Op natuurvakantie in een failliet skigebied

Veel kleine skigebieden hebben de afgelopen jaren hun liften noodgedwongen stopgezet. Vaak liggen de verlaten pistes er troosteloos bij. Maar er zijn ook lichtpuntjes: in het Zwitserse Ernen draait het nu om de natuur.

Het is stil op de parkeerplaats net buiten het dorp Ernen met zijn eeuwenoude houten huizen. Er staat een handvol auto’s op een plek die ik mij moet herinneren van skitrips in het vorige millennium. Met veel moeite herken ik in het vervallen huisje de kassa van het kleine skigebied Ernergalen. Op de gevel hangt een vergeelde poster van een snowboarder.

Mooie tijden

Verderop stond het dalstation van de stoeltjeslift. In 2008 bracht deze voor het laatst wintersporters naar boven. Alles is verdwenen; het gebouw, de pilaren, de stoeltjes. Alleen het spoor dwars door de bossen is nog zichtbaar. Wie de berg op wil, doet dat nu op toerski’s of sneeuwschoenen. Of met het rupsvoertuig van Janos Schweizer, die op de parkeerplaats staat om twee gasten op te halen.

De jonge kok uit Ernen nam samen met zijn vriendin Jessica en enkele vrienden het berghotel en restaurant Chäserstatt over. Ooit was dit de drukke kantine van het skigebied, nu een droomplek voor rustzoekers op 1772 meter hoogte. 'Jammer dat het skigebied gesloten is', zegt Janos, terwijl hij de motor even afzet. 'We hebben hier als kinderen allemaal geskied. Boven zul je zien hoe mooi deze plek is.'

Ik rijd niet met Janos mee omhoog, maar volg op sneeuwschoenen het spoor van Rudi Julier. Rudi was vroeger eigenaar van de skischool, nu is hij berggids. ,,Het waren mooie tijden. Iedereen kende elkaar. De Einheimischen en de gasten. Toen het skigebied sloot was ik de helft van mijn inkomen kwijt. Gelukkig kon ik aan de overkant in het Aletschgebied als skileraar aan de slag. Anderen hadden minder geluk.’’

Stap voor stap gaat het rustig bergop over een bospad waarover vroeger de skiërs omlaag kwamen. Alleen het knisperen van de sneeuw onder onze skischoenen doorbreekt de stilte. Als we boven de boomgrens komen, bevinden we ons op een zonnig plateau. Twee sleepliften bedienden er verschillende pistes. Behalve het verderop gelegen berghotel van Janos is er niets meer.

Rudi stapt in rustig tempo door. Hij wijst op de bergwereld om ons heen. Juist nu er minder mensen zijn, krijgt het voormalige skigebied meer aandacht dan in tijden van drukte. We zien de toppen van het Berner Oberland, de piek van het Finsteraarhorn en de afdalingen van het Aletschgebied die als grote witte lopers van de bergen afrollen.

Enige melancholie kan hij niet onderdrukken. ‘Er zijn zoveel mooie herinneringen. Moet je die hut zien. Ik weet nog dat er tijdens een winter zoveel sneeuw lag dat de pistemachine er recht overheen is gereden. De chauffeur had het hele huisje niet gezien.’

Na het bereiken van de top op 2285 meter, waar het bergstation van een derde sleeplift lag, dalen we af voor een bord en een bed bij Janos in Chäserstatt. De schemering legt een roze deken over de bergwereld. Diep beneden zien we het treintafellandschap van het dal. In de piepkleine huisjes gaan een voor een de lichtjes aan.

Binnen brandt de kachel en heeft Janos voor de gasten gekookt. Nog twee andere tafels zijn bezet met locals. Zij zijn omhoog komen lopen en genieten van een maaltijd als beloning. Straks gaan ze op ski’s terug naar het dal. Een mooi daguitstapje. 'Ik kook zoveel mogelijk met producten uit de streek. Veel ingrediënten komen van de bioboerderij van mijn moeder en we brouwen ons eigen bier.'

