en zijn dynamische verschijning biedt hij hoop. Alleen vind ik hem nog lang geen groot redenaar: het gezag waarmee hij denkt te kunnen spreken, ontbeert hij volkomen. En ik blijf erbij: het is van de malle dat hij pas ná de verkiezingen links wil gaan verbinden. In mijn ogen bedrieg je dan de kiezer, want die moet vooraf weten waar hij voor kiest.

»Nee, de spirit en het elan van links zijn ver te zoeken. Dat vind ik al net zo spijtig als het feit dat de debatten in wezen nergens over gaan – bij jullie in België is dat volgens mij precies hetzelfde. Naar mijn indruk zouden het milieu en de klimaatverandering bovenaan op de agenda moeten staan, maar daar wordt nauwelijks over gedebatteerd. Nee, het gaat de hele tijd maar over immigratie en over het terugbrengen van de pensioenleeftijd naar 65 jaar. Dicht-bij-huis-emotie, meer is het niet.»

HUMO Is immigratie dan geen belangrijk thema?

De Jonge «Natuurlijk is het dat, maar het is niet hét thema. Het is niet meer dan één van de gebruikelijke incidenten waarmee de mensheid te kampen heeft omdat we een aantal écht grote problemen weigeren op te lossen. Als we niet tot een min of meer eerlijke verdeling van de welvaart kunnen komen, en we er bovendien niet in slagen om de opwarming van de aarde een halt toe te roepen, dan wordt de catastrofe alleen maar groter. Vergelijk de immigratieproblemen van tegenwoordig met een zweer die je op allerlei manieren kunt bestrijden. Door een antibioticum te nemen, bijvoorbeeld, of door ’m uit te snijden, zoals de heer Wilders vast van plan is. Maar je kunt jezelf ook een andere levensstijl aanmeten, waardoor je zweren in de toekomst kunt voorkomen. Ik ben meer voor die laatste oplossing te vinden, al lijk ik de tijdgeest tegen me te hebben: ’t is tegenwoordig al kortetermijndenken wat de klok slaat.

»Je weet dat ik me de laatste tijd nogal heb ingezet voor de inwoners van Groningen en omstreken, die al jaren zwaar te lijden hebben onder de aardbevingen als gevolg van de gaswinning in die streek. Denk je dat die schrijnende problematiek de heren en dames politici, of de bevolking buiten Groningen, een zier kan schelen? Een petitie om de traditionele Zwarte Piet in Nederland te behouden, heeft 304.000 instemmende betuigingen gekregen; onze petitie heeft de 100.000 nog altijd niet gehaald. Ziedaar de prioriteiten van de 21ste-eeuwse Nederlander. Het feit dat de politiek in z’n algemeenheid economie boven de veiligheid van haar burgers stelt, vind ik ronduit choquerend. Dat men zomaar over het verdriet en de pijn en de onmacht van een hele regio heen kijkt, nota bene een regio die met die gaswinning het land rijk heeft gemaakt, is het grootste naoorlogse schandaal in dit land. En het is onbegrijpelijk dat het niemand aan z’n verstand te brengen is hoe ernstig de situatie is.»

undefined

'Ik lijk de tijdgeest tegen me te hebben: 't is tegenwoordig al kortetermijndenken wat de klok slaat'

HUMO Uw betoog lijkt wel wat op dat van Jan Terlouw, die vorige week nog werd geïnterviewd in Humo.

De Jonge «Nou… Zijn betoog lijkt me toch wel iets nostalgischer dan dat van mij, wat naïever ook. Sinds ik heb gezien wat er in Groningen gebeurt, ben ik minder geneigd om in de goede bedoelingen van politici te geloven, en te denken dat het wel allemaal goed zal komen. Terlouw is trouwens zelf nog minister geweest. Wat me toch lichtjes stoort, is dat hij met terugwerkende kracht tot het Grote Inzicht komt. Dat je denkt: waarom kon dat tóén niet? Je ziet dat wel vaker bij oud-politici: ook iemand als Al Gore had er last van. Maar goed, we zitten natuurlijk wel grotendeels op één lijn als we zeggen dat het niet lang goed meer zal gaan als we als samenleving op deze manier misbruik blijven maken van de aarde.»

HUMO Hebt u de Stemwijzer ingevuld?

De Jonge «Ik heb er wat mee zitten spelen, ja. Zo van: als ik op deze vraag eens iets anders invul, wat zou er dan gebeuren? Hoe dan ook kom ik altijd ergens tussen de ChristenUnie, de Partij voor de Dieren, de SP en GroenLinks uit. Links van het midden, zeg maar. Maar in geen enkel programma vind ik veel terug waarvan ik zeg: já!»

HUMO Op wie gaat u stemmen?

De Jonge «Weet ik nog niet.»

HUMO Zou u het me vertellen als u het wel wist?

De Jonge «Nee (lacht). Als je een politieke conference wil houden, dan is het niet zo slim om vooraf te zeggen aan welke kant je staat. Al lijkt het me wel ongeveer duidelijk waar mijn sympathie ligt.»

HUMO U zou in uw conference geen satire bedrijven: merkwaardig.

De Jonge «Satire ontleent zijn kracht aan het sterk overdrijven van de werkelijkheid. Zoals u weet, is dat op dit moment bijna onmogelijk: dat de werkelijkheid zo extreem zou worden, dat had wellicht niemand ooit verwacht. Geen satire, dus. En als u me nu vraagt: ‘Wat dan wel?’, dan antwoord ik u dat dat het geheim van de smid is.»

HUMO Er zal toch wel wat te lachen vallen in ‘De stemming’?

De Jonge «Ik kan me niet herinneren dat er ooit in één van mijn elfendertig conferences zoveel is gelachen als in deze.»

HUMO U meent het.

De Jonge «Nu ja, misschien gaf ik me hier wel een héél klein beetje over aan een Trumpiaanse overdrijving.»