Niet alle Vikingen waren blonde Noormannen, en ze deden meer dan plunderen

Het beeld van Vikingen als Noorse mannen met woeste baarden, grote zwaarden en gehoornde helmen is niet accuraat. Genetische analyse van botresten laat zien dat sommige Vikingen half Aziatisch waren.

Stoere Scandinavische mannen waren het, die in de vroege Middeleeuwen met hun rooftochten een spoor van vernieling achterlieten in Europa. Tenminste, dat is het cliché van Vikingen zoals dat nog vaak in strips of films terugkomt. De moderne wetenschap heeft dat beeld genuanceerd. Ja, ze plunderden en moordden, zeker in het begin, maar ze waren vooral op zoek naar nieuwe landbouwgronden, weten we nu. Ze dreven handel met andere volken, verspreidden hun cultuur, ontdekten nieuwe werelden.

Een grote groep wetenschappers, voornamelijk uit Denemarken en het Verenigd Koninkrijk, nuanceert dat beeld verder. Zij onderzochten archeologische vindplaatsen, vergeleken het DNA uit botresten van ruim 400 Vikingen en ontdekten dat het niet allemaal Scandinaviërs waren – het huidige begrip Scandinavië is overigens pas een paar eeuwen oud. Veel Vikingen hadden voorouders uit Zuid-Europa en Azië, schrijven de onderzoekers in het vakblad Nature. Een Viking was niet altijd blond of rossig, velen hadden bruin of zwart haar en hadden andere on-Noorse trekken.

Het tijdperk van de Vikingen begon rond het jaar 800 – uit die tijd dateren de eerste verhalen van hun strooptochten. Tweeënhalve eeuw later is het afgelopen, gemarkeerd met de inval van Willem de Veroveraar in Engeland in 1066. In die jaren hebben de Vikingen hun stempel op Europa en daarbuiten gedrukt. De Deen Knoet de Grote is koning van Engeland geworden, Leif Eriksson heeft 500 jaar vóór Columbus Amerika bereikt.

Maar wat was het voor een volk? De onderzoekers brengen er met hun DNA-analyses tekening en nuancering in aan. Het waren bijvoorbeeld de Vikingen uit het huidige Noorwegen die richting Ierland, Schotland, IJsland en Groenland trokken. ‘Deense’ Vikingen vestigden zich in Engeland, terwijl de Zweden naar de Baltische staten en verder trokken.

Maar met ‘Zweden’ is het te ruim omschreven, lichten ze toe. Eén van de analyses betrof een zeemanskerkhof in Estland en daaruit bleek dat vier broers op dezelfde dag waren omgekomen. Ook de rest van de verdronken bemanning vertoonde zoveel genetische gelijkenis dat de onderzoekers concluderen dat de gehele expeditie uit een klein Zweeds dorpje moet zijn gekomen.

De Vikingen zaaiden niet alleen dood en verderf, ze dreven ook handel en verspreidden hun cultuur: van het Amerikaanse continent tot de Aziatische toendra. ‘Ze exporteerden ideeën, technologieën, taal,’ schrijven de onderzoekers. Ze beschrijven een kerkhof in Schotland waar twee mannen geheel in Vikingstijl begraven lagen, compleet met de typische zwaarden. Hun DNA onthulde dat het 100 procent Schotten waren. ‘Kennelijk gaf het status om je als Viking uit te dossen.’

(Trouw)

Bedenkingen? Laat het ons weten: