Nee, dat u in de supermarkt altijd eerst door de groenteafdeling komt, is zeker geen toeval

‘Nadenken is voor mensen zoals zwemmen is voor katten: ze kunnen het wel, maar doen het liever niet,’ zei de beroemde Israëlische psycholoog Daniel Kahneman ooit, en hij muntte het bromvliegeffect.

Dat is vernoemd naar het opgeplakte vliegje in openbare wc-potten, bedoeld om heren erín te laten plassen in plaats van ernaast. Het vliegje, zo bleek, werkt beter dan een beleefd tekstbordje naast het closet. De Nederlanders Eva van den Broek en Tim den Heijer vulden een heel boek met soortgelijke trucjes: ‘Het bromvliegeffect: alledaagse fenomenen die stiekem je gedrag sturen’.

— Dat we in de supermarkt eerst door de groenteafdeling moeten, bijvoorbeeld, is vast geen toeval.

TIM DEN HEIJER (reclamestrateeg) «Nee. Met wat gezonds in je mandje voel je je minder schuldig als je er vervolgens een reep chocola in gooit, hè. En dan heb je nog ‘grote hopen verkopen’: winkeliers gooien graag hun spullen op een grote lelijke hoop. Daar zijn mensen dol op.»

EVA VAN DEN BROEK «Het suggereert: deze kans moet je grijpen!»

— Krijgen we ook op de werkvloer porretjes?

DEN HEIJER «Jazeker. Leidinggevenden tikken hun werknemers vaak via een groepsmail op de vingers. ‘Ik heb jullie een maand geleden om input gevraagd, en niemand heeft gereageerd’: dat idee. Zo’n mail werkt niet. Mensen denken dan: mooi, ik ben niet de enige die niks heeft gedaan. We zijn niet graag de uitzondering. Een baas kan beter mailen: ‘Bedankt voor jullie reacties! Jullie hebben nog een dag om input te leveren.’»

— Welke bromvliegen zoemen op restaurant rond?

VAN DEN BROEK «Op restaurant kom je vaak keuzesubstitutie tegen. Daarmee geef je iemand het gevoel dat hij zelf de keuze maakt, terwijl jij ’m met je vraag al in een bepaalde richting duwt.»

DEN HEIJER «Bijvoorbeeld een ober die direct bij binnenkomst vraagt: ‘Rood of wit?’ Op wijn zit namelijk de grootste marge.»

VAN DEN BROEK «We ervaren echt pijn als we de portemonnee moeten trekken. Daarom plaatsen sommige restaurants geen eurotekens op de menukaart. Het pepermuntje bij het betalen is ook bedoeld om die betaalpijn te verzachten.»

— Wie na al dat gemanipuleer nog geld overheeft, mag op reis.

DEN HEIJER «Ken je dat wachtbalkje dat verschijnt als jouw reiswebsite zoekt naar de beste deals? Je zit onnodig lang te wachten, maar je krijgt het gevoel dat er voor jou heel goed wordt gezocht.»

VAN DEN BROEK «Sites als Booking.com spelen ook goed in op onze gevoeligheid voor schaarste. De pop-up ‘Deze kamer wordt door 3 anderen bekeken’ zorgt ervoor dat je sneller boekt.»

DEN HEIJER «Je kunt ook zelf je reiservaring verbeteren met een bromvlieg. Onze herinnering wordt het meest gekleurd door het begin en het einde van een reis. Zorg dus dat je geen stressvolle dingen onderneemt op je laatste dag, en dat je jezelf verwent op de terugreis. Dan zul je voor altijd terugdenken aan een topvakantie.»