‘Die Hoffnung stirbt zuletzt’, had de voormalige eigenaar van het skigebied, Heinz Seiler, vanochtend nog gezegd, toen we hem in Ernen bij toeval hadden ontmoet. ‘De hoop sterft als laatst.’

Het kleine skigebied uit 1981 heeft het vanaf de eerste dag moeilijk gehad en toen liften aan vervanging toe waren, ontbrak daarvoor het geld. In 2000 werd nog wel een beginnerslift gebouwd in een poging het tij te keren en er zijn wilde plannen geweest van een Britse investeerder: nieuwe liften, pistes en hotels. Het was allemaal tevergeefs. In 2011 viel definitief het doek voor Ernergalen.

'Uit tegenslag worden soms de mooiste dingen geboren', zegt Christine Clausen, burgemeester van Ernen. 'Dat is niet gemakkelijk, maar wel waar.' Ze doelt op de omslag die het dorp heeft gemaakt. Van wintersportindustrie was in het bescheiden plaatsje al geen sprake, maar nu is de keuze volledig gevallen op natuur en duurzaam toerisme. En dat past perfect bij het dorp met zijn eeuwenoude houten huizen en mooie ligging.

Ernen hoort sinds 2011 tot het Landschaftspark Binntal, een erkend natuurgebied rondom zes kleine dorpen in Oberwallis. Binnen de grenzen van het park is nog precies één skilift te vinden, in Wilern. De bezoeker komt echter niet voor eindeloze pistes, maar voor de natuur, langlaufloipes, winterwandelwegen en routes voor sneeuwschoenen en toerskiërs.

Berggids Reinhard Bittel neemt me mee voor een toertocht boven het Binntal. Ook Reinhard werkte als ski- en snowboard- leraar in Ernen en betreurt de sluiting. ‘Het was een toplocatie voor snowboardles. Wie het hier leerde, kon het meteen goed. De pistes waren erg gevarieerd en uitdagend. Maar als een skigebied niet meer rendabel is, houdt het op.’

Met stijgvellen onder de ski’s lopen we vanuit het gehucht Fäld omhoog. Het wordt een onvergetelijke dag waarbij we 1300 meter klimmen en uitkijken over onaangetaste pieken en wilde dalen. We gaan langs almhutten, pauzeren bij een besneeuwd bergmeer en passeren oude handelswegen die teruggaan tot de Romeinse tijd.

Onderweg door de bergen komen we niets en niemand tegen. Boven wacht de beloning: een afdaling door de verse, onaangetaste sneeuw. Reinhard maakt hemelse bochten op een helling boven het bergmeer. Ik probeer te volgen. 'Dit is het échte skigebied van Ernen', zegt de voormalige skileraar als we even uitrusten met zicht op de Ofenhorn (3236 meter).

Het Binntal blinkt uit in ruige natuur. Tot in de jaren 30 was er geen fatsoenlijke verbinding met het Rhônedal beneden. In het geïsoleerd gelegen dal waren de mensen op elkaar en de omgeving aangewezen. We vervolgen de afdaling en bereiken de boomgrens. Het laatste stuk is lastiger omdat het terrein met hobbels, geulen en rotsblokken grilliger wordt.

In de kleine herberg Bärgkristall in Fäld drinken we koffie met huisgemaakt gebak erbij. Voor de deur liggen een sleetjesparcours en een winterwandelweg van ruim vijf kilometer. De wereld van het grote wintertoerisme is er ver weg. ‘Dit is onze toekomst’, zegt Reinhard, terwijl hij met zijn rechterhand wijst naar de pure bergwereld rondom. ‘De skisport is steeds meer een consumptieartikel geworden. Goed om snel geld mee te verdienen, maar niet om op de lange termijn een duurzaam bestaan mee op te bouwen.’

© AD