CoronavirusOorsprong
Onderzoek pleit schubdier vrij van coronaplaag
Het schubdier kan opgelucht ademhalen. Niet hij, maar een ander dier moet het coronavirus op de mens hebben overgedragen. Dat blijkt uit een nieuwe, gedetailleerde vergelijking van coronavirussen uit drie schubdieren met het coronavirus dat op dit moment de wereld teistert.
Naar wetenschappers aannemen, is het virus op de mens overgesprongen vanuit een nog onbekend dier dat het op zijn beurt heeft gekregen van vleermuizen. Aanvankelijk leek dat ‘tussendier’ het schubdier, een goeiige miereneter die in Azië in de bomen leeft.
Maar bij nader inzien blijkt het virus genetisch toch nauwer verwant aan een virus dat wetenschappers zeven jaar geleden isoleerden uit vleermuizenpoep in de provincie Yunnan, schrijft een Chinees onderzoeksteam in vakblad Plos Pathogens. Alleen de chemische ‘zuignap’ waarmee het virus cellen aangrijpt – het ‘bindingsdomein’ van zijn uitsteeksels – lijkt meer op dat van een schubdiervirus.
Gistende massa
Dat duidt erop dat het virus dat nu rondwaart een mengelmoes is, reageert desgevraagd coronaviroloog Raoul de Groot (Universiteit Utrecht). Coronavirussen staan er immers om bekend dat ze geregeld hele stukken van hun genetisch materiaal uitwisselen als ze toevallig samen dezelfde cel van een gastheer infecteren.
‘Aziatische vleermuizen zijn een reservoir voor allerlei meer of minder verwante coronavirussen. Een groot, gistend vat, waarin genetische informatie wordt uitgewisseld en nieuwe virussen ontstaan. Daaruit springt er af en toe eentje over naar een andere diersoort,’ zegt De Groot. ‘Alsof je uit een net geschud pak kaarten een kaart trekt.’
Daarmee is het nog altijd een open vraag waar het coronavirus dan wél vandaan komt. Belangrijk om te weten, want zo kunnen wetenschappers misschien nieuwe uitbraken voorkomen.
Maar de wildmarkt in Wuhan waar het virus naar men aanneemt de sprong naar de mens maakte, is direct geruimd en ontsmet, zodat men het brondier daar niet meer zal vinden. ‘Eigenlijk moet je de bossen in om dit systematisch te onderzoeken,’ zegt De Groot. ‘Joost weet wat voor dieren er nog meer leven in dat ecosysteem met die vleermuizen die het virus hebben opgelopen. Ik denk dat er nog aardig wat verrassingen komen.’
Wasbeerhond verdacht
Het schubdier is niet het eerste dier dat de zwartepiet krijgt toegespeeld. Eerder meenden Chinese wetenschappers overeenkomsten te zien tussen het coronavirus en bepaalde slangenvirussen. En recentelijk opperde de Duitse viroloog Christian Drosten om de wasbeerhond nader te onderzoeken, een Aziatisch roofdier dat men in China als pelsdier houdt.
Voor het nieuwe onderzoek keken de bioloog Jinping Chen uit Guangdong en collega’s naar drie gesmokkelde, zieke schubdieren die werden onderschept door de douane. Dat is meteen een beperking, zegt De Groot: onduidelijk is wat de exacte herkomst is van de schubdieren.
Niettemin staat ook voor De Groot wel vast dat het schubdier niet de bron is van het virus. ‘Deze conclusies zijn redelijk in lijn met wat we al wisten uit de genetische codes die men eerder vrijgaf.’
Komt corona dan toch uit het lab?
Nieuwe versie van de oude complottheorie: het coronavirus is weliswaar niet gemaakt door de mens, maar wel degelijk ontsnapt uit het laboratorium. Het kan immers geen toeval zijn dat het virus dat nu de wereld over gaat als twee druppels water lijkt op een vleermuizenvirus dat men uitgerekend in het virologisch laboratorium in Wuhan onderzocht, aldus de geruchtenmachine.
Zeg nooit nooit, erkent viroloog Raoul de Groot (Universiteit Utrecht). ‘Zo lang we niet weten hoe dit in de mens is gekomen, staan alle mogelijkheden open. Maar het virus dat nu rondgaat, is zeker niet dit vleermuizenvirus uit het lab,’ benadrukt hij. ‘Daarvoor zijn de sequenties (de genetische letters van het virus, red.) veel te verschillend.’ Om precies te zijn: tussen het menselijke coronavirus en het ‘laboratoriumvirus’ zit twintig tot vijftig jaar evolutie, volgens een Britse analyse.
Het is ongelukkig toeval dat het nieuwe virus uitgerekend opdook in Wuhan, thuisbasis van ‘Batwoman’ Shi Zhengli, één van de meest vooraanstaande onderzoekers van vleermuisvirussen ter wereld. Zelf was Shi de eerste die opgelucht ademhaalde toen de genetische resultaten uitwezen dat het nieuwe virus niet een van haar vleermuisvirussen was, vertelde ze aan Scientific American. ‘Dat was echt een pak van mijn hart. Ik had dagen geen oog dicht gedaan.’ In een overzichtsartikel in het Britse blad Nature waarschuwde Shi’s team vijf jaar geleden nota bene nog voor een uitbraak van een nieuw coronavirus.
Complotdenkers zullen er altijd zijn, denkt hoogleraar coronavirologie Eric Snijder. ‘Hoe kun je je ertegen verdedigen?’ Voor Snijder zelf is de belangrijkste aanwijzing dat het virus zo duidelijk verwant is aan de al bekende vleermuizenvirussen. ‘Het is dan toch alsof je een gezin hebt met twaalf kinderen, er eentje van aanwijst en zegt: jíj bent in het lab gemaakt.’
(vk)
