Nu alle dialoog met Rusland is mislukt, moet Biden zijn rol als ‘leider van de vrije wereld’ echt gaan bewijzen

Vanavond spreekt Biden het Amerikaanse Congres toe in zijn eerste State of the Union. Een toespraak waarmee hij zich plots moet bewijzen als leider van de vrije wereld in een gevaarlijk internationaal conflict. Hoe doet hij dat?

Toen Joe Biden vorig jaar in Genève Vladimir Poetin ontmoette, had hij de hoop dat hij een werkbare relatie met Rusland kon organiseren. Hij kende Poetin nog uit zijn tijd als vice-president in de regering Obama, die destijds probeerde de verhoudingen met Rusland te ‘resetten’. Biden, zo vertelt hij graag, had Poetin in die periode al eens meegedeeld dat hij ervan overtuigd is dat de Rus geen ziel heeft. Hij hoopte toch op z’n minst op een ‘stabiele, voorspelbare relatie’, zei hij in het voorjaar van 2021. Dan kon hij zich op rivaliteit met China richten.

Dat idee is deze week naar de geschiedenis verwezen, zegt Alina Polyakova, Ruslandkenner en directeur van het Center for European Policy Analysis in Washington. Ze had in Washington al vaker geroepen dat een resetknop voor de traditioneel vijandige relatie met Moskou niet werkt, omdat Poetin zich niets aantrekt van internationale regels, diplomatie en onderhandelingen.

Zwak

POLYAKOVA «Dit voelt in zekere zin als bevestiging nu Rusland op wrede wijze buurland Oekraïne onder de duim probeert te krijgen. Zolang Poetin de leiding heeft, komt er geen stabiele, voorspelbare relatie. Terwijl Amerikaanse presidenten steeds weer probeerden dialoog te starten – Donald Trump prees Poetin bijvoorbeeld geregeld – zag het Kremlin iets heel anders. Zij zagen: jullie zijn zwak.»

De oorlog vormt nu een test voor Biden en de VS. Hoe invloedrijk en machtig zijn ze nog, nu de VS niet langer de enige, onbetwiste dominante macht is in de wereld? Kan Biden met al zijn internationale ervaring een doortastende ‘leider van de vrije wereld’ zijn, zoals Amerikanen hun president graag zien?

POLYAKOVA «Als Amerika nu niet daadkrachtig reageert, denken veel Amerikaanse analisten, kan China de volgende autoritaire macht zijn die met Taiwan een kleiner democratisch buurland onderwerpt. En ook Rusland zal de grenzen verder opzoeken. De realiteit is dat Moldavië de volgende kan zijn, net als Navo-landen. Artikel 5 (leden helpen elkaar verdedigen, red.) is nooit getest. Poetin is bereid het te testen als hij geen grote verliezen lijdt in Oekraïne.»

Geen troepen

Biden was ongewoon open over inlichtingen die een invasie voorspelden, maar dat hield Poetin niet tegen. Het zorgde wél voor ongekend verenigd verzet tegen de Russische inval, zowel onder Westerse overheden als bij de wereldbevolking die de straat opgaat om Oekraïne te steunen.

Sindsdien stelde Biden net als Europa vergaande sancties in tegen Russische banken en de bezittingen van de elite rond het Kremlin. Hij maakte deze week nog 350 miljoen dollar vrij voor meer militaire hulp aan Oekraïne. Maar één ding is hij niet van plan: Amerikaanse troepen sturen. Dat maakte hij al weken geleden duidelijk.

‘Biden heeft Poetin de vrije hand gegeven’, vindt Alexander Vindman, Oekraïne-specialist die onder Trump in het Witte Huis werkte. Poetin wist dat het risico op een directe confrontatie met de VS minimaal was. ‘De regering-Biden slaagde er niet in diplomatieke toenadering te combineren met voldoende krachtige, geloofwaardige militaire druk, misschien uit angst voor een bilateraal conflict met Rusland’, schreef hij in tijdschrift The Atlantic.

Naïef

Het is het perspectief van de oppositie in de VS – Biden is naïef geweest, vinden veel Republikeinen nu. Veel partijgenoten wijzen op zijn lenige samenwerking met Europese bondgenoten en zeggen juist dolblij te zijn dat Biden de leiding heeft, en niet zijn grillige voorganger Trump.

Biden is sterk verbonden met Oekraïne. Hij heeft als bijna-tachtiger actieve herinneringen aan de Koude Oorlog. Juist daarom had hij grote dromen voor het land dat Russische invloed probeerde af te schudden. Hij zag als vice-president in Oekraïne mogelijkheden, schreef hij in zijn memoires, om een verschil te maken in de wereld. Dus reisde hij vaak naar Kiev en telefoneerde hij tientallen malen met Oekraïense leiders. Toen Bidens zoon Beau in 2015 overleed, was de toenmalige Oekraïense president Porosjenko een van de eersten die belden om te condoleren.

Zijn andere zoon, Hunter, kreeg een goed betaald baantje in de raad van bestuur van het Oekraïense gasbedrijf Burisma, gelinkt aan corruptie. Oud-president Trump probeerde daarmee Bidens kandidatuur voor het presidentschap in de wielen te rijden. Amerika herinnert zich de Oekraïense president Zelenski nog als de man die centraal stond in het eerste afzettingsproces tegen Trump. Die wilde Oekraïne alleen militaire hulp leveren in ruil voor belastende informatie over de handel en wandel van Hunter en zijn vader, bleek uit een telefoontje met Zelenski.

Internationale test

Vanavond spreekt Biden het Amerikaanse Congres toe in zijn eerste State of the Union. Hij had willen verkondigen dat hij grote sociale hervormingen en resoluut klimaatbeleid heeft doorgevoerd, maar dat is niet gelukt. Hij zal nu moeten erkennen dat Amerika voor een belangrijke internationale test staat, die ook binnenlands pijn kan doen.

Bidens positie is niet sterk in eigen land. In Oekraïne hebben de meeste Amerikaanse burgers weinig interesse. De meesten hebben ook weinig vertrouwen in zijn leiderschap.

Als sancties tegen Rusland de Amerikaanse economie gaan raken, kan onvrede over inflatie nog verder groeien. Biden erkende dat hij ook daaraan zal moeten denken in deze crisis. ‘Ik zal er alles aan doen om de pijn die het Amerikaanse volk voelt bij de benzinepomp te beperken. Dit is voor mij van cruciaal belang.’

(AD)