Özcan Akyol: ‘Generaal zonder leger’

★★½

'Het literaire wereldje is incestueus en verziekt.' Met zijn Boekenweekessay over de zelfgenoegzaamheid van 'het corrupte boekenvak' zocht en vond de Nederlandse schrijver, columnist en televisiemaker Özcan Akyol een relletje. Op een doordeweekse dag aan de Amsterdamse grachtengordel (en voor Özcan Akyol ziet zo'n doordeweekse dag er blijkbaar uit als een familiaire orgie waarin 'stoffige academici', 'futiele recensenten', uitgevers en schrijvers elkaar lustig bestijgen terwijl ze bij wijze van dirty talk bestsellerauteurs bespotten) viel er een bommetje in het Nederlandse boekenvak. Aan de tafel van Matthijs van Nieuwkerks populaire talkshow 'De wereld draait door' vatte Akyol samen wat hij in zijn schotschrift 'Generaal zonder leger' iets uitgebreider beschrijft: dat de door hem en anderen vastgestelde massale ontlezing geheel te wijten is aan het dedain waarmee de elitaire literaire wereld 'Zeven zussen'-schrijfster Lucinda Riley en haar lezers bejegent. Hoe van het één precies het ander kwam, vergat hij te vermelden, maar hij wilde er wel nog graag aan toevoegen dat zijn generatiegenoten grotendeels rond de eigen navel gesitueerde kutboeken schrijven. Hoe het één en ander anatomisch precies in zijn werk gaat, vergat hij eveneens te vermelden.

Twee doordeweekse dagen later liet de Volkskrant die generatiegenoten aan het woord. Hoewel Niña Weijers, Philip Huff, Daan Heerma van Voss en Maartje Wortel van de vrolijke vriendenclub rond uitgeverij Das Mag bereid bleken om toe te geven dat de Nederlandse literaire wereld effectief klein, verziekt en incestueus is, en dat ze hun eigen romannetjes vooral uit lange strengen navelpluis weven, lieten ze niet na om Akyol op hun beurt een opportunistische hypocriet en een blater zonder wol te noemen. Iemand deed zelfs een beetje schamper over 's mans glimmende haar. Dat was, toegegeven, een beetje flauw, want sinds Akyol een televisieprogramma maakt waarin hij de haren van bekende Nederlanders knipt, gebruikt de schrijver van 'Eus' en 'Turis' lang niet meer zoveel pommade als vroeger. Maar goed, hij had zijn collega's misschien ook niet moeten bestempelen als een hardnekkige schimmelsoort en een conservatieve vijfde colonne, die bijna fascistisch is in haar minachting voor de lezer.

Met doordeweekse dagen als de hierboven beschreven maandag en woensdag zou men gaan denken dat de Nederlandse literatuur welhaast geen weekend meer nodig heeft, maar wie zich nu al zit te verkneukelen bij de onverwachte terugkeer van de literaire polemiek, juicht te vroeg. Niet alleen is het niveau van de over en weer geslingerde beledigingen iets te laag, uiteindelijk blijkt het ook hier, zoals zo vaak, te gaan om een gevalletje waarin iedereen eigenlijk hetzelfde wil: dat er af en toe nog een boek gekocht en eventueel zelfs gelezen wordt.

De jaarlijkse Boekenweekrel heeft deze keer dus meer weg van een simpele speelplaatsruzie dan van een serieuze pennenstrijd. Özcan Akyol haalt in zijn essay terecht enkele pijnpunten van de literaire sector aan, maar verwijt die sector ook een conservatieve houding die hem zelf niet vreemd is. De ronduit naar corruptie ruikende vriendjespolitiek die hij signaleert, is kwalijk, maar in zijn schofferende analyse van de gevolgen raakt de essayist kant noch wal. Dwarsdenken is prima, zolang het maar bij denken begint.

Het voordeel van een speelplaatsruzie is dat ze doorgaans eenvoudig op te lossen is. Dus laten we afspreken dat Özcan Akyol mag blijven zeggen dat zijn collega's nauwelijks van elkaar te onderscheiden egocentrische werkstukjes afleveren, dan mogen zij blijven beweren dat ze Lucinda Riley niet lusten. En als beide partijen af en toe zeggen wat ze wél graag lezen, dan hebben boekhandelaren en lezers ook nog iets omhanden.