Nobelprijswinnaar Esther Duflo: 'Economen zijn de loodgieters van de vooruitgang'

Het is een maandagochtend in oktober als om vijf uur de telefoon rinkelt ten huize Duflo-Banerjee in Boston, Massachusetts. Zweden aan de lijn: het economenkoppel heeft, samen met hun vroegere collega Michael Kremer, de Nobelprijs voor de Economie gewonnen. En of Esther Duflo – met haar 47 de jongste econome die de prijs ooit won – over drie kwartier wil inbellen bij de persconferentie waarop het nieuws wereldkundig wordt gemaakt.

Esther Duflo «Ik kreeg het advies een kop thee te zetten. Het was volslagen surreëel (lacht). Mijn man, Abhijit Banerjee, ging zowaar terug naar bed: ‘Jíj moet maar praten op die persconferentie,’ vond hij. ‘En het wordt een lange dag.’»

– Bent u sindsdien nog aan werken toegekomen?

Esther Duflo «Ach, ik beschouw dit ook als werk. Maar het is inderdaad druk geweest. Mijn zoon bracht ook nog eens een verkoudheid mee van school, waardoor ik later die week mijn stem volledig ben kwijtgeraakt. Ik kon geen interviews meer doen.»

– Het Nobelprijscomité beloonde jullie baanbrekende werk rond armoede. Wat onderzoeken jullie precies?

Duflo «Het begon in de jaren 90 in Kenia, met een experiment van Michael Kremer om het onderwijs te verbeteren door meer schoolboeken te verstrekken. Dat leek logisch, maar het haalde weinig uit. Het halveren van de klassen hielp ook niet, een gratis maaltijd evenmin. Nee, hét wondermiddel om meer kinderen naar school te krijgen en hun prestaties te verbeteren bleek een pilletje van 49 dollarcent te zijn, tegen de wormen waarmee de kinderen massaal geïnfecteerd waren. Dat was het startschot voor een reeks experimenten in dorpen van Afrika tot India, waarmee we tal van economische mythes onderuithaalden. De alom geprezen microkredieten: doen amper iets. Ziekenhuizen en scholen privatiseren? Mwah. Maar een goedkope zak linzen om de vaccinatiegraad te verbeteren, dát bleek een briljant idee.

»Of neem de programma’s om werklozen te activeren die in Europa zo populair zijn: ik geef jou een training, strik je stropdas en breng je in contact met werkgevers. Op individueel niveau lijkt die aanpak vruchten af te werpen, maar de vraag is: creëren we zo extra banen, of pakt de één slechts het werk van de ander af? Bij experimenten in Frankrijk ontdekten we dat in crisistijd dat laatste het geval is. En ook als het goed gaat met de economie, is het netto-effect kleiner dan gedacht.»

– U wilt de armoede uitroeien, maar u hebt een hekel aan ideologie.

Duflo «Ideologie, of het nu rechts of links is, vertaalt zich in intuïtie, en daarmee zitten beleidsmakers vaak fout. Dat is ontzettend schadelijk. Neem het stereotype van de luie uitkeringstrekker: het beeld dat de armen hun ellende aan zichzelf te danken hebben, en dat we hen gewoon moeten stimuleren om hard te werken, leeft zowel in rijke als in arme landen. De feiten tonen keer op keer een ander verhaal. Toch zit die ideologie diep verankerd in ons sociale stelsel, zeker in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië.

»Deze Nobelprijs is niet voor ons drieën, maar voor een hele beweging, die veel groter is dan wij. Aan ons in 2003 opgerichte onderzoeksimperium zijn inmiddels vierhonderd onderzoekers verbonden. Die hebben bijna duizend projecten achter hun naam staan. Als gevolg daarvan zijn meer dan honderdduizend Indiase scholen hervormd en is het leven van in totaal 400 miljoen mensen verbeterd.»

– De nieuwe econoom is volgens u een nuchtere feitenliefhebber?

Duflo «Eerst moet de democratie beslissen welke richting we opgaan. Als die bepaald heeft welke doelen we willen bereiken, komen wij om de hoek kijken. Met welke concrete maatregelen ga je het doen? Wat werkt wel en wat niet? Wij zijn de loodgieters van de vooruitgang. We zorgen voor het leidingwerk.»