Op bezoek bij Apple-CEO en trotse homo Tim Cook. 'Ik weet hoe het voelt om tot een kwetsbare minderheid te behoren, en van anderen het gevoel te krijgen dat je een freak bent'

Datamining is big business: Facebook haalt u met plezier de pieren uit de neus. Toch stelt Apple-CEO Tim Cook gerust: ‘Het komt wel goed met Amerika en de wereld.’

Toen Mark Zuckerberg een maand geleden voor de Amerikaanse Senaat getuigde over het schandaal rond Cambridge Analytica – het marketingbedrijf dat ongeoorloofd toegang kreeg tot de gegevens van miljoenen Facebookgebruikers en daarmee een propagandacampagne opzette voor Donald Trump – vertegenwoordigde hij in de ogen van velen de hele Silicon Valley. Want Facebook is niet het enige bedrijf dat een ogenschijnlijk onschuldige dienst aanbiedt om zoveel mogelijk kennis over zijn gebruikers te vergaren. Twitter, Google, Amazon, Microsoft, Apple: één pot nat, toch? Klopt niet, beweert Apple-CEO Tim Cook (57). We spreken de bescheiden opvolger van Steve Jobs in het nieuwe, futuristische hoofdkwartier van het bedrijf in het Californische Cupertino.

TIM COOK «Je kunt er niet omheen dat er vandaag een negatief beeld heerst van Silicon Valley. Maar je mag de grote technologiebedrijven niet over één kam scheren. Bij Apple beschouwen we privacy als een basisrecht: de allesomvattende gegevensprofielen die Facebook opstelt, zouden gewoon niet mogen bestaan. Onze communicatie-apps zijn standaard volledig versleuteld, wat je van die van Google bijvoorbeeld niet kunt zeggen. En we waken over onze Appstore zodat je kinderen er géén porno of haatpropaganda kunnen vinden. We hebben een vertrouwensrelatie met onze gebruikers.»

- In het huidige klimaat is er niet veel nodig om dat vertrouwen te ondermijnen. Het voorbije jaar lekte uit dat uw bedrijf een groot deel van zijn 252 miljard dollar aan kapitaal op belastingparadijs Jersey had geparkeerd én dat Apple oude iPhones door een software-update trager doet werken, waardoor je sneller een nieuw toestel moet kopen.

COOK (glimlacht vaag) «Tja, we zijn een groot bedrijf en dat soort aantijgingen heb je altijd. Wie ervan overtuigd is dat technologiebedrijven boosaardig zijn, zal in die twee verhalen een bevestiging zien. Maar met de meeste van onze gebruikers hebben we een sterke band die niet zomaar verbroken wordt. Net zoals één meningsverschil met je partner niet het einde van je huwelijk hoeft te betekenen.»

- Bij de voorstelling van de nieuwste iPad lag de nadruk op onderwijs: het toestel kan in de klas worden gebruikt om leerstof aanschouwelijk te maken en om kinderen over de hele wereld te leren programmeren. ‘Alleen Apple kan dat,’ zei u. Wat bedoelde u daarmee?

COOK «De meeste technologiebedrijven houden zich enkel met technologie bezig. Da’s oké, het is geen kritiek. Maar bij Apple hebben we altijd de mens centraal geplaatst. We willen onze gebruikers inspireren om hun passie te volgen, of om de wereld op de één of andere manier te veranderen. Daarin staan we alleen, maar dat is niet erg. Het is een mooie positie.»

- Zoiets zegt Microsoft- CEO Satya Nadella óók. Zijn missie met het bedrijf is naar eigen zeggen: ‘Ieder individu en ieder bedrijf in de hele wereld inspireren om méér te verwezenlijken.’

COOK (met een vleugje misprijzen) «Zie jíj iemand voor zijn Windows-pc zitten die zich geïnspireerd en creatief voelt?»

- Tijdens een aandeelhoudersvergadering enkele jaren geleden verdedigde u de milieu-investeringen van Apple op morele gronden: ‘Wij doen dingen omdat we vinden dat het zo hoort, ook al brengt het niet meteen winst op.’ Onlangs riepen twee aandeelhouders Apple op om middelen te ontwikkelen waarmee ouders de toegang tot de iPhone voor hun kinderen kunnen beperken, en om te investeren in onderzoek naar de effecten van urenlang voor een schermpje zitten.

COOK «Ik heb zelf geen kinderen, maar wel een neefje, en hem leg ik zeker een aantal grenzen op. Sommige dingen wil ik niet: hij mag bijvoorbeeld niet op sociale netwerken.

