Ongezien (en ongehoord): corona heeft de aarde stiller gemaakt

Alsof de aarde even haar adem inhield. Toen het destijds nog obscure longvirus in januari begon aan zijn maandenlange mars over de wereld, werd de grond onder onze voeten merkbaar stiller. Dat meldt een internationaal team van wetenschappers donderdag in het vakblad Science.

Eerst in China, vervolgens in Italië en uiteindelijk in de rest van de wereld verstomden het geschud en getril van onze planeet. Het verschil was te subtiel om zelf te voelen, maar trillingsmeters over de hele wereld merkten de opmerkelijke afname wél op. De zogeheten seismische achtergrondruis – het onmerkbare, maar immer aanwezige rillen van onze planeet – verminderde met de helft toen de wereld door de corona-uitbraak in lockdown ging, zo schrijven de onderzoekers.

Plots stopte het gejuich en gespring in voetbalstadions, pauzeerde de kakofonie aan wereldwijde bouwwerkzaamheden, kwam een eind aan het gedans en gestamp in bomvolle nachtclubs en verstilde de continue dreun van het dagelijks verkeer. Dat had zijn weerslag op de aarde. De gemeten stilte, zo blijkt nu, was niet de planeet die zweeg, maar de mens.

Nog nooit gezien

‘Zoiets als dit hebben we nog nooit gezien sinds het begin van metingen in ons vakgebied’, zegt seismoloog Bernard Dost van het Nederlands meteorologisch instituut KNMI. De afgelopen honderd jaar werd de aarde steeds luidruchtiger door een toename aan verkeer en andere menselijke activiteiten. ‘Dat nu ineens zoveel van die activiteit wereldwijd stilvalt, is uniek.’

De afname betekende een buitenkans voor seismologen die normaliter naar de aarde luisteren op zoek naar aardbevingen. ‘In een stad in het midden van Mexico werd het ineens stil genoeg om een aardbeving van magnitude 5 aan de kust, op een paar honderd kilometer afstand, goed te meten. Voor de lockdown waren zulke bevingen nauwelijks te zien op seismogrammen.’

Achtergrondruis

Volgens Dost is de analyse vooral van belang omdat het onderzoekers helpt om bronnen van seismische ruis te herkennen. Als ergens bijvoorbeeld een windmolen staat te draaien, verdrinkt het getril daarvan bijna tegen de achtergrondruis. ‘Je ziet het signaal wel, maar samen met veel andere ruis, zoals van het verkeer. Nu die andere bronnen verdwijnen, wordt het signaal van zo’n windmolen plots veel duidelijker’, zegt hij. Daardoor kan men de ruis van die windmolen in de toekomst uit de gegevens filteren, zodat het straks ook in een wereld na corona gemakkelijker wordt om subtiele trillingen in de achtergrondruis te vinden.

‘Hoe beter we alle trillingen van de aarde zelf kunnen meten, hoe beter we kunnen zien welke breuklijnen in de grond actief zijn,’ zegt Dost. ‘Dat is van belang wanneer je op zo’n locatie bijvoorbeeld huizen of kantoren wilt bouwen.’

Ook nu nog komen dagelijks nieuwe gegevens binnen, zegt Dost. ‘Daarin kun je straks ook zien wat er gebeurt wanneer de wereld weer uit lockdown komt, of als er toch een tweede golf komt.’

(VK)