»Het klopt dat we moeten opletten voor de psychologische gevolgen van langdurig schermgebruik, vooral bij kinderen. Maar ik geloof niet dat Apple-toestellen op zich verslavend zijn. Het zijn de apps die anderen ervoor maken waar ik me ernstige zorgen over maak. Het echte probleem is die slopende drang om steeds de laatste berichten te lezen, of te kijken hoeveel likes je hebt gekregen.

undefined

'De laatste tijd probeer ik eenzijdig en sensationeel nieuws te mijden. Ik volg zowel progressieve als conservatieve media, zelfs Fox News.'

»Wat Apple uniek maakt, is dat wij succes niet definiëren aan de hand van de tijd die gebruikers aan onze producten spenderen. We wíllen niet dat je de hele tijd met je iPhone bezig bent. Je moet in je leven nog andere dingen doen, toch?

»Als je bedrijfsmodel enkel draait om digitale advertenties, zit je in een straatje waar de gebruiker uiteindelijk niet langer de gebruiker is, maar waar hij eigenlijk het product wordt. Onze klant is dan niet langer de consument zoals jij en ik, maar de adverteerder die als enige doel heeft om zoveel mogelijk clicks te vergaren. (Fronst) In dat verhaal gaat de mens verloren.»

Koele kikker

Tim Cook groeide op in Robertsdale, een stadje in Alabama ‘op de weg naar het strand’. Zijn vader Don was een dokwerker, zijn moeder Geraldine werkte in een apotheek. Cook was 7 toen Martin Luther King en de democratische politicus Robert Kennedy – de broer van de vermoorde president John F. Kennedy – werden doodgeschoten, in een tijdspanne van amper twee maanden. Hun portretten hangen in Cooks sobere kantoortje, en ze inspireerden de op zijn privacy gestelde CEO om in 2014 uit de kast te komen, waardoor hij de prominentste zakenman werd die openlijk homo is. ‘Let me be clear,’ schreef hij in een inspirerend essay waarin hij naar zijn helden verwees, ‘I’m proud to be gay.’ Vorige zomer citeerde hij King opnieuw, in een e-mail als reactie op de rassenrellen in Charlottesville: ‘Dit gaat niet om links of rechts, conservatief of liberaal. Dit gaat om menselijk fatsoen en moraliteit.’

- Wat herinnert u zich van de moord op Kennedy en King?

COOK «Ik begreep er niks van: waarom werden de goeden vermoord? Ze ijverden alleen maar voor dezelfde basisrechten voor iedereen. Dat was toch waar Amerika voor stond?»

undefined

- Het zuidelijke Alabama was lang gesegregeerd, en ook de impact van de Ku Klux Klan maakte u van op de eerste rij mee. In een toespraak in 2013 vertelde u over een kruisverbranding bij het huis van een zwart gezin in de buurt: ‘Dat beeld staat voor eeuwig op mijn netvlies gebrand.’

COOK «Racisme had je niet alleen in Alabama, hoor. Het hele land stond onder spanning. Er waren rellen en demonstraties in Chicago. Martin Luther King sprak over de sloppenwijken en getto’s in steden in het noorden van Amerika.

»Ondanks alles ben ik nog steeds heel trots op mijn afkomst. De mensen in Alabama zijn het zout der aarde. Ze geloven in hard werk. Ze helpen hun buren. Ze kijken je in de ogen, zeggen je gedag. Het is een voorrecht om uit die staat afkomstig te zijn.»

- Na een glansrijke universiteitscarrière begon uw steile opgang in de technologiewereld bij IBM en Compaq.

COOK «In die jaren was ik stuurloos. Ik werkte enorm hard en bracht al mijn tijd op kantoor door, maar het ging alleen maar om productiviteit en efficiëntie. Ik had geen oriëntatiepunt, geen poolster.»

- En toen, in 1998, ontmoette u Steve Jobs, die net aan zijn comeback als Apple-baas was begonnen. ‘Mijn intuïtie zei me dat dit een unieke kans was om voor een creatief genie te werken,’ vertelde u later. U werd al snel Steve Jobs’ onmisbare partner achter de schermen.

COOK «Vanaf de eerste dag vond ik het heerlijk bij Apple. Het was een bedrijf met een missie, een bestaansreden, een eigen ziel. Zoiets had ik nog nooit gevoeld.»

- Toen u in 2004 twee maanden lang het roer overnam terwijl Jobs herstelde van een operatie, werd het idee dat u hem definitief zou opvolgen hier en daar op hoongelach onthaald. Maar in augustus 2011 trad Jobs, die aan kanker leed, af als CEO en stelde hij u in zijn plaats aan. Zes weken later was hij dood.

COOK «Het was een emotionele periode voor het bedrijf, en voor mij persoonlijk. Ik had mezelf ervan overtuigd dat Steve langer zou leven dan ik. Achteraf gezien was dat, gezien de omstandigheden, een naïeve gedachte, maar ik geloofde het echt. Hij had een enorme veerkracht. Ik had hem al eerder onderuit zien gaan en hij krabbelde altijd weer recht.»

'Ik had mezelf ervan overtuigd dat Steve Jobs langer zou leven dan ik. Achteraf gezien was dat een naïeve gedachte, maar ik geloofde het echt.'

- Uw leiderschap en uw inzet voor de privacy van de gebruiker werden op de proef gesteld toen in december 2015, na een terroristische aanslag in het Californische San Bernardino, de regering-Obama zware druk uitoefende op Apple om de iPhone van de terrorist te laten ontgrendelen. U weigerde, omdat dat een fout precedent zou vormen. Uiteindelijk vond de FBI een mysterieuze hacker die het toestel toch wist te kraken.

COOK «Dat was een leerrijke ervaring. Wat me het meest choqueerde, was hoe smerig het spel wordt wanneer de regering zich tegen je keert. De regels waarop je altijd denkt te kunnen rekenen, tellen dan ineens niet meer. Ik ben naïef geweest.»

- U had altijd de reputatie een koele kikker te zijn. Uw staalharde blik was berucht. Hebt u als CEO moeten leren om meer empathie op te brengen?

COOK «O, ik heb altijd al een sterke aanleg voor empathie gehad. Dat komt door mijn achtergrond, als homo in een tijd waarin dat moeilijk lag. (Stil) Anders zijn doet iets met je. Met mij althans, en met veel mensen, denk ik. Ik beweer niet dat ik begrijp hoe het is om zwart te zijn in Amerika: dat wéét ik niet en ik zal het ook nooit weten. Maar ik weet wel hoe het voelt om tot een kwetsbare minderheid te behoren, en van anderen het gevoel te krijgen dat je een freak bent.

»Daarom is het voor mij altijd duidelijk geweest dat de wereld zoveel beter zou zijn als we elkaar met waardigheid en respect behandelen. Zo eenvoudig is het echt wel. Je hebt daar geen grote overheidsinvesteringen voor nodig, iedereen heeft het gewoon in zich.»

- Noem eens iets waar u niet goed in bent.

COOK (glimlacht breed) «Er is zoveel waar ik vreselijk slecht in ben!»

- Iets waaraan u probeert te werken, dan.

COOK (lacht luid) «Dat is gewoon een aardige manier om hetzelfde te zeggen. Die vraag probeer ik altijd te ontwijken. Goh, ik zou álles wel beter kunnen doen.

»Goed, waar ik momenteel aan werk is: proberen eenzijdig of sensationeel nieuws te mijden. En daarvoor gebruik ik een Apple-app, ja (glimlacht). Ik lees met Apple News nieuwsberichten uit progressieve én conservatieve hoek. En ’s ochtends vraag ik aan Siri (Apple’s digitale assistent, red.) om me de hoofdpunten voor te lezen van de progressieve National Public Radio, maar óók die van Fox News. Ik ben het vaak fundamenteel oneens met het beleid van Trump, op het vlak van immigratie, de klimaatverandering, en de wereldhandel bijvoorbeeld. Maar mijn contacten met zijn regering stemmen me toch optimistisch: het komt wel goed met Amerika en de rest van de wereld.»

- En wat met het ‘negatieve beeld’ dat rond Silicon Valley hangt? Is dat van voorbijgaande aard?

COOK «Ach, door de recente gebeurtenissen staat de branche nu in het middelpunt van de belangstelling. Maar het is ook een logisch gevolg van het feit dat de technologiebusiness een steeds grotere brok van de economie vormt. Dat succes maakt dat er veel kritische blikken op ons gericht zijn, maar daar is niets mis mee. Het gaat om gigantische bedrijven met een grote impact op het dagelijks leven van zoveel mensen: die móét je kritisch onder de loep nemen.»

© The Times. Vertaling en bewerking: Robrecht Vandemeulebroecke